Het Boekenweekgeschenk 2019: een echte Siebelink

Op 13 februari vorig jaar, op zijn tachtigste verjaardag, hoorde schrijver Jan Siebelink dat hij het Boekenweekgeschenk 2019 mocht schrijven. In een reactie op het verzoek van de CPNB reageerde de auteur als volgt:  

‘Het Boekenweekgeschenk mogen schrijven is de bekroning van ruim veertig jaar schrijverschap. Deze opdracht, notabene in het jaar dat ik 80 ben geworden, ervaar ik als een enorme eer. Bovendien komt het op een goed moment: de saga over de kwekerij van mijn vader heb ik, denk ik, voltooid met mijn meest recente roman De buurjongen. Ik ben nieuwsgierig welk verhaal zich voor het Boekenweekgeschenk gaat aandienen. Het wonder van het schrijven.’  

De Hebban Literatuur Club was eveneens benieuwd naar het verhaal: op welke manier zou het aansluiten bij zijn oeuvre? Hoe ontvangen kenners van het werk van deze auteur het geschenk, en hoe ervaren lezers deze eventuele eerste kennismaking met Siebelink?    

Een gedeeld leven  

Jan Siebelink (1938) debuteerde in 1975, maar brak in 2005 door bij het grote publiek toen zijn roman Knielen op een bed violen 600.000 keer over de toonbank ging en bekroond werd met de AKO Literatuurprijs en nominaties voor de Libris Literatuurprijs en de NS Publieksprijs. De roman is geïnspireerd op zijn jeugdjaren in Velp, waar hij opgroeide op de kwekerij van zijn vader, wiens leven steeds meer in het teken van het geloof komt te staan. In het najaar van 2015 verscheen de roman Margje, waarin Siebelink terugkeert naar het gezin uit Knielen op een bed violen. In 2017 bracht hij zijn meest recente roman, De buurjongen, uit.  

Siebelink, die eerder werkzaam was als docent Frans, grijpt in het Boekenweekgeschenk terug op die eerdere werken. De openingsscène, waarin de hoofdpersoon een beroerte krijgt, is afkomstig uit Siebelinks eigen leven. Ook zijn beroep, docent Frans, delen schrijver en personage met elkaar. Die laatste heeft de naam Arthur, en terwijl hij met hoge snelheid per ambulance naar het ziekenhuis wordt gebracht, is hij er zeker van dat hij bezig is het leven te verlaten. Al bijna vanaf de andere zijde overziet hij wat hij achterlaat, en vraagt zich af of het genoeg is: de jaren die hij onder begeleiding van twee vrienden besteedde aan het schrijven van een roman over zijn vader.  

Een echte Siebelink  

Er zijn absoluut parallellen te trekken tussen het hoofdpersonage en Jan Siebelink, maar volgens Sigried is het absoluut niet noodzakelijk om iets over de auteur of zijn oeuvre te weten om van het Boekenweekgeschenk te genieten. Ook zonder achtergrondkennis blijft het verhaal overeind. ‘Ik vind het mooi dat Siebelink voor het Boekenweekgeschenk trouw blijft aan zichzelf,’ zegt zij. ‘Hij probeert niet iets bombastisch of groots in een novelle te proppen. Hierdoor blijft het geheel heel goed in evenwicht, het is echt een afgewerkt verhaal. Jas van belofte is voor zijn fans thuiskomen, maar lijkt me eveneens een ideaal boekje ter kennismaking met zijn oeuvre.’  

Helena noemt Jas van belofte ‘een echte Siebelink’: ‘Het is een boek dat bol staat van contrasten en uitersten; er is ziekte en gezondheid, leven en dood, een verlangen naar een vader en een verdwenen vader, plezier in het lesgeven en conflicten met collega’s, een overleden dochter en een substituut daarvoor. Talrijke Bijbelse parallellen zijn er te ontdekken en ook wanneer je het boek herleest ontdek je weer nieuwe dingen. Dat niet alles in dezelfde mate uitgewerkt kan worden in dit fraai geschreven boekje spreekt voor zich, het maakt het alleen maar zoveel groter voor de lezer. Je kunt merken dat er over iedere zin en over ieder woord nagedacht, gewikt en gewogen is, niets is namelijk toevallig in dit boek.’  

Saar, die de vele lagen in het verhaal herkent en kan waarderen, had daarentegen wel wat moeite met de schrijfstijl, ‘omdat ik sterk het gevoel heb dat deze stijl vooral bij een langere roman past.’  

Bijbelse taferelen  

Ook Jan ziet motieven uit eerder werk van Siebelink terugkomen in Jas van belofte en benadrukt de vele Bijbelse verwijzingen in de novelle. Zo verwijst de titel naar een Bijbelverhaal uit Koningen 2:12, waarin de profeet Elia zijn mantel overdraagt aan de profeet Elisa om vervolgens zelf opgenomen te worden in de hemel met een ‘vurige wagen’.  

Niet alle lezers konden die verwijzingen waarderen. Gigi, die wel kon genieten van de verhaalopbouw, had toch het idee dat haar Bijbelkennis tekortschoot om het verhaal van het Boekenweekgeschenk volledig te kunnen begrijpen. Het kwam daardoor voor haar te weinig tot leven. Het Bijbelse calvinisme deden clublid Nathalie af en toe geeuwen: het is niet haar favoriete thema. ‘Ook al begrijp ik wel dat er echte emoties ten grondslag liggen aan dit korte verhaal, en er een soort subtiliteit uit spreekt, maakte dit eerste werkje dat ik van Siebelink las toch niet echt indruk op mij. Ik kan niet veel zeggen over het volledige repertoire van Siebelink omdat ik er nog niets anders van gelezen hebt, maar dit boekje is voor mij niet echt een aanmoediging om naar andere boeken van hem te grijpen. Misschien kunnen anderen mij er wel van overtuigen om toch een tweede boek van deze auteur vast te nemen?’  

Harriet vindt de reacties van Gigi en Nathalie begrijpelijk: ‘Siebelink heeft de bijbelteksten nodig om de ‘Jas van belofte’ te duiden, maar maakt het voor minder Bijbelvaste lezers daardoor wellicht lastiger om de essentie hiervan te begrijpen.’  

De moeder, de vrouw  

‘De moeder, de vrouw’, het thema voor de Boekenweek van dit jaar, wordt ook niet door alle lezers herkend. ‘Vriendschap tussen de hoofdpersoon en verschillende mannen en het vaderschap staan centraal, dat is op zijn minst opvallend te noemen,’ zegt Anne.  

‘Voornamelijk de relatie met de vader staat centraal in het verhaal, dus ‘de moeder, de vrouw’ vind ik hier niet echt toepasselijk,’ zegt ook Saar. ‘Er is echter ook de relatie met de vrouw en de minnares die een rol speelt in het verhaal. De vrouw van Arthur is ook moeder geweest, en dat verhaal komt af en toe opduiken doorheen het boek waardoor ik het thema van de Boekenweek toch ergens kan linken.’  

Ook Ine vindt het jammer dat dit thema onderbelicht blijft. ‘Natuurlijk wordt de moeder van Arthur vermeld en komen ook zijn vrouw en vriendin, en het moederschap aan bod, maar het thema moeder is niet de kapstok van dit verhaal geworden.’ Toch gelooft zij ook dat het beter is om een auteur te laten vertellen wat hij kwijt wil. ‘Dit resultaat mag er in elk geval wezen…’  

Een waargemaakte belofte  

Anne noemt de aandacht die er is voor het schrijven en het schrijverschap toepasselijk: ‘De personages vertegenwoordigen verschillende soorten schrijvers. Siebelink brengt dus een heleboel zaken bijeen in zijn Boekenweekgeschenk, maar zonder er een onbegrijpelijk verhaal van te maken.’    

Volgens Helena schrijft Siebelink met het Boekenweekgeschenk een ode aan zijn eigen oeuvre: ‘Het is het toefje slagroom op een al verrukkelijke appeltaart, een feestje om te lezen. Of er iemand in staat zal zijn om ooit de jas van Siebelink over te nemen valt nog maar zeer te bezien; laten we hopen dat er nog meer moois van de hand van deze geweldige schrijver mag verschijnen.’  

Volgens Sigried heeft het verleden al uitgewezen dat het niet altijd evident is om dezelfde schrijfkracht als in eerder werk in een novelle overeind te houden. ‘Na een paar pagina’s kon ik al opgelucht ademhalen. Hoe je zoveel verhaal, zoveel emotie, zoveel diepgang in amper 90 pagina’s kan krijgen is mij een raadsel, maar Siebelink slaagt er met glans in’, zegt zij.  

Ook Natalie vindt dat Jas van belofte de belofte meer dan waar maakt: ‘Dit is één van de betere Boekenweekgeschenken. Als je nog niets van Siebelink hebt gelezen, is Jas van belofte een goede kennismaking.’  

Wil je meer weten en lezen over het Boekenweekgeschenk, of jouw leeservaring delen met de Hebban Literatuur Club? Klik dan hier voor het volledige artikel.