Het succes van kijk-leesboeken

Kijk-Leesboeken
Naast de vertrouwde prentenboeken en stripalbums verschijnen ook voor wat oudere kinderen steeds meer uitgaven waarin tekst en beeld een even belangrijke rol spelen; voor volwassenen is er de graphic novel. 

Daarmee is de hedendaagse beeldcultuur ook terug te vinden in boeken. In deze boeken zijn tekst en beeld gelijkwaardig. De tekeningen nemen regelmatig het verhaal over en tekst en beeld vullen elkaar naadloos aan. Hierdoor versterken zij elkaar. Ook kan hun combinatie een speciaal effect hebben: vervreemding of ontkrachting, of er wordt een contrast opgeroepen. Vaak heeft ‘het commentaar’ van de tekeningen op de tekst een humoristische uitwerking.

Ook voor minder vlotte lezers
Boeken waarin tekst en beeld gelijkwaardig zijn, zijn ook aantrekkelijk voor minder grage of minder vlotte lezers. Terwijl tekst lezen inspanning vergt, is een beeld in één oogopslag te overzien. Daarna volgt het nauwkeuriger kijken, afhankelijk van de gedetailleerdheid. Dit vergt echter minder van de ‘lezer’ dan het doorgronden van de tekst, omdat een tekening hem als het ware in het verhaal trekt. De illustrator geeft de werkelijkheid weer, wat bij de kijker herkenning teweegbrengt en waardoor het verhaal invoelbaar wordt. De illustrator voegt aan de realistische beelden iets toe door er een eigen draai aan te geven. Soms zijn auteur en illustrator dezelfde persoon, maar niet in het geval van De waanzinnige boomhut. Dat boek getuigt van een zeer nauwe samenwerking tussen schrijver en tekenaar!

39 verdiepingen
Andy en Terry, een schrijvers-tekenaarskoppel (net als de makers van het boek) bewonen een boomhut met maar liefst 39 verdiepingen. In het derde deel van de reeks heeft de boomhut weer meer lagen gekregen: in deel 1 waren dat er ‘slechts’ 13 en in het tweede deel 26. Net als in de voorgaande delen krijgen Andy en Terry van hun uitgever de opdracht binnen een onmogelijk korte tijd een boek af te leveren.

Er-was-eens-ooit-machine
Ditmaal maken zij het zich gemakkelijk met de nieuwste uitvinding van Terry: de Er-was-eens-ooit-machine. Na het programmeren (soort boek, de personages, plaats van handeling, een verrassingselement, aantal pagina’s) is de geschatte schrijftijd acht uur. Dat heeft de machine nodig om het gewenste boek te produceren met een grappig verhaal: ‘Zo grappig […], dat je, als je het leest en een glas melk drinkt, zo hard moet lachen dat de melk je neus uit spuit’. Het zal gaan over Andy, Terry, Jill (uit eerdere delen bekend) en een paar nieuwe personages, en zich afspelen in de boomhut, het bos, Jills huis, Kaasland (waar Andy niet te lang wil zijn omdat het nogal stinkerig klinkt) en de achterkant van de maan. Met als extra element een pietsje romantiek op verzoek van Terry en een ontploffing op verzoek van Andy. Dat gaat 352 pagina’s vullen.

On-uitvinden
Maar Andy en Terry hebben het mis wanneer ze denken heerlijk acht uur lang achterover te leunen terwijl het werk voor hen wordt gedaan. De Er-was-eens-ooit-machine gaat een eigen leven leiden! Dit sleept de twee van de ene naar de andere gebeurtenis. Hun ontmoeting met professor Stupido, de on-uitvinder die elke uitvinding ongedaan kan maken, lijkt uitkomst te brengen. Maar die veroorzaakt weer andere problemen, omdat hij van geen ophouden weet. Uiteindelijk is alles on-uitgevonden, tot en met het heelal aan toe! Dus zo krijgt Terry het drukker dan ooit met het opnieuw tekenen van al het denkbare, inclusief de boomhut met zijn 39 verdiepingen en de Er-was-eens-ooit-machine die gelukkig zijn plicht niet verzaakt blijkt te hebben!

Dynamiek
Het slapstick-achtige, rijk geïllustreerde nonsens-verhaal ontwikkelt zich in hoog tempo dat tot het eind toe wordt volgehouden. Er is veel aandacht voor de typografie en de mogelijkheden ervan. Zo duikelen Andy en Terry op volkomen lege pagina’s rond nadat professor Stupido de hele wereld on-uitgevonden heeft. Het leest vlot door de vele dialogen en de ontelbare stripachtige tekeningen die de tekst verbeelden, aanvullen en becommentariëren. Een fantasievol boek vol wervelende dynamiek!

Deel 4 in de reeks van het duo Andy Griffiths (auteur) en Terry Denton (illustrator) verscheen deze week: De waanzinnige boomhut van 52 verdiepingen. De boom blijft groeien volgens de tafel van dertien! De boeken worden uitgegeven bij Lannoo en vertaald door Edward van de Vendel.

Meer Kijk-Leesboeken voor 9-12 jaar
Het bekendst in dit genre is misschien wel brugklasser Bram Botermans die een dagboek bijhoudt van zijn belevenissen thuis en op school (‘Het leven van een loser’). Een pesterige oudere broer, al te verstandige ouders, zijn nerderige vriend Theo en andere sukkels maken hem het leven zuur. Zijn niet aflatende zelfoverschatting houdt hem op de been. Op onderkoelde toon doet hij verslag. – Jeff Kinney, uitgeverij De Fontein, acht delen.

Nikki, Brams meisjes-equivalent, probeert zich staande te houden op een dure privéschool, daar neergezet door haar vader die er als ongediertebestrijder een contract is aangegaan (‘Dagboek van een Muts’). Haar dagboek is vol zelfspot en humor. – Rachel Renée Russel, uitgeverij De Fontein, 7 delen.

Ook de boeken van Geronimo Stilton vallen tot dit genre te rekenen. Een uitgebreide reeks over de populaire uitgeversmuis die vaak, en meestal onbedoeld, reist en onderweg allerlei avonturen meemaakt. In een speelse typografie is nagenoeg elke pagina voorzien van felgekleurde, groot afgedrukte woorden, versieringen of illustraties. – uitgeverij De Wakkere Muis.


Kijk hier voor Kijk-Leesboeken 9-12 jaar.

Hebban interviewde Andy Griffiths: lees hier.