Hebban Leesdossier: De engelenmaker (2005)
Het verhaal
Op 13 oktober 1984 arriveert in het [fictieve] Belgische dorpje Wolfheim, in de buurt van het drielandenpunt, doctor Victor Hoppe. Hij keert terug naar zijn geboortedorp, waar zijn vader ooit huisarts was. Victor is niet alleen: in een grote reiswieg heeft hij drie baby’s bij zich. Drie jongens, met eenzelfde aangeboren afwijking als hun vader, die de namen Rafaël, Gabriël en Michaël dragen.
Zijn komst veroorzaakt onrust in het dorp en wilde verhalen doen de ronde. Dat verandert als Victor een kind redt, zich als huisarts vestigt en zieken geneest zonder daarvoor betaald te willen worden. Maar de raadselachtige jongens krijgen de dorpsbewoners nauwelijks te zien. Alleen de gepensioneerde onderwijzeres Frau Maenhout, die door Victor wordt ingehuurd om de jongens te onderwijzen, krijgt toegang tot hen. Zij ontdekt dat de inmiddels vierjarige jongens het resultaat zijn van een wetenschappelijk experiment van Victor en confronteert hem daarmee op 29 oktober 1988.
Wat er is gebeurd vóór Victors terugkeer naar Wolfheim en hoe een en ander zich ontwikkelt na die dag in 1988 doet Brijs uit de doeken in respectievelijk het tweede en derde deel van deze spannende roman.
Meer over het boek
Drie tegenstellingen
Het getal 3 komt op allerlei manieren terug in de roman, ook in drie tegenstellingen die de thematiek beheersen: geloof (bijgeloof) en wetenschap, opvoeding versus erfelijkheid en gek en normaal (of geniaal). Maar Brijs laat zien dat aan deze aspecten meerdere kanten zitten, zodat de vraag wat goed en kwaad is (de overkoepelende tegenstelling) niet eenduidig te beantwoorden valt. Het maakt De engelenmaker tot een roman met veel ‘lagen’ die je als lezer krijgt opgediend in een meeslepend verhaal met trekjes van een ‘gothic novel’.
Door zijn liefdeloze opvoeding ontstaat bij Victor Hoppe een verwrongen godsbeeld: God, die zijn zoon in de steek gelaten heeft is slecht, Jezus is goed. Als wetenschapper raakt hij bezeten van het idee in competitie te zijn met God en geen leven te nemen maar te geven. Om dat te realiseren legt hij zich toe op het scheppen van nieuw leven door middel van klonen, het creëren van identieke genetische kopieën van aanvankelijk dierlijk en later menselijk leven. Wetenschap en religie gaan dus bij Victor Hoppe een verbinding aan die uiteindelijk dramatische gevolgen heeft. Victors opvoeding en zijn ‘stoornis’ (Asperger) spelen in dat geheel een belangrijke rol. Als opvoeder blijkt hij erfelijk besmet: zijn drie zonen benadert hij zonder gevoelens van liefde als wetenschappelijke experimenten. En door zijn experimenten draagt hij erfelijke eigenschappen over.
De gebeurtenissen spelen zich af tegen het decor van een klein dorp waar roddel en bijgeloof een belangrijke rol spelen. Victors zelfgekozen dood (in navolging van zijn vader) wordt ‘onthuld’ tijdens een religieus ritueel van het dorp en schokt de inwoners die hem steeds meer zijn gaan waarderen, op basis van verhalen en veronderstellingen. Als lezer weet je dat Victor is gestorven in de overtuiging dat hij goed heeft gedaan. De gedachte van een gek?
YouTube
In deze aflevering van Vlogboek bespreekt Jörgen onder andere De engelenmaker.
Over de auteur
Stefan Brijs (1969) groeide op in Genk en ging na zijn onderwijzersdiploma gehaald te hebben, werken op de middelbare school die hij zelf bezocht had. Hij kwam in contact met Jeroen Brouwers, die hij een tijdlang als zijn grote voorbeeld heeft beschouwd en die een inspiratiebron was voor zijn eerste roman De verwording (1997). Een jaar later volgde de bundel Kruistochten, een boek over bijna vergeten Vlaamse auteurs, opgedragen aan Brouwers.
Zijn eigen stijl vond Brijs met de in 2000 verschenen roman Arend, die begint met de zin: ‘Arend had nooit geboren mogen worden.’ Het is een ontroerend verhaal over een misvormde jongen die geen liefde van zijn moeder ondervindt en vlucht in zijn fantasie om ooit te kunnen vliegen. Het vijf jaar later verschenen De engelenmaker vormde de grote doorbraak voor Brijs: het boek werd genomineerd voor en bekroond met diverse literaire prijzen en in 2019 verscheen de vijftigste druk. Na dat succes worstelde Brijs met zijn volgende grote roman, die uiteindelijk in 2011 uitkwam onder de titel Post voor mevrouw Bromley.
In 2014 verhuisde Brijs naar Spanje, waar hij zich vestigde in de buurt van Malaga. Daar voltooide hij zijn roman Maan en zon (2015), waarna hij over zijn nieuwe leefomgeving schreef in Andalusisch logboek (2017). In september 2019 verscheen zijn roman Zonder liefde.
Meer informatie op de website van Stefan Brijs.
Het boek en jij
1. Welk beeld geeft de roman van de bewoners van Wolfheim? Waar laten zij zich vooral door leiden in hun mening over Victor Hoppe?
2. Het tweede deel van de roman bestaat uit een afwisseling van twee flashbacks. Wat vond je van deze opzet?
3. Het tweede deel bevat ook veel informatie over erfelijkheid en klonen. Hoe heb je dit ervaren?
4. In hoeverre weet Stefan Brijs bij jou medeleven op te roepen met Victor Hoppe?
5. In het tweede deel van de roman schrijft Brijs: ‘Vandaag zou van Victor Hoppe gezegd worden dat hij zeer waarschijnlijk het syndroom van Asperger had.’ In hoeverre draagt die bewering voor jou bij aan de geloofwaardigheid van het personage Victor Hoppe? En wat vind je van het feit dat Brijs dit ‘invult’ voor jou als lezer?
6. Op welke manieren wordt het motief ‘schuld(gevoel)’ uitgewerkt in de roman?
7. Er zitten veel verwijzingen naar religie en de bijbel in de roman. Welke zijn je opgevallen?
8. Wat is het belang van het drielandenpunt als locatie in de roman?
9. Victor sterft in de overtuiging dat zelfs de pastoor nu wel in zijn goedheid moet geloven. Hoe interpreteer je vervolgens het laatste hoofdstuk van de roman, over Lothar en Vera Weber?
10. Stefan Brijs vertelde in interviews dat hij in eerste instantie het verhaal had laten vertellen door de drie zonen van Victor, op zestienjarige leeftijd. Maar op advies van zijn uitgever koos hij voor de allesoverziende verteller. In zijn recensie in het Haarlems Dagblad schrijft Wim Vogel: Misschien was het allemaal nog indringender geworden als Brijs wat minder gebruik had gemaakt van de voortdurend analyserende en psychologiserende personale verteller. Een ik-verteller, en dat had dan natuurlijk Victor moeten zijn, had het geheel nog treuriger want tragischer gemaakt.’ Hoe heb jij de vertelinstantie ervaren? Denk je dat de alternatieven die hierboven zijn genoemd een goede optie zouden zijn geweest? Waarom wel of niet?
11. Literatuurwetenschapper Jeroen Dera deed onderzoek onder ruim 1600 eindexamenkandidaten havo en vwo en vroeg hen onder andere naar de boeken die zij voor Nederlands lazen. Uit dat onderzoek blijkt dat De engelenmaker weliswaar niet het meest gelezen boek is, maar wel het boek dat het meest gewaardeerd wordt (rapportcijfer 8,1). Wat maakt het boek aantrekkelijk voor jongeren volgens jou?
12. De engelenmaker is een veelzijdige roman. Stel dat jij Stefan Brijs op televisie zou interviewen, hoe zou je de roman dan kort introduceren bij de kijkers? En welke vraag zou je de auteur zeker stellen?
YouTube
Giovanni vertelt over De engelenmaker voor Why I Love This Book.
Achtergronden
1. Op LitLab vind je een leesclub rond De engelenmaker waarbij je aan de hand van diverse vragenrondes (en een quiz) met een groepje van 4 tot 6 personen kunt discussiëren over de roman.
2. Meer informatie en opdrachten vind je bij het onderdeel ‘Lezen voor de lijst’ van Jeugdbibliotheek.nl.
3. De ‘Klassieker Meeleesclub’ rond De engelenmaker in het Scifi & Fantasy Café op Hebban.nl.
4. Recensies van Hebban-leden.
Verder lezen
Leven scheppen
Dorpsleven
De heilige Rita
De heilige Rita is de patrones van de hopeloze gevallen en misdeelden. Deze heilige wordt vereerd door de dorpsbewoners in De engelenmaker, maar ze leende ook haar naam aan de gelijknamige roman van Tommy Wieringa.
Asperger
Nature of nurture?
Goed en kwaad in een persoon
Wie is De Leesclubassistent?
Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Daarnaast werkt hij mee aan Boekenpost, het tijdschrift voor alle boekenliefhebbers dat ook veel informatie biedt voor leesclubs, en Boekblad, het vakblad voor boekhandel en uitgeverij.
Leesdossiers-kanaal
Frank Hockx is De Leesclubassistent. Via dit kanaal helpt hij lezers boeken te vinden die uitermate geschikt zijn voor leesclubs én gidst hij scholieren door de wereld van het Lezen voor de Lijst door middel van uitgebreide leesdossiers over populaire romans.
