Het Hebban Boek van de Maand is: 'Er stromen rivieren in de lucht' van Elif Shafak
Inleiding
Debbie van der Zande
Altijd al heb ik iets willen lezen van de Turks-Britse schrijfster Elif Shafak. Haar romans, zoals De veertig regels van liefde, 10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld, Het eiland van de verdwenen bomen en vele andere, spreken enorm tot de verbeelding. Maar met het overvloedige boekenaanbod kwam het er niet van. Totdat we haar nieuwste roman Er stromen rivieren in de lucht in onze selectie voor Hebban Boek van de Maand opnamen. 500 bladzijden schoon aan de haak.
En dat zijn 500 langzame bladzijden. Bladzijden die me een les leerden, want ik gaf dit boek bijna op voor Hebban Boek van de Maand. Omdat het zo langzaam leest – het is werkelijk de ultieme slowread. Boordevol feiten, details, cultuur en geschiedenis. Er zaten andere boeken in onze selectie die sneller lazen en die leken me in eerste instantie beter. Totdat ik me realiseerde dat een boek waar je snel doorheen kunt roetsjen, op geen enkele manier per se beter is. Makkelijker te verorberen, zeker! Toegankelijker, absoluut! Maar sneller door een boek kunnen schieten, betekent niet dat dat boek per definitie een betere roman is. Een opmerking van collega Martijn, die een veel groter concentratievermogen heeft voor het gevuldere boek, deed me pas op de plaats maken. Je snellere acceptatie van de zinnen en je vlottere begrip van het verhaal, zegt niets over de kwaliteit ervan. Deze realisatie kalmeerde me, waardoor ik mijn leessnelheid kon aanpassen aan het boek en kon genieten van wat ik las. En dat was het moment dat ik ontdekte dat Er stromen rivieren in de lucht een waanzinnig tof verhaal is rond drie personages in verschillende delen van de wereld en verschillende tijden. Een mozaïek van dwarsverbanden, gedeelde details en oorzaken en gevolgen. Een filosofische levensles, een ontmoeting met drie bijzondere personen, een geschiedeniscollege. Ik ben ons prachtige, nieuwe Boek van de Maand dankbaar voor mijn hervonden liefde voor de slowread.
Er stromen rivieren in de lucht
Elif Shafak, vertaald door Manon Smits
Op 23 juli verschenen bij Wereldbibliotheek
Londen, 1840. Arthur raakt gefascineerd door het oude Mesopotamië en in het bijzonder door het epische Gilgamesj-gedicht, over een hooghartige held die pas tot inkeer komt wanneer hij alles is kwijtgeraakt.
Turkije, 2014. De 10-jarige Narin moet vluchten voor isis, samen met haar oma, die uit een lange lijn van vrouwelijke zieners komt.
Londen, 2018. Zaleekhah vindt troost in haar onderzoek naar rivieren, en komt via een vriendin in aanraking met een bijzondere oude taal.
Wat de drie buitenstaanders door de eeuwen heen met elkaar verbindt, is het water, want: 'Water bewaart alle herinneringen. Het zijn de mensen die vergeten.'
De ontdekker
Martijn Lindeboom
Toen ik het eerste hoofdstuk van Er stromen rivieren in de lucht las, dacht ik: die stijl, waar doet dat me toch aan denken? Niet veel later had ik het: Salammbô van Gustave Flaubert. De beschrijvingen van het Assyrische paleis, de opsommingen van streken en landen, de gedragen, maar toch soepele taal zorgden dat ik direct in die wereld van vroegere tijden zat. Ik was meteen geïntrigeerd. En dan het tweede hoofdstuk, dat speelt in de 19e eeuw, ook zo'n gevoel van herkenning. De stijl heeft vergelijkbare elementen, zoals opsommingen, maar is toch ook anders. Ik had een vermoeden, ging op zoek in onze uitgebreide bibliotheek en vond David Copperfield van Charles Dickens, dat ook bij de geboorte van de hoofdpersoon begint, in vergelijkbare stijl. Nu was ik gegrepen. Daar kwam nog bij dat Shafak de verschillende verhaallijnen samenbindt door een wel heel bijzonder perspectief te kiezen: dat van een waterdruppel. De andere twee personages die het boek volgt, leven in 2014 en 2018 en hebben een modernere vertelstem, zonder dat het heel erg opvalt, of dat het je uit het verhaal haalt.
Dan ga je je afvragen: hoe gaat de auteur die levens, die eeuwen of millennia uit elkaar liggen, verder aan elkaar knopen? Langzamerhand wordt dat duidelijk. Er stromen rivieren in de lucht blijkt een enorm uitgebreide puzzel van verbanden en verwijzingen te zijn: van spijkerschrift tot beschermende lamassu's, van waterdruppels tot rivieren en van een tokkelinstrument tot brandplekken op een standbeeld. Elk hoofdstuk brengt de verhalen dichter bij elkaar en grote en kleinere historische gebeurtenissen en personages worden met fictie en overdenkingen gemengd. Regelmatig heb ik termen, plaatsen, namen en hele geschiedenissen opgezocht, om net wat meer achtergrond te ontdekken – ook al kun je het boek prima zonder die extra informatie lezen. Mede door de informatiedichtheid is het – zoals Debbie ook al aangeeft – een slowread, maar het heeft zo veel in zich dat het de inspanning meer dan waard is. Geniet van dit prachtige boek!
Over het Hebban Boek van de Maand
Hebban heeft haar eigen Boek van de Maand. Met dit initiatief richten we ons op nieuwe boeken die volgens ons extra aandacht verdienen. Dit zijn vooral niet de boeken waarvan we aannemen dat ze de weg naar de lezer toch wel zullen gaan vinden. Het panel van het Hebban Boek van de Maand richt zich op literaire romans, spannende boeken en verhalende non-fictie en bestaat uit de voltallige Hebban Crew.
Het Hebban Boek van de Maand wordt de hele maand onder de aandacht gebracht op Hebban en op onze socials. We nodigen onze lezers uit het boek te lezen en hun mening te delen onder dit artikel, op de boekpagina of in een persoonlijke recensie. Ook organiseren we elke maand een speciale leesclub rondom het boek én bieden we een discussieset aan voor leesgroepen die zelfstandig met het boek aan de slag willen, binnen of buiten Hebban. Wil jij alle Boeken van de Maand met ons meelezen? Doe mee aan de Hebban Boek van de Maand Challenge 2023-2024!
De leeservaringen
Anouk van der Zee
Tijdens het lezen van Er stromen rivieren in de lucht kruip je helemaal in het verhaal. Het is hierboven al gezegd, je kunt dit boek gewoon niet snel lezen en wat mij betreft is dat ook helemaal de bedoeling niet. Je dompelt je onder en terwijl het water zich boven je hoofd sluit, merk je dat het heerlijk fijn en stil en zuurstofrijk is daar beneden, alleen jij en dit boek. Het was pas op het moment dat ik de roman even weglegde dat ik me afvroeg of Koning Arthur van de Riolen en Slopen daadwerkelijk bestaan heeft. Ik kon hem niet uit mijn hoofd krijgen en inderdaad, zijn lotgevallen blijken gebaseerd op een echte historische figuur. Het was zijn verhaal dat me binnentrok en me nieuwsgierig maakte naar hoe de twee vrouwen in onze huidige tijd zijn pad zouden kruisen. Shafak stelt je daarin zeker niet teleur en zet een prachtige roman neer.
Sander Verheijen
Wederom werd ik voor ons Boek van de Maand door mijn team geconfronteerd met een boek dat ik niet snel uit mezelf zou openslaan. Toegegeven, het is prachtig vormgegeven, toch iets waar mijn oog als vormgever als eerste op valt. Maar een kloeke roman van bijna 500 bladzijden vol geschiedenis, feiten en tijdsprongen is niet waar ik normaal naar zou grijpen. Het verhaal over de nieuwsgierige en hardwerkende Arthur, de jonge Narin en de gedeprimeerde Zaleekhah omspant eeuwen. Deze drie lijnen lijken losse verhalen, totdat ze in elkaar vlechten en je de hele puzzel tonen. Het moment van in elkaar klikken benam me de adem. Het is een enorm rijke roman vol stukjes geschiedenis (ik googelde om de haverklap) en het biedt een boeiende en leerzame ervaring, zonder droog of saai te worden. Een knappe prestatie.
Roos Wolthers
Drie personages worden in deze roman met elkaar verbonden door hun band met rivieren en water. Met zo'n breed en universeel onderwerp als water kun je alle kanten op en daar maakt Shafak dankbaar gebruik van. Zo vertelt hydroloog Zaleekhah over de fascinerende 'begraven rivieren' die iedere wereldstad kent en leren Narin en Arthur al vroeg dat water genezend én dodelijk kan zijn. Ook de poëtische en beeldende kracht van water krijgt ruim baan, in prachtige zinnen als: ‘Ze zegt dat mensen die zijn voorbestemd om elkaar te ontmoeten worden verbonden door een onzichtbare draad, net zoals twee regendruppels bij elkaar komen op een raam en langzaam maar zeker hun pad weven.' Deze roman daagt je uit om met een nieuwe, open blik te kijken naar iets waarmee we in het dagelijks leven achteloos omgaan.
Over de auteur
Elif Shafak (1971) is een bekroonde Turks-Britse bestsellerauteur. Haar werk wordt in meer dan vijftig landen vertaald en is onderscheiden met grote internationale literaire prijzen. Ze is TED Global Speaker en zet zich in voor de rechten van minderheden. Daarnaast is Shafak professor aan onder andere Oxford University en in 2020 werd ze benoemd tot vicepresident van de Royal Society of Literature. De BBC riep haar uit tot een van de 100 meest invloedrijke en inspirerende vrouwen.
Lees mee in de Hebban Boek van de Maand Leesclub
Elke maand wordt er een Hebban Leesclub georganiseerd met het gekozen Boek van de Maand. Lijkt het je leuk om over dit boek te praten met andere gepassioneerde Hebban-lezers? Schrijf je dan snel in voor de Hebban Leesclub. We verloten 10 leesexemplaren onder gemotiveerde lezers voor een groepsbespreking van dit boek op Hebban. Je kunt je inschrijven tot en met 7 juli.
Wil je liever met je eigen leesclub aan de slag? Elke maand vind je in het bekendmakingsartikel een speciaal ontworpen discussieset met vragen die zijn toegespitst op het gekozen Hebban Boek van de Maand. De discussieset voor Er stromen rivieren in de lucht volgt binnenkort!
Auteursafbeelding: © Ferhat Elik via uitgeverij Wereldbibliotheek
