Hebban voor schrijvers: subgenres van speculatieve fictie

Er bestaan enorm veel verschillende soorten fantasy. Van verhalen die 99% in onze realiteit spelen – met wat piepkleine, maar wel belangrijke afwijkingen – tot 100% andere werelden, met volledig originele wezens, culturen, magie en samenlevingen. Makkelijk om het overzicht kwijt te raken. Wellicht weet je zelfs niet in welk subgenre jouw verhaal valt. Of misschien wil je wel eens een ander subgenre uitproberen. Ontdek het hier!

Epische fantasy

Epische of hoge fantasy is het meest bekende subgenre, zozeer zelfs dat veel mensen denken dat dit de enige vorm van fantasy is. Epische verhalen spelen doorgaans in een bedachte, meestal met magie doordrenkte alternatieve wereld met middeleeuwse trekjes.

Midden-aarde van J.R.R. Tolkien, Westeros van George R.R. Martin en de werelden van Steven Erikson zijn goede voorbeelden. Nederlandse epische schrijvers zijn, onder anderen, W.J. Maryson, Peter Schaap, Tais Teng en Adrian Stone. Ook de 'Levend Zwart'-boeken van Paul Evanby zou je door de schaal van de verhalen tot de epische fantasy kunnen rekenen.

Over het algemeen staat er veel op het spel in een episch verhaal: de wereld wordt bedreigd, een grote oorlog wordt uitgevochten of het lot van goden staat op het spel. Vaak ligt er een machtsspel tussen goed en kwaad aan de basis van de plot.

Doorgaans, meestal, over het algemeen, vaak… ik gebruik hier bewust allemaal termen om openingen te laten naar andere mogelijkheden, want het gevaar van clichés ligt hier als een Duister Leger dat uit het Zwarte Land komt aangemarcheerd op de loer.

Natuurlijk is het moeilijk om een écht origineel verhaal te vertellen, maar om heden ten dage nog een serieus te nemen episch fantasy verhaal te schrijven, dien je clichés voorkomen.

Oefening 1: beschrijf de hoofdpersoon van je epische verhaal. Geef hem, haar of het een kort geschetste achtergrond (en houd daarbij de valkuilen uit de vorige aflevering in gedachten) en de situatie waarin het personage zich bevindt als het verhaal begint. Vergeet niet het fantastische element tot uitdrukking te brengen.

Een personage is natuurlijk belangrijk voor je epische verhaal, maar minstens zo belangrijk is dat er iets loos is in de wereld. Je personage moet tenslotte iets gaan ondernemen en liefst op epische schaal. Daarom nog een oefening:

Oefening 2: omschrijf het op te lossen conflict van het verhaal. Zet het uiteen alsof het de achterflap van je boek, of de aankondiging van je kortverhaal is. Zorg ervoor dat de ontwikkeling van de hoofdpersoon uit oefening 1 goed naar voren komt, inclusief de fantastische implicaties.

Magisch realisme

Het andere uiterste van het fantasyspectrum wordt gevormd door magisch realisme. Dit is als het ware het grensgebied met de normale literatuur. Denk aan De komst van Joachim Stiller van Hubert Lampo, De kellner en de levenden van Simon Vestdijk en recent Vanbinnen en vanbuiten van Corina Onderstijn.

In magisch realisme wordt de sense of wonder voornamelijk door vervreemding en kleinere verschillen met onze werkelijkheid bereikt. Zie aflevering 1 voor oefeningen.

Andere subgenres

In dezelfde hoek als magisch realisme tref je ook slipstream en bepaalde vormen van urban fantasy aan. Dat laatste kenmerkt zich door zijn setting in een contemporaine, vaak stedelijke omgeving, waar bovennatuurlijke dingen gebeuren. Zeker in de in Amerika populaire subgenres zijn dat vaak vampieren en weerwolven, denk aan True Blood, Twilight en dergelijke.

Slipstream beweegt zich tussen genres: sciencefiction en literatuur, vermengd met fantasy en thriller.

Meer vergelijkbaar met epische fantasy is sword and sorcery, maar dit subgenre focust op de doorgaans barbaarse hoofdpersoon.

Nog een paar termen: steampunk, low fantasy, historische en mythische fantasy, grimdark en ongetwijfeld literaire fantasy. Want waarom zou de fantasy in Nederland niet de weg van de thriller kunnen gaan?

En daarnaast heb je natuurlijk ook nog de verwante genres sciencefiction en horror (die ook ingezonden mogen worden voor de Harland Awards).

Met fantasy geef je jezelf als schrijver een enorme vrijheid om je favoriete thema’s uit te werken. Probeer het uit!

Klik hier voor deel 1 en deel 2.

Deze cursus - in enigszins andere vorm - is eerder verschenen in Schrijven Magazine.