De geschiedenis van morgen - Said El Haji

De geschiedenis van morgen is een idee van Futurismebureau Monnik en is uitgewerkt in samenwerking met de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam, de Stichting ter bevordering van het fantastische genre en het Nederlands Letterenfonds.

Een groep van zes auteurs heeft een week lang workshops gevolgd over de geschiedenis van sciencefiction, futurisme, de verschillende betekenissen van sf (social fiction, speculatieve fictie, sciencefiction), de 'wat als' vraag en tips en trucs over het schrijven van sf.

Dag 1: Said El Haji

Said vertelt over zichzelf en zijn werk: 'Ik debuteerde in 2000 met de coming-of-age roman De dagen van Sjaitan, die door een recensent heel treffend "de eerste islamitische ontzuilingsroman" werd genoemd. 

Ik zeg treffend, omdat ontzuilen (in de zin van je eigen weg gaan) inderdaad een rode draad is in mijn werk en leven. Ik kan heel slecht tegen starre organisatorische verbanden. Van groepen en clubs moet ik ook niks hebben. Het boek gaat niet voor niets over een jongen die rebelleert tegen de conservatieve en religieuze mores van zijn vader.

Het verhaal speelt zich af in een dorp in de Randstad en roept vragen op over de gevolgen van migratie, en over de kloof tussen eerste- en tweedegeneratie Marokkaanse Nederlanders. Die thematiek is een obsessie voor mij. In al mijn werk belicht ik op een of andere manier het vraagstuk van migratie.'

Je hebt meegedaan aan het project De geschiedenis van Morgen. Waar komt je interesse in sciencefiction vandaan?

'Hoewel ik in literair opzicht jammer genoeg nooit in aanraking met sciencefiction ben gekomen, ben ik altijd wel een liefhebber van sf-films geweest. Dat heeft denk ik te maken met meester Smit, een leraar die ik als tienjarige had op de basisschool. Hij organiseerde filmmiddagen waarop we stoere films te zien kregen als Star Wars en Back to the Future. Heerlijk!

Gek genoeg heeft de dystopische sciencefiction mij nooit aangetrokken. Films als Blade Runner, 2001:A Space Odyssey en A.I. heb ik nooit uitgekeken. De sfeer van die films is mij veel te duister en kil. Recent heb ik bijvoorbeeld Ex-Machina gezien. Ik was geboeid tot aan het moment dat de machine (spoiler alert) in opstand komt tegen zijn maker. Veel te voorspelbaar, vond ik het, omdat dystopische sciencfiction ons dat verhaal al tientallen jaren vertelt.  Er is één uitzondering en dat is het eerste deel van The Matrix. Waar het 'm in zit? Ik denk in de muziek, de oosterse vechtscènes (ik heb altijd een zwak gehad voor kungfu-films) en de ontwikkeling van de hoofdpersoon.'

Hoe heb je de workshops ervaren?

'Als prettig en aangenaam. Echt nuttig vond ik vooral de theoretische gedeeltes. Ik vind het heerlijk om te leren over de ontwikkeling van ideeën, genres en stromingen. Verrijkend vond ik ook het feit dat ik er schrijvers ontmoette die ik niet eerder ontmoet had. Van sommigen had ik zelfs nog nooit gehoord. Veelal kom ik namelijk dezelfde mensen van het literaire café tegen en dat wordt op den duur saai.'

Het thema migratie is belangrijk in jouw verhaal. Hoe heb je dat in sciencefiction-zin uitgewerkt?

'Eerlijk is eerlijk, ik vond het moeilijk. Ik ben een eigentijds schrijver en als zodanig laat ik me meeslepen door mijn eigentijdse associaties. Bovendien schrijf ik intuïtief. Ik merkte pas na het schrijven van de eerste versie van mijn verhaal hoezeer ik tekortkwam.

Ik had wel een verhaal, maar geen sf-verhaal. Ik had gewoonweg niet nagedacht over een toekomstige wereld, alleen over ónze wereld. Door de omschakeling van eigentijds denken naar sciencefiction raakte ik in paniek en kwam ik vast te zitten. Totdat ik tijdens het lezen van een artikel over Afrikaanse vluchtelingen mij ineens besefte hoe weinig het artikel mij deed. 

Ik had al zo vaak over vluchtelingen gelezen dat ik erdoor afgestompt was. Als vanzelf dacht ik: wat als het om buitenaardse vluchtelingen gaat? Ik vond het een prikkelende gedachte, dook achter mijn laptop en zocht een geschikte wereld uit waar die buitenaardse vluchtelingen dan vandaan kwamen. Toen ik dat wist, ging ik nadenken over hoe zij op onze maan waren gekomen, enzovoort. Ik herlas allerlei artikelen over de vluchtelingencrisis en extrapoleerde die naar de maan.'

Hoe verhoudt dit verhaal zich tot je andere werk?

'Meestal benader ik migratie vanuit de individuele ervaring als spiegel voor wat er in de wereld omgaat. Bij dit verhaal is de benadering veeleer politiek en is het individu slechts een vehikel.'

Kun je wat meer vertellen over je verhaal?

'Er strijken miljoenen vluchtelingen uit het Virgocluster op onze maan neer, hoe gaan wij daar als rationeel verlichte wezens dan mee om? De vraag is niet moralistisch bedoeld, eerder satirisch, te vergelijken met een film als District 9. (Die film heeft me trouwens wel geïnspireerd voor mijn verhaal. Zoals District 9 in pseudo-documentairestijl wordt verteld, vertel ik mijn verhaal in pseudo-journalistieke stijl.)

De Verenigde Naties besluiten, parallel aan hoe de Fransen met vluchtelingenkamp Calais omgingen, om de maan te ontruimen en de buitenaardsen te herverdelen over de sterren. Dat belooft het nodige vuurwerk, omdat Virgo's het vermogen hebben om in vlammen op te gaan.'

Ga je meer sciencefiction schrijven in de toekomst? Of elementen ervan gebruiken in je werk?

'Ik sluit het niet uit. Het nodigt in ieder geval uit tot een andere benadering van het migratievraagstuk.'

Op 8 april, tijdens de Dag van het Fantastische Boek, dragen Said en de vijf andere auteurs die meededen aan De geschiedenis van morgen hun sciencefictionverhalen voor in de Zuilenzaal van het Compagnietheater. Kaartjes zijn nog te verkrijgen.

Gedurende de rest van de Hebban Fantasy Week komen alle zes auteurs aan het woord: Said El Haji, Maurits de Bruijn, Wytske Versteeg, Renée van Marissing, Daan Doesborgh en Anoek Nuyens.