Het jasje #15 - Mooi landschappelijk is niet lelijk
Wat maakt een boek onderscheidend op de presentatietafels van de boekhandel? Dat is een vraag waarover menig uitgever/marketeer/ontwerper zijn hoofd breekt. Naast het eigen ontwerp is vooral belangrijk wie je buren links en rechts zijn en daar valt geen enkele invloed op uit te oefenen: de boekhandelaar regeert over de te vergeven plekken en de mogelijke samenstellingen. Opvallendheid is voor een groot deel afhankelijk van diens inzicht en strategie. De ontwerper kan niet meer dan zijn werk doen: een zo goed mogelijke weergave van de inhoud van het boek zo origineel mogelijk op het omslag zien te verbeelden. Daarbij is de doorlopende zoektocht naar vernieuwing een zware last die niet altijd goed uitpakt in een wereld die het nog deels van traditie moet hebben. De beste boekomslagontwerpers zijn zich dat zeer bewust: ze proberen met regelmaat nieuwe oplossingen uit, maar kijken altijd met een half oog over hun schouder naar de gevestigde orde.
Als er beeld gebruikt gaat worden, is een pakkend beeld van groot belang. Wat is een pakkend beeld? Een foto of illustratie die intrigeert, die 'blijft hangen'. Een afbeelding van een landschap kan zo'n effect bewerkstellingen. Een verre horizon met een bijzondere dieptewerking doet het altijd goed op het beperkte oppervlak van het boekomslag. Alsof je door een raampje naar buiten kijkt, een vorm van trompe l'oeil, en tegelijkertijd ook de uitgestrekte gedachten van de schrijver kunt proeven. Het ruimtegevoel is doeltreffend binnen de vaak wat opgepropte vierkante meters van de boekhandel.
De vervreemding in deze combinatie maakt dit omslag tot een wonderlijke verschijning.
Het landschap op de nieuwste bundel van Mart Smeets, Mijn Amerika, is zonder meer intrigerend te noemen. Een intens gekleurde vlakte die eindigt in een typisch Amerikaanse bergskyline en een zachtblauwe veeglucht. De man die uit dit beeld komt gewandeld móest er natuurlijk ingepast worden: een boek van Smeets zonder beeld van Smeets is een slechte verkoopinstelling. De vervreemding in deze combinatie (al dan niet gemanipuleerd) maakt dit omslag echter tot een wonderlijke verschijning. Het zichtbare ongemak van het fotomodel in de sciencefictionachtige setting is iets waar zelfs de ontwerpers van Mulder van Meurs niets aan konden verbeteren. Dan maar een stevige typografie geplaatst, onder en boven in vette schreeflozen, waar geen enkele onduidelijkheid over kan bestaan. Een bizar omslag – en tegelijk ook zo gewoontjes – terwijl de ongetwijfeld positieve verkoopcijfers het gelijk van de makers zullen bevestigen.
De samenstelling van mens en landschap is op de nieuwe roman De bekeerlinge van Stefan Hertmans op een uitzonderlijke wijze uitgevoerd. Ontwerper Brigitte Slangen koos een foto uit de oude doos (1902, Gertrude Käsebier) waaruit ze het omslagbeeld in een opvallend grote uitsnede destilleert. Alles aan dit plaatje doet de ruimte voelen die hier is weggesneden en dat levert een aantrekkelijke spanning op. De blik van het meisje neemt ons mee naar een vergezicht dat alleen zij kan zien, terwijl de voor ons zichtbare horizon de diepte van het beeld vormt. Dat is een sterk kruisverband, met het kleine takje in de linkerbovenhoek als extra effect voor de dieptewerking. Fraaie kleuren, zowel in de foto als in de zorgvuldig geplaatste typografie, maken dit tot een omslag dat opvalt door de kwalitatieve uitwerking van een uiterst romantisch concept.
De roman De acht bergen van Paolo Cognetti is om zijn inhoud al een goodseller,maar het omslagontwerp draagt daar zeker toe bij. Het geïllustreerde berglandschap is een haast sprookjesachtig tafereel, naar de hand van de maker gezet op een wijze die een fotograaf nooit zou kunnen evenaren. De strenge lijnvoering in de contouren van de bergen wordt in bedwang gehouden door de vele groentinten die het beeld een zachte, haast fluwelige textuur geeft. De makers van Moker Ontwerp hebben het lef gehad de typografie in een klassiek gecentreerde vorm op te bouwen, waardoor het sferische beeld nóg meer wordt benadrukt. Een opvallend landschappelijke verschijning in de boekhandel, vooral omdat de buren links en rechts er met zekerheid niet aan kunnen tippen. 
