Het jasje #22 - Heerlijk helder
In de veelheid aan boeken en omslagen die de rondstruinende lezer in de boekwinkel proberen te verleiden, zijn altijd verschillende richtingen te onderscheiden. Niets is de mens vreemd dus ook grafisch ontwerpers zijn vatbaar voor de meest aansprekende modeverschijnselen. Of ze houden stevig vast aan hun eigen voorkeuren, die niet zelden als gelijkvormige ontwerpen op verschillende omslagen terechtkomen. Barokke tijden worden afgewisseld door periodes van uitzonderlijke strakheid, kleurige uitbundigheid door ingetogen soberte. Toch is het boekenaanbod (nog) omvangrijk genoeg om veel verschillende ontwerpers aan het werk te houden.
Zoals in vrijwel alle creatieve beroepen zijn de beste makers ook de meest zichtbare en de langst meedraaiende. In de groep ontwerpers van boekomslagen zorgt een doorlopende instroom van jong talent voor nieuwe impulsen en wordt het boekontwerp telkens weer met verrassende oplossingen naar een hoger plan getild. De uitdaging blijft aantrekkelijk: hoe communiceer je de inhoud van een boek (grote bewegingen, heftige emoties, moeilijke verwikkelingen) op de kleine oppervlakte van het voorplat? En hoe hou je daarbij de verschillende belangen in het oog: die van de auteur, de uitgever, de boekhandelaar, de lezer/koper en natuurlijk ook die van jezelf?
Eén van de meest invloedrijke ontwerpers van boekomslagen in de huidige tijd is Ron van Roon. In zijn gelijknamige studio werkt hij al jaren aan een opvallend oeuvre van boekomslagen die stuk voor stuk in het oog springen. Van Roon, ooit opgeleid aan de Amsterdamse Rietveld Academie, is een 'brede' ontwerper die zich niet laat vangen in een beperkte ontwerpvisie. En dat is zijn kracht: in het vaak onoverzichtelijke boekenland komt hij telkens weer met doortastende ontwerpen, zowel beeldend als op typografisch vlak. Opmerkelijk is dat zijn eigen signatuur daarin altijd zichtbaar blijft, een herkenbare handtekening met een krachtige boodschap: helderheid.
En dan de grootste kracht van deze ontwerper: hij weet op tijd te stoppen met ontwerpen.
Voor het omslag van de roman Goede mannen van Arnon Grunberg weet de ontwerper direct de kern van het verhaal naar boven te halen. De hoofdpersoon, brandweerman Geniek Janowski, wordt uitgebeeld in een extreem grafische vorm. In slechts een paar vlakken staat hier het prototype van de zoekende mens. Het cyclopische oog op de voorzijde van de helm tast wanhopig de omgeving af, zoals Janowski op zoek is naar houvast in zijn turbulente bestaan. Van Roon, bewonderaar van ontwerper Dick Bruna, deinst niet terug voor een harde uitvoering met een contrastrijke kleurstelling. Het grote oog brengt daarentegen veel 'gevoel' in dit strakke omslag. En dan de grootste kracht van deze ontwerper: hij weet op tijd te stoppen met ontwerpen.
De jubileumuitgave van Nescio's De uitvreter–Titaantjes–Dichtertje (in het kader van het honderdjarig bestaan) zal niet eenvoudig tot stand zijn gekomen. Hoe ontwerp je een omslag voor zo'n iconisch boek dat al vele edities achter de rug heeft? En waar inhoudelijk nauwelijks beeld van te maken is. Van Roon komt met een sublieme oplossing: het verbeelden van de tijdgeest. Met een Art Nouveau-font, dat gebaseerd is op een origineel ontwerp van Charles Rennie-Mackintosh uit 1901, wordt de ontstaanstijd van Nescio's idealistische verhalen direct voelbaar. De kleurstelling en aangepaste ornamentiek zorgen voor een totaaleffect waarin alleen de typografie van de schrijversnaam volstaat. Opvallend en feestelijk tegelijk.
Het omslag van In goede handen van Robbert Welagen is opnieuw een typisch Van Roon-ontwerp. Helderheid in vlakverdeling en kleurenpalet, een intrigerende foto die alle ruimte krijgt en een uitgekiende typografie die zich schikt in het geheel. Het beeld is van Philip Provily, maker van surreële foto's waar het oog aan vast blijft haken. Voor een roman over de worsteling van de hoofdpersoon met zijn identiteit en herinnering is dit een perfecte afbeelding. In een grote beweging kleurt Van Roon de vlakken in primaire tonen en hij herhaalt het haast Mondriaanse beeld deels aan de onderzijde van het omslag. De klassieke schreefletter, gecentreerd geplaatst, zorgt voor een warm contrast in de strenge vlakverdeling. En dan weet de ontwerper: nu stoppen!
