Historische roman uit de schaduw

Uitgeverij Ambo | Anthos waagt het erop en zal vanaf 2016 zes historische romans per jaar uitbrengen. ‘Het commerciële historische genre is mateloos populair in het buitenland. Wij denken dat de tijd rijp is om Nederlanders op een andere manier kennis te laten maken met hun rijke en prachtige cultuurgeschiedenis’, aldus uitgever Wanda Gloude in een persbericht. Volgens haar is het genre de ultieme ontsnappingsliteratuur. De lezer wordt getransporteerd naar een andere tijd met een geheel ander en eigen wereldbeeld. Bovendien zijn de boeken leerzaam. Hoewel het om geromantiseerde fictie gaat, zijn de boeken gebaseerd op waargebeurde verhalen.  

Bij Ambo | Anthos zullen bijna alle boeken een zelfstandige vrouw in de hoofdrol hebben, bovendien spelen de verhalen zich vaak af tijdens de Gouden Eeuw, een tijdperiode die volgens Gloude ‘intrigeert’. Auteurs die zullen bijdragen aan de reeks zijn o.a. Simone van der Vlugt, Tanya Commandeur, Suzanne Wouda, Femke Roobol, Brenda Meuleman, Suzanne Hazenberg en Daniëlle Hermans.  

Meerdere van de genoemde schrijvers zijn al bekend met het genre. Wouda, Roobol en Commandeur hebben meerdere romans op hun naam staan en het debuut van kunsthistorica Meuleman staat op stapel. De twee laatstgenoemde auteurs uit het rijtje lijken op het eerste gezicht twee vreemde eendjes in de bijt; zij zijn met name bekend uit het thrillergenre. Maar ook Hazenberg begon haar schrijfcarrière met de roman De vrouw van Emile en Hermans maakte eerder dit jaar onder het pseudoniem Daan Hermans haar romandebuut met Het bedrog van Quisco.  

Onderbelicht

Simone van der Vlugt behoort tot de top van de Nederlandse thrillerauteurs maar schreef ook al vele historische (jeugd-)romans. Zij is blij met het initiatief van Ambo | Anthos. De historische roman is volgens haar namelijk een onderbelicht genre, verklaart ze tegenover Hebban:  

‘Ik ben mijn carrière begonnen met historische jeugdboeken, maar op een gegeven moment wilde ik overstappen naar een volwassen publiek. De uitgevers waar ik mijn historische roman naar stuurde, wezen het af met de mededeling dat het manuscript weliswaar goed geschreven was, maar dat er geen markt was voor historische boeken. Daar geloofde ik helemaal niets van, ik zag eerder een gat in de markt. In Duitsland, Engeland en Frankrijk is het historische genre veel groter dan bij ons. In die landen heb je er aparte kasten voor in boekhandels, in Nederland moet je naar historische romans van eigen bodem hard zoeken.  

Toen mijn thrillers uitkwamen bij uitgeverij Anthos, heb ik meteen de historische roman bepleit. Jacoba, Dochter van Holland en Rode sneeuw in december verschenen en deden het heel goed. Daar begon het mee.’  

Van der Vlugt verwacht dat de historische roman ook in Nederland door veel lezers omarmd zal worden: ‘Ja, zeker. Er liggen nog zoveel mooie en spannende verhalen in onze geschiedenis die erom schreeuwen om verteld te worden. Het is toch vreemd dat er niet eerder over het beleg van de Hollandse steden door de Spanjaarden geschreven is, zoals ik in Rode sneeuw in december heb gedaan? Leiden, Alkmaar, Brielle en nog een paar steden vieren wel elk jaar het ontzet, maar er is amper een boek over te vinden. Hetzelfde geldt voor het bombardement van Rotterdam. Zo zijn er vast nog veel meer onderwerpen te bedenken.’  

Grenzeloos genre

Er komen echter wel wat moeilijkheden om de hoek kijken wanneer je het genre wilt definiëren. Wanneer is een roman niet meer ‘contemporary’ of ‘modern’, maar is het ‘historisch’? En hoe zit het met verhalen die deels modern, deel historisch zijn? En in hoeverre mag je als auteur van historische waarheden afwijken?  

Volgens de Historical Novel Society (een genootschap dat zich richt op de promotie van historische romans) moet een roman, om in aanmerking te komen voor een plaatsje in het genre, in ieder geval vijftig jaar na de beschreven gebeurtenissen geschreven zijn, of geschreven zijn door iemand die de gebeurtenissen zelf niet heeft meegemaakt omdat hij nog niet geboren was (en daaruit voortvloeiend dus onderzoek naar de tijdsperiode moet hebben gedaan).   Duidelijk is wel dat de romans moeten voldoen aan één eis: ze vertellen een meeslepend verhaal dat tegelijkertijd een goedgeïnformeerd beeld geeft van het verleden. Om de lezer te overtuigen moet de auteur de gekozen tijdsperiode zo waarheidsgetrouw weergeven, zonder anachronismen. Bovendien moeten het fictieve verhaal en de historische setting met elkaar in balans zijn.  

Van der Vlugt: ‘Bij een historische roman denk ik aan een boek over een wereld die zo anders is dan onze tijd, dat we hem niet meer herkennen. De Tweede Wereldoorlog is voor mij een grensgeval. Maar omdat ik veel onderzoek moest doen naar het dagelijks leven in die tijd, valt het wel onder de historische roman.’  

Hoewel de roman lastig te definiëren is, is het door die vage definitie wel mogelijk om verschillende stromingen binnen het genre te onderscheiden. Voor elke lezer bestaat er een geschikte historische roman. Waarnaar de voorkeur ook uitgaat, er is altijd een boek dat past bij de smaak van een lezer. Dat kan bijvoorbeeld een historische misdaad-, liefdes- of oorlogsroman zijn.  

 
Terug naar het verleden

2016 moet dus het jaar van de historische roman worden. Het nieuwe boek van Van der Vlugt verschijnt niet lang na de jaarwisseling. ‘Nachtblauw speelt zich af in de zeventiende eeuw. Het boek gaat over een jonge vrouw, Catrijn, die na de dood van haar man haar dorp verlaat, op zoek naar een beter leven. Ze komt terecht in Alkmaar, Amsterdam en ten slotte in Delft. Ze kan goed schilderen en geeft de eerste aanzet voor het aardewerk dat bekend is geworden als Delfts blauw. Maar Catrijn draagt een geheim bij zich waardoor ze voortdurend over haar schouder moet kijken. In deze historische roman heb ik een thrillerelement verweven, en daarnaast is het ook een liefdesgeschiedenis,’ vertelt Van der Vlugt.  

Bijzonder genoeg is het verhaal ontstaan door interesse van buiten de grenzen: ‘Anderhalf jaar geleden zei mijn uitgever, Wanda Gloude, dat er in het buitenland veel belangstelling was voor romans over Delfts blauw. Die waren er echter niet, en ze vroeg of ik over een verhaal wilde nadenken. Het leuke is dat, nu het boek af is, Anthos zelf een Engelstalige editie, Midnight Blue, laat maken voor de museumshops en de buitenlandse markt. Voor zover ik weet is dat niet eerder gedaan bij verschijning van een Nederlandse roman. Ik ben heel benieuwd hoe zich dat gaat ontwikkelen. Nachtblauw verschijnt in februari, Midnight Blue een paar weken later.’  

Trend zet door

De trend lijkt zich dit jaar echter al voorzichtig te hebben ingezet. Na twee eigentijdse boeken verscheen begin september weer een historische roman van Arthur Japin. De gevleugelde is geschreven in de trant van zijn bestsellers De zwarte met het witte hart, Een schitterend gebrek en De overgave. Zijn nieuwste roman vertelt het verhaal van de memorabele luchtpionier Alberto Santos-Dumont (1873-1932). Een roman over ‘het volgen van dromen, de kracht van creativiteit en over niet toegestane verlangens,’ zegt Hebban-recensent Mirjam Burgers. Hoewel het gezwollen taalgebruik af en toe afdoet aan het fraaie negentiende-eeuwse plaatje dat Japin schetst, is De gevleugelde ‘weer een aanwinst in de Japin-reeks van historische romans’.  

Historica Annejet van der Zijl is bekend van haar verfilmde roman en bestseller Sonny Boy en schreef enkele succesvolle biografieën. Met De Amerikaanse prinses, dat sinds deze week in de boekhandel ligt, combineert ze beide genres. Van der Zijl werkte vier jaar aan het boek, waarin het leven van Allene Tew (1872-1955), de peetmoeder van prinses Beatrix, centraal staat. Haar turbulente liefdesleven (ze trouwde vijf keer, waaronder met een Duitse prins) en de tragedies die zij meemaakte spreken tot de verbeelding. ‘Ik had al jaren het vage romantische idee dat ik eens een boek wilde schrijven over een oude vrouw die in een huis aan zee terugkijkt op haar leven,’ zegt Van der Zijl op haar website. Dat boek is er nu.   

Jan Brokken geeft in zijn nieuwe boek De Kozakkentuin de historische roman een nieuwe dimensie, zegt zijn uitgever Atlas Contact. De in oktober verschenen roman verhaalt over de bijzondere vriendschap tussen de jonge officier van justitie Alexander von Wrangel en de naar Siberië verbannen schrijver Fjodor Dostojevski in de tweede helft van de negentiende eeuw. Een geslaagde mix van roman en non-fictie, vindt Hebban-recensent Ist van Kops: ‘Het knappe van De kozakkentuin is dat het verhaal een heel persoonlijk aandoend relaas is geworden van Alexander von Wrangel. Het boek mag dan in de basis een stukje geschiedvertelling zijn, als lezer waan je je constant ergens als toehoorder op de achtergrond als hij en Dostojevski een van hun vele discussies hebben. Alexander en Dostojevski zijn niet alleen geschiedkundige personages, maar worden - doordat Jan Brokken de beide mannen zo dicht op de huid zit, hun emoties en onzekerheden zo goed weet te verwoorden en door zijn boeiende manier van vertellen - echte mensen van vlees en bloed.’  

Ook van de Vlaamse schrijfster Lydia Verbeeck verscheen deze maand een nieuwe spannende historische roman. In De zwarte Venus beschrijft zij het provinciestadje Lier eind negentiende eeuw, ten tijde van de eerste stoomtreinen en de populaire freakshows. Ook voert ze de lezer mee naar Brussel en Montmartre in Parijs. Van ’86 tot 2006 publiceerde Verbeeck veertien jeugdboeken; sinds 2007 verschenen er verschillende historische thrillers, maar ook enkele moderne misdaadromans van haar hand.  

Daarmee lijkt ze op haar Nederlandse collega Simone van der Vlugt, die bij veel mensen vooral bekendstaat als thrillerschrijfster. ‘Ik heb tien jaar historische jeugdromans geschreven voor uitgeverij Lemniscaat, maar het grote publiek leerde mij kennen als thrillerschrijfster. Nee, dat vind ik niet vervelend. Ik ben heel dankbaar voor het succes van die boeken. In zekere zin heeft het ervoor gezorgd dat ik de historische roman op de kaart kon zetten. Als er een nieuwe thriller uitkomt en ik in boekhandels ga signeren, komen er ook altijd veel kinderen met mijn jeugdromans langs. Of hun ouders, die die boeken hebben gelezen toen zij jong waren. Een groot deel van mijn publiek heeft altijd geweten dat ik niet alleen thrillers schrijf. Het maakt mij niet uit waar men mij van kent.’      


Bronnen:
Historical Novel Society
Bookmarks Magazine