Het juiste spoor

Don’t judge a book by its cover. Dat is een wat gevoelige uitspraak wanneer het de cover van Bestemming onbekend van de Amerikaanse auteur Paul Mosier betreft. Wie dit jeugdboek in de boekhandel ziet liggen, wordt meteen aangetrokken door het prachtige omslag. Een mooie oude trein overbrugt de kloof tussen twee beboste bergen. De hemel is helder en de zon komt achter de bergen vandaan. Een echte eyecatcher. Voor de mensen van Uitgeverij Lemniscaat zorgde dit prachtige omslag echter voor de nodige onrust, toen illustrator Ryo Takemasa na de publicatie van de Nederlandse vertaling door Lydia Meeder, op Facebook meldde dat hij nooit toestemming voor het gebruik van zijn illustratie had gegeven. Bovendien waren de kleuren onrechtmatig aangepast. Voor Lemniscaat reden genoeg om de uitlevering van het boek stop te zetten totdat er goede afspraken met Takemasa waren gemaakt en er een aangepast omslag zou zijn. Gelukkig zijn beide partijen tot overeenstemming gekomen, want dit boek mag niet ongelezen blijven. Zowel voor jongeren als volwassenen is Bestemming onbekend een treinreis om nooit te vergeten.

In het in de Californische woestijn gelegen Palm Springs stapt de twaalfjarige Rider op de trein. Ze reist alleen, of nou ja alleen; Dorothea is er namens spoorwegmaatschappij Amtrak om op haar te passen. Maar verder is Rider alleen. Letterlijk en figuurlijk. Haar vader heeft ze nooit gekend en haar aan drugs verslaafde moeder is overleden aan een overdosis. Maar ook toen haar moeder nog wel leefde kon Rider niet echt op haar bouwen:

“Al voordat ze stierf was ik altijd een moederloos kind geweest.”

Rider is onderweg naar een verre oudoom in Chicago, die ze niet kent. Nu haar oma – bij wie ze na de dood van haar moeder woonde – ook is overleden, heeft deze oudoom voorgesteld Rider in huis te nemen. Het duurt gelukkig nog dagen voor ze Chicago bereikt, want echt uitzien naar haar nieuwe toekomst doet Rider niet. 

“Dus hoewel ik naar voren en weer terug kan over het korte lijntje dat de trein zelf is, beweegt de trein alleen vooruit over een lange lijn naar Chicago, naar een of ander nieuw leven dat iedereen het beste voor me lijkt te vinden. Maar niemand heeft me ooit gevraagd wat ik er zelf van vind.” 

Naast Dorothea, die haar taak als oppas zeer serieus neemt, ontmoet Rider ook andere medereizigers. Zo is daar Neal, die bij de snackbar in de trein werkt en in wie Rider de vaderfiguur ziet die ze zich altijd heeft gewenst. En Carlos, wiens dichtkunsten een inspirerende werking hebben op Rider. Maar ook padvinder Bonzo maakt haar reis bijzonder. Door hun gedeelde liefde voor poëzie en de rust die hij uitstraalt, opent en verovert hij Riders hart. Aan hem durft ze beetje bij beetje meer te vertellen over haar moeder, die je als lezer al wat beter hebt leren kennen door de indrukwekkende flashbacks die Rider heeft.

“Ze zei vaak dat ze van me hield, maar haar gedrag vertelde een ander verhaal, en het feit bleef dat ik een ongelukje was. Ik was een van de honderden fouten die ze had gemaakt, maar ik was de fout die bij haar bleef, haar aankeek, haar nodig had, haar inwreef wat ze was, hoe ze faalde in wat ze hoorde te doen en wie ze wilde zijn.” 

Het bijzondere aan haar nieuwe vrienden is dat ze stuk voor stuk haar talenten in plaats van tekortkomingen zien, terwijl Rider zichzelf overal te veel voelt. Door de verhalen van anderen te ontdekken, leert deze eigenzinnige puber (met groen haar!) ook haar eigen verhaal kennen.

“‘Ik ben niet de narigheid die me is overkomen,’ zeg ik.
‘Ik ben alleen waar ik zelf voor kies.’
‘Ja’, zegt hij (Neal). ‘En je hebt een goeie keuze gemaakt.’”

Nadat hij twee romans in eigen beheer heeft uitgegeven, is Bestemming onbekend (oorspronkelijk getiteld Train I Ride) Paul Mosiers eerste jeugdboek. De auteur kan zich als geen ander verplaatsen in de leefwereld van een verloren kind. Ook al zijn Riders gedachten wijs en volwassener dan een twaalf/dertienjarige daadwerkelijk heeft, ze zijn geloofwaardig en overtuigend. Mosiers voorliefde voor treinreizen spreekt duidelijk uit de manier waarop hij de lezer door Riders ogen naar de voorbijflitsende omgeving laat kijken. Windmolens, hoge bergen, daklozen die in kartonnen dozen langs het spoor wonen, de bossen van Flagstaff, gaffelantilopen, beelden die je in de Intercity tussen Groningen en Maastricht niet tegenkomt, maar die je je door Mosiers beschrijvingen levensecht kunt voorstellen. 

Riders emotionele bagage is groter dan de dingen die ze echt bij zich heeft. Alleen de trommel, waarvan ze Dorothea wijsmaakt dat er sieraden in zitten, blijft tot ver in het verhaal een mysterie. Aan overige spullen heeft Rider een gebrek, vooral aan geld om eten te kopen. Maar creatief als ze is verzint ze allerlei manieren om in de trein geld te verdienen, de ene keer succesvoller dan de andere. Ze verkoopt gratis Amtrak-folders, doopt zichzelf om tot handlezer en verdient geld door eten rond te brengen. Steeds weer keren de honger en de zoektocht naar eten terug. Deze lijken symbool te staan voor het gebrek aan liefde dat Rider heeft gehad. Liefde en eten, allebei basisbehoeften. Haar nieuwe vrienden maken een hoop goed, met als hoogtepunt het feestje dat ze voor haar dertiende verjaardag organiseren in de panoramalounge van de trein.

“Ik kan niks zeggen, tegen niemand, maar ik stroom over van geluk, en ik voel me een beetje schuldig, want ik besef dat er nog nooit iemand een verjaardagsfeest voor me heeft gegeven waarbij ik me zo gelukkig voelde. De mensen aan tafel voelen als familie. Míjn familie. Als ik mijn familie zelf kon kiezen zou hij precies zo zijn.”

Gedurende het verhaal kijkt Rider meerdere keren op haar SpongeBob-horloge. Iedere keer tevergeefs, want het horloge is al tijden kapot. Terwijl ze met de trein haar nieuwe, onzekere toekomst tegemoet rijdt, blijft de tijd om haar pols letterlijk stilstaan. En eigenlijk hoop je als lezer ook dat er geen einde komt aan de treinreis, je gunt Rider de fijne mensen die ze in de verschillende coupés om zich heen heeft verzameld voor altijd. Want afscheid nemen deed ze al genoeg.

Ondanks zware thema’s als verlies, afscheid en eenzaamheid, gloort er hoop in dit boek. Bestemming onbekend laat zien hoe iemand kan opbloeien van vriendschap en weer vertrouwen kan krijgen in de toekomst. Want ook al zijn toekomst en bestemming onbekend, er is altijd iemand om je op het juiste spoor te zetten.

Bestemming onbekend is verschenen bij Lemniscaat. 

Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.