Herontdek Willem Elsschot
Willem Elsschot
Willem Elsschot is het schrijverspseudoniem van Alfons De Ridder (1882-1960), een reclameman uit Antwerpen. De invloed van zijn oeuvre, dat uitmunt in beknoptheid en stilistische kracht, is en blijft immens. Zijn boeken werden verfilmd, verstript en meerdere malen vertaald.
Lees ook: Hebban Dossier Willem Elsschot, terug van nooit echt weggeweest
Bekijk alle negen Hebban Leesclubs over de boeken van Willem Elsschot
Villa des Roses (1910)
In het Parijse pension Villa des Roses is niets wat het lijkt. Mevrouw Brulot baat het verblijf uit met vindingrijkheid en berekening: de scharreleieren verwisselt ze met goedkopere exemplaren, het gezichtspoeder van een oudere gaste vervangt ze door aardappelmeel. Zelf wordt zij echter ook opgelicht, door de heer Martin, die op een dag spoorloos verdwijnt zonder zijn rekening te betalen. En ook de andere pensiongasten trachten zich staande te houden met opportunisme. Zo is er de Duitser Grünewald, die het jonge dienstmeisje Louise verleidt en zwanger maakt. Na haar abortus verlaat hij haar voor een ander, waarna zij gebroken achterblijft.
Villa des Roses is de eerste roman van Willem Elsschot, waarmee hij meteen zijn reputatie vestigde: onvergetelijke personages, een flitsende stijl en onnavolgbare ironie.
Hebban Leesclub - Villa des Roses
De leesclubdiscussie rond Villa des Roses is net van start gegaan onder leiding van Nathalie Brouwers van de Hebban Literatuur Club. Heb je het boek zelf liggen en wil je graag meepraten? Je bent van harte welkom. Meld je in het Leesclubcafé en spring meteen de discussie in.
Discussieer mee over Villa des Roses
Een ontgoocheling (1914)
De Keizer is een sigarenfabrikant, maar geen erg succesvolle. Klanten kopen zijn sigaren vooral uit beleefdheid. Als voorzitter van de kaartclub De Lustige Whistspelers denkt hij meer aanzien te genieten, tevergeefs. Al zijn hoop is dan maar gevestigd op zijn zoon, Kareltje. Die moet dokter, advocaat of notaris worden. Maar de arme jongen met een te groot hoofd oogst de hoon van zijn klasgenoten en slaagt er helemaal niet in de verwachtingen van zijn vader in te lossen. Wanneer het op school niet lukt, probeert Kareltje het als loopjongen in bedrijven waar zijn vader hem binnenloodst. Ook dat wordt niets. Een Ontgoocheling is een van de boeken waar Elsschot zelf het meest van hield.
Hebban Leesclub - Een ontgoocheling
De leesclubdiscussie rond Een ontgoocheling is een jaar geleden afgerond. Het gemiddelde eindoordeel was een nette vier sterren.
Het boek heeft iedereen kunnen bekoren. Evy2004: “Dat er achter elk hoofdstuk meerdere lagen kunnen schuilgaan was zeker de moeite waar en na het lezen kon ik met een gerust hart zeggen dat ik begreep waarom Elsschot zelf zo van dit verhaal hield. Bas72 vond het een leesclub van heel hoog niveau, heeft veel geleerd en daardoor met andere ogen naar het boek gekeken. En dat is nou precies waar een leesclub voor bedoeld is.
Lees het eindverslag van Een ontgoocheling
De verlossing (1921)
De Verlossing (1921) is het tragikomische verhaal over de strijd tussen de socialistische vrijdenker Pol van Domburg en een plaatselijke pastoor. Van Domburg heeft zich met zijn vrouw in het gehucht Groendal gevestigd, waar hij als enige timmerman en winkelier goede zaken doet, vooral omdat hij zijn arme dorpsgenoten op ongenadige en gewiekste wijze weet te overdonderen. In de boerengemeenschap is Van Domburg de enige die boeken leest, waardoor hij 'waarachtig aan het 't bestaan van God' twijfelt en 'een gevaar voor de gemeente' is. De nieuwe pastoor van Groendal, de eenogige en stuurse Kips, gaat de strijd met hem aan. Die strijd wordt door Van Domburg hopeloos als hij met zijn gezondheid begint te sukkelen: 'Zonder de hulp van die ziekte had Kips hem nooit klein gekregen, maar nu stak Van Domburg in een slecht vel.' Op zijn sterfbed lijkt de vrijdenker zijn nederlaag in te zien, en vraagt hij om de pastoor. Op onverhoedse wijze volgt dan de ontknoping, die met recht een dubbele verlossing genoemd kan worden.
'Het is met een zekere natuurlijke drift geschreven, dezelfde natuurdrift die ons ook in de hoofdfiguren boeit. Het is een boek zo aards en klontig als een omgeploegd land,' aldus Martinus Nijhoff.
De 'antipapische' inhoud van het verhaal kwam Elsschot op een boycot in katholiek Vlaanderen te staan: 'De Verlossing' werd op de lijst van verboden lectuur geplaatst. In Nederland had de literaire kritiek meer oog voor andere kwaliteiten en werd de roman mild ontvangen.
Hebban Leesclub - De verlossing
De leesclubdiscussie rond De verlossing eindigde in een gemiddelde waardering van maar liefst 4,5 ster.
Guido en ook Natalie zien in De verlossing een soort afrekening met de kerk, waaraan de schrijver zich nog niet eerder waagde. Opnieuw wordt de plaats van het verhaal, het dorp, tov de stad, vernoemd als atypisch element, maar ook het feit dat het slot van het boek niet typisch Elsschotiaens is, wordt door Jan S en Ine opgeworpen. Kris voegt nog toe dat dit boek vele, heel diverse personages telt uit alle standen van de maatschappij (middenstand, boeren, clerus, adel) ipv dat het focust op slechts enkele personages, en dat het vertelperspectief wat hem betreft anders is dan in de andere boeken, waarin Elsschots’ alter ego Frans Laarmans gewoonlijk als verteller naar voren treedt.
Lees het eindverslag van De verlossing
Kaas (1933)
Na de dood van zijn moeder besluit Laarmans zijn leven een andere wending te geven. Hij, de brave bediende met een rustig leven, trekt de woeste zakenwereld in. Na een gesprek met de gehaaide patser Boorman laat hij zich overhalen om vertegenwoordiger te worden van een Nederlands bedrijf dat in kaas handelt. Laarmans meldt zich ziek op kantoor en neemt een maand de tijd om zijn handel in kaasbollen op te starten. Zodra hij echter aan de slag gaat, struikelt hij van misverstand naar ontgoocheling. De kaasbollen worden een totale nachtmerrie.
Hebban Leesclub - Kaas
Ook Kaas eindigde in een gemiddelde waardering van 4,5 ster.
Maar waar iedereen vooral van genoten heeft is het taalgebruik van Elsschot, de ironie, de prachtige metaforen, de altijd aanwezige humor, de wijze waarop Elsschot met een minimum aan woorden maximale zeggingskracht weet te realiseren: “Het inrichten van zijn kantoor is voor een man van zaken wat het gereedmaken van de luiermand voor een aanstaande moeder is.”
Tsjip (1934) / De leeuwentemmer (1940)
Adele, de dochter van Elsschots geliefde personage Frans Laarmans, trouwt met Bennek Maniewski, een Poolse student. Ze krijgen een zoon: Jan. De trotse grootvader Laarmans noemt hem Tsjip. Adele en Bennek verschillen heel erg van elkaar. Bennek is ambitieus, gelovig en nogal formeel. Adele is niet-gelovig en vrijer opgevoed. Jammer genoeg loopt het huwelijk snel op de klippen. In De Leeuwentemmer beschrijft Laarmans het getouwtrek om Tsjip. Uiteindelijk wordt hij door Adele 'ontvoerd' uit Polen, net voor de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Elsschot noemde Tsjip dan wel een 'eenvoudige familiehistorie', samen met De Leeuwentemmer vormt het boek een van de hoogtepunten uit zijn oeuvre.
Hebban Leesclub - Tsjip / De leeuwentemmer
En alweer een ruime 4,5 ster als gemiddelde eindwaardering in deze Elsschot-leesclub.
Willem Elsschot is bekend om zijn (creatieve) taalgebruik, vooral zijn gebruik van vergelijkingen en metaforen. Tijdens de leesclub bespraken we welke er zoal in de beide boeken te vinden waren. In Tsjip werden vele militaire, oorlogs- en strijdmetaforen gevonden en in De Leeuwentemmer gebruikt Elsschot er vele uit de zeevaart.
Lees het eindverslag van Tsjip / De leeuwentemmer
Pensioen (1937)
Wie inmiddels vertrouwd is geraakt met de vaak herhaalde uitspraak dat Pensioen (1937) het mins gelezen verhaal uit Elsschots oeuvre is, dat nergens bij hoort en mede daardoor 'het ondergeschoven kindje van de Elsschot-studie' is geworden, zal versteld staan van de overweldigende ontvangst die het boek bij zijn verschijning ten deel viel. Zowel bij het koperspubliek als bij de literaire critici won Pensioen het in populariteit van Elsschots vorige boeken, zelfs in katholieke kring. Het werd bekroond met de Prijs der Vlaamsche Provinciën, de belangrijkste onderscheiding die de schrijver tot dan toe te beurt was gevallen. De schrijver zelf zal vooral ingenomen zijn geweest met de aandacht voor de scherpheid van zijn verhaal. ' Elsschot [schrijft] met vitriool [maar] met een raakheid die aangrijpend is', aldus deen recensent. Zo had hij het immers ook bedoeld: ''t Is heel anders dan Tsjip. Veel, veel nijdiger. [...] 't Is de gekste geschiedenis die je je kan voorstellen en 't is waar gebeurd.' Elsschot had zich ditmaal laten inspireren door een twintig jaar oud verhaal rond zijn schoonmoeder, die model staat voor 'dat heele pak moederliefde' in Pensioen. Het literaire resultaat was er niet minder om. Menno ter Braak schreef: 'De bladzijden, die aan deze figuur gewijd zijn, behooren tot de allerbeste van Elsschots werk en geven er een tragisch karakter aan.' Deze editie is totstandgekomen onder auspiciën van het Constantijn Huygens Instituut voor tekstedities en intellectuele geschiedenis van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Hebban Leesclub - Pensioen
Het wordt een beetje saai, maar ook voor Pensioen kon er een gemiddelde eindwaardering van 4,5 ster worden genoteerd.
Onvoorstelbaar dat een boek van nog geen 130 bladzijden zo rijk is. Dat hadden we met zijn allen eigenlijk niet verwacht, maar toch stiekem wel gehoopt. ‘Pensioen’ werd voor ons een spannend avontuur, met tal van ontdekkingen. Hoewel het boek dateert van 1937 is het qua taal nog erg fris en wat de thematiek betreft actueel. Polis heeft er goed aangedaan Elsschot ook voor het jonger publiek weer onder de aandacht te brengen. En de deelnemers aan de leesclub zijn, als ze dat nog niet waren, Elsschot-fan geworden. “Zo'n dun boek en zoveel inhoud om te bestuderen. Elsschot heeft het voor elkaar gekregen.” (Tea).
Lees het eindverslag van Pensioen
Lijmen/Het been (1938)
De jonge en onbezonnen Laarmans leert de gehaaide Boorman kennen. De twee mannen smeden een pact en Laarmans laat zich overtuigen om zijn naam te veranderen in Teixeira de Mattos. Samen geven ze het Wereldtijdschrift uit, voluit Algemeen Wereldtijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschappen. Laarmans en Boorman zoeken gewillige afnemers voor hun veredelde reclameblad. Ze smeren hun enorme hoeveelheden van het Wereldtijdschrift aan. Alles loopt redelijk voorspoedig tot ze honderdduizend exemplaren verkopen aan de firma Lauwereyssen, een zaak in keukenliften geleid door een kordate vrouw met een handicap aan een van haar benen. De vrouw voelt zich bekocht en bij Laarmans neemt de wroeging toe. In Het Been krijgt ook Boorman last van scrupules. Hij probeert zijn geweten te zuiveren.
Hebban Leesclub - Lijmen / Het been
Lijmen / Het been scoort een gemiddelde eindwaarderinbg van 4 sterren.
Tommy: “Voor mezelf is de grote revelatie dat een boek dat me op 18-jarige leeftijd er toe aanzette om gedurende 10 à 15 jaar geen Nederlandstalige schrijvers meer te lezen nu een tweede kans krijgt en een absolute topper blijkt.”
Lees het eindverslag van Lijmen / Het been
Het tankschip (1942)
In de hilarische novelle Het Tankschip wordt er bedrogen bij het leven. Jack Peeters is met zijn vrouw en een bevriend echtpaar tijdens een uitstap in het Grand Hotel des Ardennes in Bastogne als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Peeters is van plan om schatrijk te worden dankzij de verkoop van een tankschip dat in de haven van Marseille ligt. Boorman, een van Elsschots lievelingspersonages, gebruikt Jack Peeters als stroman van een fiscale constructie. Alles wordt in gereedheid gebracht om fors aan belastingontduiking te doen. Het begin van de oorlog komt als geroepen. ‘Oorlog is een zegening. En het kapitalisme heeft toch zijn goede kant, is ’t waar of niet?’
Hebban Leesclub - Het tankschip
Het tankschip eindigt op een gemiddelde waardering van 4 sterren.
Op een website werd geschreven dat het onderwijs de fout heeft gemaakt om Elsschot op te dringen aan pubers die er niks van begrijpen en dat zij het pas na hun 30ste naar waarde weten te schatten. Wat vonden wij van deze bewering en hoe kan je de jeugd enthousiast maken voor Elsschot? Men is het over eens dat je het niet moet opdringen. Ine zegt dat ‘leeservaring een rol speelt. Wie veel heeft gelezen kan ook makkelijker moeilijker werk aan, ongeacht je leeftijd. Gigi stelt voor Hebban te gebruiken om lezen te bevorderen en laten zien hoe leuk lezen is. Diego zou ‘de studenten via de graphic novel-bewerking van Kaas door Dick Matena tot Elsschot introduceren’.
Lees het eindverslag van Het tankschip
Het dwaallicht (1946)
Op een druilerige novemberavond ontmoet Frans Laarmans drie Afghaanse zeelui wier schip in de Antwerpse haven is aangemeerd. Ze zijn op zoek naar Maria Van Dam, een zakkennaaistertje dat eerder die dag grote indruk op hen heeft gemaakt. Laarmans besluit hen te helpen en samen trekken ze naar het adres dat ze hun heeft gegeven, Kloosterstraat 15. De mysterieuze Maria Van Dam blijkt echter helemaal niet daar te wonen, noch op de andere adressen die de vier weten te bemachtigen. Er ontspint zich een avondlijke dwaaltocht door de stad die het gezelschap misschien niet tot bij de gezochte vrouw leidt, maar wel bij diepere waarheden over mens, geloof en leven.
Hebban Leesclub - Het dwaallicht
Schrijf je in voor de laatste Hebban Elsschotleesclub onder leiding van Jan Stoel van de Hebban Literatuur Club en maak kans op een exemplaar van Het dwaallicht. Je hebt tot en met 30 november de tijd om je aan te melden. Lees ook: Een Hebban Leesclub - hoe werkt dat precies?
