Hebban interviewt Jonas Jonasson
De profeet en de idioot
Jonas Jonasson, vertaald door Angélique de Kroon
De Zweedse nazomer van 2011. Petra, een autodidactische astrofysicus, heeft berekend dat de atmosfeer op 21 september van hetzelfde jaar, rond 21.20 uur, instort. Daarom is zij, de doemprofeet, op pad in een camper met Johan, een zeer getalenteerde chef-kok (en een idioot in de ogen van zijn oudere broer), en met Agnes, een weduwe van 75 lentes, die fan is van geld verdienen via Instagram. Het drietal heeft haast. Voordat de aarde vergaat moeten ze Rome zien te bereiken, waar Johan zijn corrupte broer Fredrik eens flink de waarheid wil vertellen. En uiteraard gaat niets zoals gepland. Tijdens een bizarre roadtrip door Europa, Afrika en Amerika en in een race tegen de klok laat Jonasson zien hoe corruptie op wereldniveau werkt.
De vorige keer dat we Jonas Jonasson spraken (de wereld werd beheerst door de coronapandemie, dus werd het een videocall vanuit de auto) wist hij niet of zijn nieuwe verhaal wel in boekvorm zou verschijnen. 'Mensen zullen altijd verhalen willen,' vertelt hij, 'maar de wereld verandert en daarmee ook de behoefte aan de manier waarop die verhalen verteld worden. De profeet en de idioot begon met een concept van zes pagina’s. Ik werd door een mediabedrijf benaderd met de vraag of ik iets had. Ik liet hen die zes pagina’s lezen en ze vonden het geweldig. Ze wilden ermee aan de slag, maar tijdens de onderhandelingsgesprekken realiseerde ik me dat het verhaal zich toch beter voor een boek leent …'
Jonasson trok zich terug uit de deal. 'Ze waren wel pissig, ja,' vertelt hij. 'Inmiddels zijn ze er wel overheen, want binnenkort hebben we een nieuwe meeting. Ik blijf bij ieder nieuw idee zoeken naar de beste vorm die erbij past, ook al duurt dat soms even. En gelukkig blijken de geruchten dat het boek zou uitsterven vooralsnog overdreven te zijn.'
Het zijn vooral de boekhandelaren die het boek in leven houden, meent Jonasson. 'Literaire critici gaan op een intellectuele manier met boeken om, maar boekverkopers houden gewoon van boeken. Er zijn zoveel boekhandelaren die me uitnodigen om te komen signeren; tegen échte boekverkopers kan ik geen nee zeggen. Het maakt me gelukkig als ik hen kan steunen, dus ik kom dan graag langs.'
Nieuwe avonturen
Gelukkig maar dat het boek nog niet is uitgestorven, want Jonasson heeft al twee ideeën voor zijn zevende roman – de volgende dus. 'Eén verhaal speelt zich af rond 1850,' verklapt hij. 'De personages maken weer hele avonturen mee. De manier van onderzoek doen is alleen heel anders als het verhaal zich in de negentiende eeuw afspeelt. Zo is een van de personages een boer die met zijn assistent likeur aan het maken is. De boer zegt tegen zijn assistent dat hij suiker moet toevoegen. Maar ik moet dan eerst opzoeken of er al wel suiker was in die tijd! En waar verkopen ze hun likeur? Ik dacht eerst aan fabrieken, buiten aan de arbeiders. Maar in die tijd waren er nog geen fabrieken. Het vraagt dus om een hele andere aanpak.'
'Maar mijn moeder maakte zich nergens druk om, zij geloofde niet dat je van Batman-strips lezen een seriemoordenaar zou worden of zo.'
Een ander idee is al langer geleden ontstaan, toen Jonasson niets had om aan zijn zoon voor te lezen voor het slapen gaan. 'Het verhaal moest spannend zijn voor hem en niet te vermoeiend voor mij,' zegt hij. 'Sciencefiction zou te vermoeiend zijn, dus dat was niks. Wel vond ik een serie van dertien boeken, een soort ouderwetse Schateiland-verhalen waarin de vijftienjarige held het koninkrijk en de prinses redt. Dat was een geweldige serie voor ons allebei, maar er waren maar dertien boeken van. Dus moest ik op zoek naar iets nieuws, maar ik vond moderne jeugdboeken zo serieus en moralistisch. Ze gingen over een overleden oma, gescheiden ouders, een familielid met kanker. Waar zijn de avonturenverhalen gebleven? Ik zou graag eens zo’n jeugdboek schrijven. Mijn zoon is inmiddels te oud om voorgelezen te worden, maar misschien zou hij coauteur kunnen zijn.'
Of zijn zoon ambities in die richting heeft, vindt Jonasson niet aan hem om te vertellen. Maar het brengt hem wel bij een anekdote over zijn eigen jeugd. 'Toen ik een jaar of tien was, begin jaren zeventig, werd mijn moeder gebeld, of ze naar school kon komen om met mijn leraar te praten. Ze nam mij gewoon mee. Mijn leraar vertelde dat hij zich zorgen maakte om me, omdat ik te veel stripboeken las en te veel fantasie zou hebben. Maar mijn moeder maakte zich nergens druk om, zij geloofde niet dat je van Batman-strips lezen een seriemoordenaar zou worden of zo.'
'Mijn moeder overleed vorig jaar zomer, dus ik moet hier de laatste tijd veel aan terugdenken. Het feit dat ze toen zo reageerde, en me juist aanspoorde om te blijven lezen en schrijven, heeft me heel erg gesteund. Als ze dat niet had gedaan, had ik misschien wel gedacht dat er iets mis met me was. Net zoals die leraar.'
Gelukkig was er later een andere leraar die wel wat zag in Jonassons talent. 'Ik was een jaar of vijftien en wilde na de les meteen weg, maar de lerares vroeg me even te blijven. Ik dacht dat ik op mijn kop zou krijgen. Ik haalde veel kattenkwaad uit, maar dat kon zij toch niet weten? Alleen kreeg ik helemaal geen straf. Wel kreeg ik de vraag wat mijn toekomstplannen waren. Ik had echt geen flauw idee. Mijn oudere broers hadden allebei economie gekozen op de middelbare school, dus dat zei ik maar. Maar mijn lerares zei: 'Nee, jij bent een geweldige schrijver. Je moet schrijver worden, of journalist. Zij veranderde mijn leven. Zonder haar en zonder mijn moeder was ik nooit gaan schrijven.'
'Mijn manier om serieuze onderwerpen aan te kaarten, is door niet serieus te zijn. Neem alles met een flinke korrel zout.'
Paars haar
Aan de lerares en zijn moeder hebben we dus het inmiddels zesde boek van Jonasson te danken. De profeet en de idioot. 'De titel was eigenlijk veel langer: De profeet, de idioot en de dame met het paarse haar. Het laatste deel van de titel heb ik uiteindelijk laten vallen om het woord "idioot" kracht bij te zetten. En het is een verwijzing naar Dostojevski.'
Wederom zijn het excentrieke personages die de wereld van Jonassons verhaal bevolken. 'Ik verzamel altijd aparte figuren, ik kom ze overal tegen. Het is niet zo dat ik één-op-één iemand in een boek stop, maar ik neem iets van hier en iets van daar. Vaak hebben ze extremen in zich: een alfa die expert is in tellen, een priester die niet in God gelooft, een Masai-krijger in Stockholm. En dit keer is het een idioot die wél een genie is in de keuken.'
Het boek barst dan ook van de exquise gerechten waarvan het water je in de mond loopt. 'Ik houd van koken en van eten, dat is wel te merken. Maar ik kom niet eens in de buurt van een expert. Dus iedere keer als ik uit eten ging, schreef ik het menu op. Of het nou iets groots of kleins was, een zevengangendiner of een aperitief. En ik googelde dingen als "luxury new years dinner" of zo. Maar nog was het niet genoeg, want er wordt veel gegeten in het verhaal. Dus ik vroeg mijn vrouw of ze niet een chef kende, want zij runt een private gym in het centrum van Stockholm. Toevallig was een wereldberoemde Zweedse chef een van haar klanten. Dus aan hem heb ik alle gerechten in het boek te danken.'
Zoals we van hem gewend zijn, wordt de humor gecombineerd met een serieuze ondertoon. Het vergaan van de aarde, toxische familierelaties en corruptie zijn dit keer de grote thema’s. 'Mijn manier om serieuze onderwerpen aan te kaarten, is door niet serieus te zijn. Neem alles met een flinke korrel zout. Echter, onlangs sprak ik een Hongaarse journaliste, die zag parallellen met de huidige, corrupte staat van Hongarije.'
Maakt dat van Jonasson zelf niet de profeet? 'Tja, of juist de idioot.'
Leesfragment
Sta je inmiddels te popelen om alvast een sneak preview van De profeet en de idioot te lezen en alvast te proeven van deze nieuwe hilarische roman met serieuze ondertonen? Hieronder vind je alvast de eerste pagina's.
Winactie
Ben je na dit interview met Jonas Jonasson geïnteresseerd in dit nieuwste boek van de auteur? Dan mag De profeet en de idioot natuurlijk niet ontbreken in je boekenkast. Hebban mag in samenwerking met Uitgeverij Signatuur vijf exemplaren weggeven. Kijk snel hoe je mee kunt doen.
Auteursafbeelding: © Anna-Lena Ahlström via uitgeverij Signatuur
