Hebban interviewt Niklas Natt och Dag
'Achttien maanden later namen ze contact met me op; ze wilden het ook niet. Maar inmiddels had ik de zoveelste versie af en vroeg ik hen om daarnaar te kijken.'
Niklas Natt och Dag mag inmiddels in meer dan dertig landen gepubliceerd zijn, dat het zover is gekomen blijft hem verbazen. 'Niemand wilde mijn boek in eerste instantie,' vertelt hij in een statige kamer vol boeken in het Amsterdamse Ambassade Hotel, nadat hij zijn jonge kind streng toesprak over de telefoon nadat het iets stouts gedaan had. 'De enige manier om een manuscript in te dienen in Zweden is door een pdf van je manuscript en een persoonlijke brief te uploaden op de website van uitgevers. Drie maanden later krijg je dan een standaardbrief met een afwijzing, waar je niet op kan reageren.'
1795
Niklas Natt och Dag
Als een gewond dier zwerft Tycho Ceton door de stad tussen de bruggen, terwijl hij een plan beraamt om de glorie die hij kwijt is geraakt terug te winnen. Hij zal ze nog eens wat laten zien, iets wat verbazingwekkender, adembenemender en afschuwelijker is dan alles wat we tot nu toe in dit prachtige en weerzinwekkende Stockholm hebben gezien.
Degene die alles op alles zet om hem te stoppen is Emil Winge. Maar hij voelt dat de steun voor zijn jacht op Tycho af begint te nemen. De paranoïde autoriteiten hebben belangrijkere dingen aan hun hoofd en zijn handlanger Mickel Cardell is druk bezig met zijn eigen jacht op Anna Stina Knapp, die is verdwenen na de dood van haar twee kinderen.
Natt och Dag begrijpt het wel, uitgevers krijgen immers duizenden manuscripten per jaar binnen. 'Een jaar na de eerste afwijzing ben ik er opnieuw voor gaan zitten,' vertelt hij. 'Ik probeerde erachter te komen wat er mis was en ging herschrijven. Bij de tweede afwijzing kreeg ik er een persoonlijke brief bij. Ze besloten niet te publiceren, maar ik kreeg wel inhoudelijke feedback. Dat ging al beter dan de eerste poging.'
Loser friend
Ondertussen werkte Natt och Dag als freelance journalist. 'Ik deelde een kantoor met Fredrik Backman, die een bestseller schreef met Een man die Ove heet. Ik bleef maar aan mijn boek werken, maar bij mij werd het niks. Ik was zo bang dat ik voor altijd de "loser friend" van Fredrik zou zijn. Omdat hij veel succes had met zijn boek, bood hij me aan om te betalen voor een publicatie in eigen beheer. Toch vond ik dat heel eng, want zo’n gunst zou ik hem nooit kunnen terugdoen. En je moet onwijs gaan leuren met je boek, je moet jezelf verkopen, anders blijven al je boeken in dozen in de kelder liggen. Dat schrikte me af.'
Toch is 1793 uiteindelijk gepubliceerd. 'Zonder dat ik er iets van wist, had Fredrik mijn manuscript aan zijn uitgever gegeven,' vertelt Natt och Dag. 'Achttien maanden later namen ze contact met me op; ze wilden het ook niet. Maar inmiddels had ik de zoveelste versie af en vroeg ik hen om daarnaar te kijken. Die vonden ze gelukkig wel goed.'
Geluk gehad
Inmiddels is het boek in meer dan dertig landen verschenen en is het derde deel net in het Nederlands uit. 'Vlak na publicatie in Zweden gebeurde er niet zoveel,' licht Natt och Dag toe. 'Maar ik kreeg geluk. Ik won een prijs, ik werd aangeraden op nationale televisie door iemand met veel invloed. Ik ben me ervan bewust dat ik zonder dat geluk niet veel gelezen zou worden. Dan lig je drie maanden op de plank in de boekhandel, maar daarna verdwijnt het. Mijn angst was dat ik niet nog een boek zou kunnen schrijven, maar gelukkig liep het allemaal anders.'
'We komen niet aan schrijven toe. Ik schrijf thuis, voordat ik naar kantoor ga. En Fredrik blijft op kantoor als ik weer naar huis ga, om dan te kunnen schrijven.'
Het succes heeft zijn relatie met vriend Fredrik niet veranderd. Integendeel, inmiddels delen ze als fulltime auteurs een kantoor in plaats van als journalisten. 'Eigenlijk zitten we de hele dag alleen maar over boeken te praten en sparren we over ons eigen werk,' vertelt hij. 'We komen niet aan schrijven toe. Ik schrijf thuis, voordat ik naar kantoor ga. En Fredrik blijft op kantoor als ik weer naar huis ga, om dan te kunnen schrijven.'
Historische inspiratie
1793, 1794 en 1795 spelen zich af in het Stockholm van eind achttiende eeuw. Ook al lijken de plek en tijd ver van de moderne lezer af te staan, het boek wordt verslonden in verschillende landen. 'Blijkbaar hoef je niet zoveel te weten van de Zweedse geschiedenis om het boek leuk te vinden,' zegt de auteur. 'Als het verhaal niet werkt, dan werkt de rest ook niet. Het was mijn doel om iets toe te voegen als je geschiedenis interessant vindt, en om een sterk verhaal te vertellen als je geschiedenis niet boeiend vindt.'
De naam van de roos van Umberto Eco was zijn inspiratie. 'Ik vond het zo fascinerend dat ik dit boek als dertienjarige kon lezen als een moordmysterie,' legt hij uit. 'En als volwassene las ik het opnieuw, maar dit keer meer als historische roman. Dat die twee kanten zo perfect kunnen samengaan in één boek vond ik geweldig. Zoiets wilde ik ook schrijven.'
Maar ook de Zweedse achttiende-eeuwse dichter en componist Carl Michael Bellman vormde een inspiratiebron. 'Deze man zette zijn eigen gedichten op muziek,' vertelt Natt och Dag. 'Hij probeerde het leven van de armen te portretteren. Meestal deed hij dat op een grappige manier, bijvoorbeeld over dronkaards die gekke dingen doen. Maar een strofe later toont hij de tragiek van hun leven, bijvoorbeeld dat er zoveel arme mensen omkwamen in een van de vele branden in die tijd. In eerste instantie lijkt hij arme mensen belachelijk te maken, maar hij neemt ze eigenlijk bloedserieus.'
Natt och Dag wist eigenlijk niets van de Zweedse geschiedenis toen hij begon. 'Ik moest helemaal vanaf scratch beginnen,' zegt hij. 'Ik bekeek de bronnenlijsten achterin boeken en ging die boeken weer lezen, om zo steeds dichterbij het bronmateriaal te komen. Er was gelukkig veel tweedehands te koop, want niemand wilde hier blijkbaar over lezen. Maar er waren ook veel bronnen gedigitaliseerd, zodat ik makkelijker onderzoek kon doen. Alles bij elkaar kostte het heel veel tijd, ik was het niet gewend om zoveel te lezen over één onderwerp.'
Mensen toen en nu
Het onderzoek leerde de schrijver niet alleen veel over historische feiten, maar ook over de mensheid. 'Ik dacht altijd dat mensen uit die tijd heel exotisch waren, heel anders dan wij. Maar als je dagboeken leest, dan merk je dat ze bijna hetzelfde zijn. De context is verschillend – mensen zijn minder religieus geworden en de stand van de wetenschap is heel anders – maar mensen hebben dezelfde zorgen. Ook eind achttiende eeuw vonden mensen hun baas een klootzak, maakten ze zich zorgen over geld, waren ze verliefd en onzeker.'
De herkenbaarheid boezemde Natt och Dag ook angst in. 'Ik werd er ook een beetje moedeloos van,' zegt hij. 'We zijn honderden jaren verder en eigenlijk is de mensheid geen haar beter geworden. Ik denk dat de menselijke natuur heel moeilijk verandert en dat baart me wel zorgen over de toekomst. Ik ben zelf geen klimaatwetenschapper, maar ik denk dat we al fucked zijn als het echt zo erg is als ik denk dat het is. Er is zoveel kortzichtigheid en domheid.'
'Je kunt een band opbouwen met iemand die allang dood is. Auteurs praten tegen je, ze vertellen een verhaal van uit een heel andere plaats en tijd.'
Toch probeert hij positief te blijven, als vader in een jong gezin. 'Ik houd mijn oren dicht en ga heel hard zingen,' lacht hij. 'Het heeft geen zin om je kinderen op te zadelen met jouw pessimisme. Wat je wel kan doen is proberen ervoor te zorgen dat de volgende generatie minder consumeert.'
Schrijversdroom
Zelf consumeerde Natt och Dag vooral boeken in zijn jeugd. 'Er waren nog geen mobieltjes, dus ik las heel erg veel. Ik werd me bewust van het geweldige van lezen: je kunt een band opbouwen met iemand die allang dood is. Auteurs praten tegen je, ze vertellen een verhaal van uit een heel andere plaats en tijd. Dat leek me een geweldig beroep.'
Op zijn vijfendertigste besloot Natt och Dag ervoor te gaan. 'Mijn vriendin en ik wilden een gezin stichten,' vertelt hij. 'Ik kreeg een soort crisis: als ik dat boek nog wil schrijven, moet het daarvoor. Ik had die droom al mijn hele leven en ik wilde bewijzen dat die droom niet te hoog gegrepen was. Ik begon op kerstavond 2013. Het voelde heel goed om eindelijk woorden op papier te zetten. Drie maanden later bleek mijn vriendin in verwachting, dus ik voelde ineens een strakke deadline. Mijn vriendin was heel vermoeid tijdens de zwangerschap en sliep veel, dat gaf mij veel tijd om aan het boek te werken.' Inmiddels is het geen probleem voor Natt och Dag om de opvoeding en het schrijverschap te combineren. 'Gelukkig kan ik inmiddels van het schrijven leven en kan ik mijn tijd flexibel indelen.'
Adellijke familiegeschiedenis
Tussen de promotie van zijn trilogie door, werkt Natt och Dag aan zijn nieuwe project. 'Ik ga een poging doen om mijn familiegeschiedenis op te schrijven,' zegt hij. 'Een van mijn voorvaders heeft een man vermoord door met een bijl zijn hoofd te klieven. Dit was een beroemde man die een opstand tegen de koning leidde. Mijn voorouders waren van een welgestelde familie die een aantal keer naar de troon heeft gegrepen. Dus eigenlijk hadden ze hetzelfde doel voor ogen. Wat de precieze reden voor de moord was, is nog altijd een mysterie. Met fictie ga ik dat proberen op te lossen. Ik ga er veel over lezen en probeer me aan zoveel mogelijk feiten vast te houden. Maar de gaten vul ik op met fictie.'
De schrijver neemt daarbij een behoorlijke mate van vrijheid. 'Een van de personages is bijvoorbeeld de moeder van de moordenaar, een van mijn voorouders dus,' vertelt hij. 'Aan het begin van het verhaal gaat ze in de overgang. Ze neemt beslissingen, maar ik wil niet in het cliché vervallen dat alle slechte beslissingen door hormonen komen. Ik lees dan veel over de menopauze en probeer het zo goed mogelijk te schetsen. Iedere lezer heeft vervolgens het recht om te zeggen dat het complete onzin is en me daarom te haten. Maar toch wil ik die vrijheid nemen, want ik vind het maar saai om te schrijven over een veertigjarige geprivilegieerde witte man.'
De trilogie
Winactie
Maakt het interview met Niklas Natt och Dag je nieuwsgierig en heb je de eerste twee delen van de trilogie al verslonden? Je maakt nu kans om het afsluitende deel 1795 te winnen, vertaald door Lammie Post-Oostenbrink. Hebban mag in samenwerking met Uitgeverij Prometheus vijf exemplaren weggeven. Kijk snel hoe je kans maakt.
Auteursafbeelding: Thron Ullberg via Prometheus
