Het jasje #8 - Gepassioneerde zelfdoener
De industrie van boekuitgevers, boekontwerp en boekproductie wordt bevolkt door verschillende specialisten. Een hedendaagse uitgeverij is een bolwerk van functies, waar creativiteit, efficientie en commercie samenkomen in het gezamenlijke product. Om die machinerie aan de praat te houden dient er een omzet gedraaid te worden; de zoektocht naar spraakmakende auteurs, bijzondere manuscripten en exclusieve vertalingen is essentieel en een doorlopende uitdaging voor de zogenaamde 'acquirerende redacteur'. Eenmaal binnengeloodst en in een voorlopige vorm gegoten, is het jasje van het boek aan de beurt.
In de beginjaren van de boekdrukkunst was de uitgever, de ontwerper, de drukker en de boekverkoper nog een en dezelfde persoon. Naarmate de verschillende activiteiten meer tijd en vakmanschap vereisten, vielen de werkzaamheden in specialismen uiteen. De uitgever gaat over de inhoud, de ontwerper over de vorm, de drukker over de techniek en de verkoper over de opbrengst. Toch blijken er in boekenland nog enthousiastelingen te zijn die alle functies min of meer in zich verenigen.
In Bleiswijk zetelt Uitgeverij Vleugels, in een anoniem industriepand met een tweetal verdiepingen boordevol grafische middelen. Het ruikt er naar drukinkt en vrijwel de gehele oppervlakte wordt ingenomen door letters. Complete kasten met loden letters in vele soorten en maten, series houten biljetletters en zelfs originele gietmatrijzen. De kleine 19e eeuwse proefpers staat naast een groot computerscherm: hier wordt het oude en het nieuwe naar believen gecombineerd. Marc Vleugels is uitgever van een zeer verfijnd fonds eigentijdse en historische literatuur. Zijn Franse reeks met o.a. Apollinaire, Duras en Perec is een begrip geworden bij menig literaire fijnproever. Vleugels is in de eerste plaats ontwerper, alle uitgaven die zijn studio verlaten komen uit zijn hoofd en handen. Tegelijkertijd is hij uitgever en altijd op zoek naar geschikt werk om in zijn fonds op te nemen. Voor sommige producties is hij ook drukker – het omslag en, alleen bij minder omvangrijke werken, het binnenwerk wordt gezet uit de loden en houten letters en stuk voor stuk gedrukt op de kleine handpers. Ook de verkoop van zijn boeken loopt geheel via zijn eigen kanalen: boekhandels worden benaderd via e-mail, particulieren kunnen bestellen via de website.
Een kleine greep uit de collectie: het bundeltje Zingend blauw met gedichten van Hans Arp valt direct op door de subtiele, bronsachtige omslagkleur. De naam van de Dada-kunstenaar is getypografeerd in een door Vleugels zelfontworpen lettertype. Door de dubbele lijn lijken de letters te bewegen, maar ze blijven zonder moeite leesbaar. Het is de sfeer van dit omslag dat zowel lichtvoetigheid als strengheid uitstraalt, helemaal in stijl met Arps gedichten die in de loop der jaren ook die tegenstelling in zich droegen. De kleine zwarte tekstregels staan als gedachtenstreepjes tussen de auteursnaam, om het geheel alsnog van een basis te voorzien.
Het omslag van Idioot van Konrad Bayer is een drukwerkje uit eigen stal. De diepzwarte titel is in boekdruk gedrukt met letters die speciaal voor deze titel zijn ontworpen. De lettervormen zijn uit hard perenhout gefreesd om vervolgens als eigentijdse biljetletters afgedrukt te kunnen worden. Zo plaatst moderne technologie het klassieke ambacht weer op de voorgrond, in plaats van die weg te zetten als hopeloos verouderd. De zwarting van de gestapelde kapitalen is even dreigend als de woorden in de prozatekst van Bayer en de korrelige structuur van de inkt draagt bij aan die sfeer. Enige frivoliteit komt van de willekeurig geplaatste gele letters, lichtpuntjes in een loodzwaar letterbeeld.
De elegantie van het omslag van Viviane Élisabeth Fauville is misleidend. Julia Deck heeft met haar spraakmakende romandebuut een indringend maar enigszins verwarrend boek geschreven. Een moord die wel of niet begaan is, bevlogen geschreven in de derde persoon 'u-vorm', zorgt voor een dubbele lading die door het omslag wordt versterkt. Het fluweelzachte grijsblauw in samenhang met de wat statige Grotesque-letter is goed getroffen. De haast verheven sereniteit zet de lezer op hetzelfde verkeerde been als de schrijfster in haar verhaal doet.
Uitgever, ontwerper, drukker, verkoper. Een totaalondernemer zonder winstmarge of verdienmodel, maar met een onmiskenbare liefde voor het gedrukte boek. 
