Het Hebban Boek van de Maand is: 'De Perzen' van Sanam Mahloudji
'Het is bijzonder hoe Mahloudji het gevoel van vijandigheid en liefde in vijf perspectieven op vijf verschillende manieren heeft kunnen beschrijven.' – Flora
De Perzen is de debuutroman van de in Iran geboren en in de Verenigde Staten opgegroeide Sanam Mahloudji. Haar ouders vluchtten uit Teheran tijdens de Iraanse revolutie en dat zorgt ervoor dat Mahloudji het verhaal een diep persoonlijk inzicht kan meegeven. We maken kennis met matriarch Elizabeth Valiat, haar twee dochters Seema en Shirin en kleindochters Bita (Seema's dochter) en Niaz (Shirins dochter). De vrouwen stammen af van de Grote Krijger, een bekende historische figuur waar de meningen over verdeeld zijn. Was hij een held of een tiran? De vijf vrouwen verhouden zich ieder anders tot het roemruchte familieleden en de onmetelijke rijkdom die ze daaraan te danken hebben.
'Wat ik krachtig vind is dat de vrouw op de cover elk van de vijf personages kan zijn. Wat dat betreft hebben ze als vrouwen uit dezelfde familie iets universeels: de revolutie heeft op hun allemaal, op een eigen manier, impact gehad en scheuren achtergelaten in hun levens. ' – Wouter
Het is direct duidelijk dat de mannen zich in het verhaal op de achtergrond bevinden. Ze zijn aanwezig, maar nooit verantwoordelijk voor grote beslissingen die de plot beïnvloeden. De vrouwen maken de dienst uit en hebben veel dezelfde familietrekjes: ze zijn eigenzinnig, gevat, koppig, impulsief en ze steken hun mening niet onder stoelen of banken. Dit leidt tot grappige, ongemakkelijke en soms ronduit gevaarlijke situaties. Soms wil je hardop tegen de personages roepen: 'zeg het niet!', 'doe het niet!', maar juist die momenten leveren natuurlijk de beste verhalen op. De veelstemmige roman schetst de vijf vrouwen voortreffelijk, hun verschillen en overeenkomsten komen soms in de kleinste details mooi naar voren.
'De Perzen is véél. Heel veel.' – Anne-Romee
Drie van de vijf vrouwen vluchten tijdens de Iraanse revolutie naar de VS, twee van hen blijven achter. Daardoor verhouden ze zich ieder anders tot de Iraanse cultuur. En de drie vrouwen die is de VS wonen, hebben er soms moeite mee om daar te wortelen. In Iran levert de beroemde familienaam privileges op, in de VS zorgt de Iraanse achternaam voor negatieve, stereotyperende vooroordelen. Een schrijnend voorbeeld is de rake passage waarin Bita vertelt over een schoolopdracht in haar jeugd. Ze vertelt over de rol die haar voorvader speelde in het democratiseren van Iran en hun rijke leven daar. Dit past niet in het beeld dat de juf heeft van vluchtelingen en daarom beschuldigt ze Bita van liegen. Voor het verhaal dat ze daarna verzint, waarin ze haar familie onbeduidend maakt en de VS als hun grote redding presenteert, krijgt ze een negen. In De Perzen worden drie werelden continu met elkaar vergeleken: het westen, het Iran van voor de revolutie en het Iran van daarna. Elk van de vijf vrouwen reageert anders op de ontheemding die ze voelen.
'Er zitten een aantal rake analyses in verstopt, zoals: "Als zelfs de koningen elkaar uitmoordden, de crème de la crème op aarde, wat kon je dan van de rest van de mensheid verwachten?"' – Flora
Die ontheemding begon al ver voor hun vlucht, want ook in de oude wereld was hun familieleden een keurslijf, een door consensus gevormd verhaal over wie de Valiats zijn en waar ze voor staan. Doorheen het boek zie je de mythes van de familie steeds verder afbrokkelen als er meer waarheid en nuance gedeeld wordt. Elke vrouw in de familie bezit wel een puzzelstukje dat ze kent, maar voor zich houdt, waardoor de volledige puzzel nooit wordt gelegd. Ze willen gezien worden, maar durven zich niet te laten zien. Allemaal lijken ze op zoek naar een bepaalde herkenning, warmte of geborgenheid, maar lijken die niet – of in ieder geval niet langdurig – te vinden. Pas op het eind van De Perzen komen alle vrouwen bij elkaar en wordt er meer met dan tegen elkaar gepraat.
'Hoe verder je leest, hoe meer je de onderliggende boodschap begrijpt die deze wrokkige vrouwen elkaar vertellen: je bent niet perfect, maar je bent van ons.' – Anouk
De Perzen geeft een inkijkje in de rijke geschiedenis van Iran dat smaakt naar meer. Ook de kleurige, decadent geschilderde cover en Perzische woordenlijst dragen daaraan bij. Mahloudji schrijft prachtige passages over de cultuur, geschiedenis en de levens van de vijf vrouwen. Tegelijkertijd heeft het ook iets rauws, iets 'plats' zelfs. Vooral in de hoofdstukken van Shirin, maar ook bij Elizabeth en Niaz duikt het op als een louterende schok die laat zien dat dit vrouwen van vlees en bloed zijn, vol tegenstellingen, vol leven. Het echoot bovendien het contrast tussen de moderne, Amerikaanse gang van zaken en de traditionele Perzische cultuur. De overdadige vertelstijl zorgt ervoor dat je je leestempo moet vertragen om alles goed in je op te nemen.
'Je leert elk van de personages kennen als een complex mens. Je kunt begrip en sympathie opbrengen voor ieder van hen, maar begrijpt ook waarom hun dochter, moeder, tante of nicht dat niet lukt.' – Roos
Door de meerstemmigheid van het boek, waarin elke vrouw een geheel eigen stem heeft, neem je ieder personage op meerdere niveaus waar. Zo zie je Elizabeth vanuit haar eigen perspectief, maar ook door de ogen van Shirin, Seema en Niaz. Tussen de regels door vertellen subtiele onthullingen je wat hen onder al hun bravoure echt bezighoudt. De vrouwen hebben een lastige verhouding tot elkaar, vol onbegrip en wrok. De Perzen lijkt te gaan over een rijke familie van Midden-Oosterse immigranten die door hun geld losstaan van de maatschappij en de werkende klasse, maar blijkt veel meer. Het laat je nadenken over de positie die je inneemt binnen je eigen familie. Het familieverhaal dat jullie vormt en op welke manier je daaraan voldoet of tegen afzet.
