Hebban interviewt schrijfwedstrijdencoördinator Martijn Lindeboom
Martijn Lindeboom
Martijn Lindeboom (1971) is een Nederlandse schrijver. Hij richt zich voornamelijk op de genres fantasy en sciencefiction, maar schrijft ook historische verhalen, thrillers en horror. Daarnaast is hij redacteur voor Hebban, schrijfdocent bij de Schrijversacademie en ArtEZ, jurist en Taekwon-Do master (7e dan zwarte band, ITF) met een eigen school in Groningen.
Schrijfwedstrijdencoördinator word je niet zomaar, zeker niet voor de grootste en meest prestigieuze schrijfwedstrijd voor het fantastische genre in Nederland en Vlaanderen. Aanvankelijk begon Martijn Lindeboom als deelnemer. 'Vanaf 1998 deed ik mee aan schrijfwedstrijden,' vertelt hij, 'waaronder ook de Millenniumprijs, zoals de Harland Prijs toentertijd nog heette. Een aantal jaren later eindigde ik zelfs als derde.' Na een aantal keer niet meegedaan te hebben, besloot hij weer een verhaal voor de wedstrijd te schrijven. 'Net op dat moment werd ik door de toenmalige organisator, Roelof Goudriaan, gevraagd om voorselecteur te worden en ik heb mijn verhaal terzijde gelegd om die uitdaging aan te gaan.' Dat was een enorme klus – ruim tachtig verhalen van toen nog maximaal 12.500 woorden lezen in een paar maanden tijd – maar het ontstak wel het vuur voor het organiseren bij Lindeboom. In een enthousiaste brainstorm met Goudriaan gaf de oude organisator aan de leiding graag te willen overdragen. 'En zo organiseerde ik vanaf 2011 opeens de Harland Prijs. In 2014 werd ik redacteur bij Hebban en na een aantal jaar vroeg ik me af of het niet heel handig zou zijn om de Harland Prijs en Hebban te combineren, voornamelijk om het platform in te zetten om zo nog meer schrijvers en lezers te bereiken.'
Onder leiding van Lindeboom zag de Harland Prijs een recordaantal inzendingen van soms meer dan tweehonderd enthousiaste deelnemers per jaar. De hoofdprijs voor de drie grote schrijfwedstrijden op Hebban, de Harland Prijs - voor speculatieve verhalen, de Goeken Prijs - voor spannende verhalen en de Renate Dorrestein Prijs - voor literaire verhalen, is duizend euro.
LEES MEER / De Harland Prijs 2023 verhalenwedstrijd is nu geopend voor inzendingen!
Als organisator overziet hij het verloop van de prijs en zit hij dus niet meer bij de voorselecteurs of in de vakjury. Dat is volgens Lindeboom heel belangrijk. 'Ik houd strikt gescheiden wie invloed heeft op de uitslag en wie weet wie er meedoet. Ik krijg als organisator alle inzendingen onder ogen, dus ik weet direct wie welk verhaal heeft geschreven. Het zou niet eerlijk zijn als ik dan ook mee ga bepalen welke verhalen welke punten krijgen, zeker niet als er bekenden van mij tussen zitten.' Is het niet heel verleidelijk om toch alle inzendingen te gaan lezen? 'Het zijn altijd heel veel verhalen, maar die neiging heb ik alsnog vaak wel. Na de uitslag lees ik in elk geval de top vijf verhalen – die we dus ook publiceren op Hebban – en dan heb je toch wel een heel goede indruk wat de stand van zaken is.'
'Het [fantastische] genre wordt niet veel uitgegeven, maar juist het feit dat dit genre dingen beschrijft die niet bestaan of die niet kunnen, maakt het interessant.'
De kunst van het korte verhaal
Voor zowel de Harland Prijs als de Renate Dorrestein Prijs en de Goeken Prijs gaat het om het schrijven van een kort verhaal, wat zowel beperkingen als mogelijkheden met zich meebrengt. 'Er zijn veel schrijvers die korte verhalen heel moeilijk vinden om te schrijven, misschien nog wel lastiger dan het schrijven van een roman. Dat is zeker bij fantasy heel begrijpelijk, want daar is sprake van veel wereldbouw en moet je dingen laten zien die van onze wereld afwijken. Dingen die in een fantasiewereld normaal zijn, kun je als auteur natuurlijk terloops en onverklaard opnemen in je verhaal, maar als niemand die referenties snapt, loopt het verhaal vast. Je hebt best wel wat ruimte in je verhaal nodig om dat soort elementen in woorden om te zetten.' Toch is het volgens Lindeboom absoluut te doen om binnen 7.500 woorden een degelijk kort verhaal te schrijven. '7.500 woorden is een omvang van rond de twintig pagina's. Als je je weet te beperken tot een of twee personages, een hoofdplot en hooguit één extra verhaallijn, kun je een goed en compact speculatief verhaal neerzetten, met personageontwikkeling en een verrassend einde. Zelf heb ik een keer een schrijfwedstrijd gewonnen die een bovengrens had van 1.500 woorden, met een verhaal vol van vreemde wezens en gebruiken, dus het kan zeker!'
LEES MEER / Gratis ebook met de vijf beste verhalen van de Renate Dorrestein Prijs 2023
Originaliteit speelt vanzelfsprekend een belangrijke rol bij het schrijven van een kort verhaal, maar volgens Lindeboom is het ook heel belangrijk dat structureel en inhoudelijk alles klopt. 'Het is van belang dat je van tevoren goed in gedachten hebt dat je een kort verhaal aan het schrijven bent. Veel mensen hebben een leuk idee – een spannend plot, leuk personage, futuristische technologie – maar je hebt ook een verhaal, bijpassende schrijfstijl, kloppende wereld en meerdere personages nodig. Je moet van tevoren bedenken hoe je alle verhaalelementen bij elkaar in een geheel krijgt. Past je schrijfstijl bij het verhaal dat je wil vertellen? Verandert de schrijfstijl ook wanneer de scène verandert? Is de dialoog realistisch? Het is dus niet genoeg om een leuk idee te hebben en daar een verhaal omheen te schrijven. Je moet alles met elkaar zien te verbinden.'
Zijn korte verhalen de toekomst?
Opmerkelijk is wel dat het er niet op lijkt dat korte verhalen populairder zijn geworden met de tijd, zoals we misschien zouden verwachten met de komst van het internet en een over het algemeen kortere aandachtspanne. 'Ik had gedacht dat dat zo zou zijn, maar ik zie dat nog niet echt. Schrijfwedstrijden krijgen voornamelijk meer inzendingen dan vroeger omdat de prijzen bekender zijn geworden, maar ik denk niet dat het korte verhaal een meer beoefend deel van het schrijversvak is. Wanneer het op boeken aankomt lijkt er nog steeds een voorkeur te zijn voor romans en in mindere mate novelles. Korteverhalenbundels verkopen moeilijker dan romans en zijn niet ineens de toekomst van de boekenwereld geworden.'
Harland Prijs 2023
De Harland Prijs is de grootste schrijfwedstrijd voor voor fantasy-, sciencefiction-, en horrorverhalen in Nederland en Vlaanderen. De prijs daagt de deelnemers uit een overtuigend verhaal te vertellen in maximaal 7.500 woorden. Onderwerp, stijl en subgenre zijn vrij, als het maar een speculatief element bevat (fantasy, sciencefiction, horror, magisch realisme en aanverwanten). De deadline voor 2023 is op 8 oktober. Klik op onderstaande knop voor de planning, het reglement, de historie, alle vorige winnaars, en – ter inspiratie – een aantal gratis te downloaden ebundels met hoog geëindigde verhalen.
Het belang van het fantastische genre
Binnen het Nederlandse taalgebied lijkt het fantastische genre nog altijd een kleiner genre te zijn. Dat heeft veel te maken met de 'doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg'-mentaliteit, volgens Lindeboom. 'Het is van belang dat sciencefiction en fantasy geschreven blijft worden binnen de Nederlandse taalgrenzen,' benadrukt hij. 'Het genre, en dan vooral door Nederlandstalige schrijvers, wordt niet veel gepubliceerd door reguliere uitgevers, maar juist het feit dat dit genre dingen beschrijft die (nog) niet bestaan of die niet kunnen maakt het interessant. De speculatieve genres laten je nadenken over alternatieven, andere invalshoeken, innovatieve zienswijzen en stellen de "wat als?"-vraag. We kunnen veel leren van dit soort verhalen en ze bieden een verse blik op onze eigen samenleving.'
Het fantastische genre heeft veel belang bij een grote schrijfwedstrijd, juist om de aandacht te vestigen op Nederlandstalig talent. Een van de doelen van de Harland Prijs is dan ook om schrijvers te motiveren hun werk af te maken, dat is iets waar veel, voornamelijk beginnende schrijvers mee worstelen. 'Een van de moeilijkste dingen is doorgaan en je idee uitwerken, je verhaal polijsten, de kritiek van een ander verwerken en herschrijven. Zeker beginnende schrijvers vinden dat vaak heel moeilijk, waardoor ze in hun eerste versie blijven hangen of die versie niet eens afkrijgen.' Het ontvangen van feedback van de voorselecteurs kan een schrijver enorm helpen. 'Ook bij de winnende verhalen is er feedback en dat zet de auteur dan weer aan het denken wanneer ze hun volgende verhaal schrijven. Op die manier zijn schrijvers bewuster met hun vak bezig.'
LEES VERDER / De vakjury van de Harland Prijs 2023 stelt zich voor (inclusief schrijftips!)
Hebban is natuurlijk een lezerscommunity, voor en door lezers, en daar spelen de schrijfwedstrijden op in. 'Het gaat er ook om de lezer te betrekken bij het stimuleren van de schrijvers. Dat gebeurt onder andere via de circa vijftig voorselecteurs per schrijfwedstrijd die een groot aantal verhalen lezen en hun oordeel geven. Andere lezers bereiken we via de ebooks met winnende verhalen die we publiceren. Op die manier krijgen beginnende schrijvers meteen een platform.'
'Wanneer je jezelf wil ontwikkelen in een bepaalde richting, lees dan een paar gerichte boeken in die stijl om te kijken wat er allemaal mogelijk is in zo'n genre.'
Lessen
Wie meedoet met een schrijfwedstrijd op Hebban ontvangt altijd feedback. Ook winnende verhalen worden voorzien van feedback, want geen enkel verhaal is perfect, vertelt Lindeboom. 'Niet alle feedback is hetzelfde en niet alle feedbackgevers zijn het met elkaar eens. Een schrijver kan twee stukken feedback ontvangen van verschillende voorselecteurs die haaks op elkaar staan. Dat betekent niet dat zij het bij het verkeerde einde hebben – het is nu eenmaal wat zij in jouw verhaal hebben gelezen. Dus kijk naar beide stukken feedback en ga dan niet automatisch voor dat wat jou het beste uitkomt, maar kijk in plaats daarvan kritisch of je er iets mee kunt. Streef altijd naar het verbeteren van je eigen werk door te luisteren naar feedback.'
Tot en met 8 oktober kunnen schrijvers hun verhaal insturen voor de Harland Prijs. Lindeboom heeft veel inspirerende adviezen voor de beginnende én al gevorderde schrijver. Zo is het belangrijk om niet jezelf te spiegelen aan één bepaalde auteur. 'Wanneer je jezelf wil ontwikkelen in een bepaalde richting, lees dan gericht een paar boeken in die stijl om te kijken wat er allemaal mogelijk is in zo'n genre. Renate Dorrestein, de naamgever van de literaire schrijfwedstrijd op Hebban, heeft een aantal boeken over het schrijverschap geschreven. Als je haar adviezen waardeert en haar schrijfstijl mooi vindt, ga dan vooral op zoek naar boeken die in dezelfde stijl geschreven zijn. Kijk niet alleen naar de plot of personages, maar kijk ook naar hoe het verhaal is opgebouwd en waar de verbindingen in het verhaal zitten. Ontleed hoe je favoriete schrijvers jou van hun boek of verhaal hebben overtuigd. Herlezen kan ook een goede aanpak zijn, bijvoorbeeld als je wil ontdekken waarom die ene scène je altijd is bijgebleven en hoe de schrijver dat bij jou teweeg heeft weten te brengen.'
LEES MEER / Gratis ebook met de beste vijf verhalen van de Goeken Prijs 2023
De moeilijkste, maar misschien wel de belangrijkste les onthult Lindeboom als laatste: 'Als je nadenkt over een tekst die emotioneel moet raken, blijf dan niet hangen in de emoties van de personages. Veel schrijvers denken dat als je een personage laat huilen de scène dan zielig wordt. Maar dat is niet automatisch zo, het gaat erom dat de dingen die je beschrijft de lezer emotioneel raken. De lezer moet de impact voelen. Dat kan zelfs met stoïcijns proza, waarbij de personages in het verhaal hartstikke koel blijven, maar waardoor de lezer toch geraakt wordt. Dat is een moeilijke les, maar wel een die je gaat herkennen naarmate je veel leest. De auteur vertelt de lezer vaak niet dat je bepaalde emoties moet voelen, maar in plaatst daarvan doet de tekst iets in het hoofd van de lezer waardoor emoties naar boven komen. Je kunt geen schrijver worden zonder eerst en bovenal een lezer te zijn.'
Tips
Of Martijn Lindeboom nog tips heeft voor schrijvers die graag mee willen doen aan een van de schrijfwedstrijden? 'Lees zeker van de Harland Prijs, de Goeken Prijs en de Renate Dorrestein Prijs de ebooks die we op Hebban publiceren, waaronder Het meisje van de duizend onderdelen en andere winnende verhalen, Jake Browns anomalieën en andere winnende verhalen en Skjaeld en andere winnende verhalen. Het is altijd handig om te zien wat er in het verleden als goed is beoordeeld, waarna je zelf een beetje kunt inschatten waar je staat.' Daarnaast tipt hij nog drie boeken die schrijvers verder kunnen helpen in hun vak.
