Hebban Leesdossier: Een schitterend gebrek (2003)
Het verhaal
‘Als ik één ding kan is het liefhebben.’
Zo opent de ik-figuur van Een schitterend gebrek haar verhaal. Als lezer leer je haar kennen in het Amsterdam van 1758, waar ze onder de naam Galathea een leven leidt als populair courtisane/prostituee. Haar grote troef is het feit dat ze haar gezicht altijd bedekt houdt, wat mannen zeer intrigeert.
De reden voor haar versluiering ligt in haar verleden, dat in de roman geleidelijk uit de doeken wordt gedaan. Lucia, zoals ze eigenlijk heet, heeft een onbezorgde jeugd op een Italiaans landgoed. Daar ontmoet ze als ze veertien is de drie jaar oudere Giacomo Casanova die er te gast is vanwege een bruiloft. De twee raken hartstochtelijk verliefd op elkaar, maar als Casanova na enkele maanden terugkomt op het landgoed is Lucia verdwenen. Casanova krijgt te horen dat ze zwanger is geraakt van een van de knechten en met hem is weggelopen.
Twintig jaar later raakt Casanova in Amsterdam gefascineerd door de raadselachtige Galathea van wie hij het gezicht nooit ziet. Met haar gaat hij een weddenschap aan met de liefde als inzet. Een duel dat wordt uitgevochten in scherpe conversaties over de liefde en de relatie tussen verstand en gevoel.
VIDEO
Nynke vertelt over Een schitterend gebrek.
Historische achtergronden
De roman speelt in het midden van de achttiende eeuw, een tijd waarin het gedachtegoed van de Verlichting (een groot vertrouwen in de rede, wetenschappelijke kennis) nog overheerst. Maar er dient zich geleidelijk een nieuwe tijd aan waarin als tegenreactie juist veel waarde gehecht wordt aan de zaken van het hart, emotie en intuïtie (de Romantiek). Een schitterend gebrek is bij uitstek een roman over deze ontwikkeling.
Giacomo Casanova (1725-1798) staat te boek als succesvol verleider van vele vrouwen. Een reputatie die vooral gebaseerd is op zijn uitgebreide memoires, die ook in het Nederlands zijn vertaald (Het verhaal van mijn leven). In die memoires besteedt hij summier aandacht aan Lucia en hoe zij hun liefde verraden heeft. En hij beschrijft hoe hij haar twintig jaar later in Amsterdam terugziet als een verlopen hoerenmadam: ‘Lucia was niet rondweg lelijk geworden, maar iets wat veel erger was: weerzinwekkend'. In zijn roman vertelt Japin juist het verhaal van Lucia. De werkelijke reden voor het feit dat zij niet op de terugkeer van Casanova wachtte, blijkt een daad van liefde te zijn geweest.
VIDEO
In deze aflevering van zijn reeks Vlogboek vertelt Jörgen Apperloo onder andere over Een schitterend gebrek.
Over de auteur
Arthur Japin (Haarlem, 1956) maakt er in interviews geen geheim van dat zijn jeugd erg bepalend is geweest door ruzies tussen zijn ouders, de zelfdoding van zijn vader en het feit dat hij als kind op school veel pesterijen te verdragen had. Het is voorstelbaar dat de compassie voor buitenstaanders en mensen die beschadigd zijn die uit zijn literaire werk spreekt, zijn oorsprong vindt in die eigen ervaringen.
Na een niet voltooide studie Nederlands studeerde Japin af aan de Theaterschool en begon een loopbaan als acteur en schrijver van scenario’s, toneelteksten en hoorspelen. Met Magonische verhalen debuteerde hij in 1996 als literair auteur en het grote succes op dat gebied kwam een jaar later al met de roman De zwarte met het witte hart. Voor Een schitterend gebrek, waarvan een verfilming door fotograaf Erwin Olaf is aangekondigd, kreeg hij in 2004 de Libris Literatuur Prijs.
Hoewel recensenten nadien regelmatig minder enthousiast waren over zijn werk, bereikten ook latere historische romans als De overgave (NS Publieksprijs 2008) en Vaslav (2010) veel enthousiaste lezers. Dit laatstgenoemde boek werd evenals de hedendaagse roman De man van je leven (2013) door Japin bewerkt voor het toneel.
Het boek en jij
- Welke functie(s) heeft de voile waarmee Lucia haar gezicht bedekt voor haar?
- Het ‘herdersspel’ dat Lucia aan het eind van hoofdstuk 1 in het theater ziet, grijpt haar aan. Waarom?
- Welke rol spelen spiegels in de roman? Wat is de betekenis van het spiegeltje dat Lucia’s grootvader na haar geboorte voor haar maakte?
- Een schitterend gebrek speelt in de achttiende eeuw, voornamelijk in de periode 1730-1758. Vind je dit een interessante tijd om over te lezen? Waarom wel of niet?
- In hoeverre zegt deze historische roman iets over onze tijd?
- Waarom begrijpt Lucia na haar ‘dollemansrit’ langs de Amstel (deel 1, hoofdstuk 5) dat Amsterdam niet haar eindbestemming is, dat ze verder moet?
- In ditzelfde hoofdstuk vertelt Casanova een jeugdherinnering (over een meisje dat hem toen hij jong was in een droom verscheen) die de volwassen Lucia zeer ontroert. In hoofdstuk 6 doet de jonge Lucia datzelfde verhaal in enkele regels af. Welke betekenis kun je hieraan geven?
- Welke ontwikkeling maakt Lucia door als het gaat om (de relatie tussen) rede en gevoel?
- Hoe heb je de scherpe dialogen tussen de volwassen, gesluierde Lucia en Casanova ervaren?
- In hoeverre zie je overeenkomsten en verschillen tussen de eerste en de tweede keer dat Lucia uit Casanova’s leven verdwijnt?
- De roman bevat een flink aantal stellingen over het leven en de liefde. Bijvoorbeeld ‘Liefhebben is belangrijker dan bemind worden’ en ‘De rede biedt ons vele mogelijkheden tegelijk. De intuïtie kiest daaruit feilloos de beste’. Bespreek eens met elkaar hoe je over deze uitspraken denkt en ga eventueel op zoek naar andere stellingen in de roman die je het bespreken waard vindt.
Achtergrondinformatie
- Recensies op Hebban
- Voor wie de tijd heeft: een anderhalf uur durende videobespreking op YouTube van Een schitterend gebrek door Maarten de Krosse.
Tips op Lezen voor de lijst
Een schitterend gebrek is op de website Lezen voor de Lijst ingedeeld bij niveau 4. Op de pagina bij het boek vind je de volgende suggesties voor verder lezen:
Leestips historische romans
Choderlos de Laclos – Riskante relaties (Les liaisons dangereuses)
Een beroemde, destijds schandaal veroorzakende Franse achttiende-eeuwse briefroman vol verbale duels over liefde en verleidingskunsten. In Nederland schreef Hella S. Haasse in 1976 met Een gevaarlijke verhouding of Daal-en-Bergse brieven een vervolg op dit boek.
Joke J. Hermsen – De liefde dus
Historische roman over een mogelijke geheime liefde van de achttiende-eeuwse schrijfster Belle van Zuylen. Een boek over het conflict tussen verstand en gevoel, moraal en verlangen naar vrijheid. In Een schitterend gebrek leert Lucia de nodige levenslessen van Zélide, een mogelijke verwijzing naar Belle van Zuylen die een zelfportret schreef getiteld Portrati de Zélide.
Anja Sicking – De stomme zonde
Een jonge vrouw van goede komaf is wees geworden na een brand en het familiekapitaal is verloren gegaan. In het Amsterdam van de achttiende eeuw moet zij een nieuw bestaan opbouwen.
Lezen over Casanova
- Laurence Bergreen – Casanova (biografie)
- Andrew Miller – Casanova verliefd (roman over Casanova in Engeland)
- Arthur Schnitzler – Casanova’s thuisreis (novelle over de oudere Casanova)
Meer Arthur Japin
Een andere kant van Japins schrijverschap tonen De klank van sneeuw (2006, twee novellen geïnspireerd door zijn ervaringen als acteur) en Nachtkaravaan (2018, een bundeling van zijn liedteksten en gedichten). Zijn meest recente grote historische roman is Kolja (2017).
Bezoek ook de website van de schrijver.
