Horror – Frankenstein, Dr. Jekyll en Mr. Hyde en Dracula

Drie van de meest bekende horrorverhalen zijn Dracula van Bram Stoker, Frankenstein; of de moderne Prometheus van Mary Shelley en De vreemde geschiedenis van Dr. Jekyll en Mr Hyde van Robert Louis Stevenson. Alleen … wat maakt deze verhalen eng? Waarom zijn dit zulke bekende horrorverhalen geworden, die meer dan honderd jaar na dato nog steeds mensen inspireren en vooral doen transpireren? Laten we de chronologische volgorde aanhouden, en beginnen met Frankenstein van Mary Shelley, voor het eerst gepubliceerd in 1818.

Frankenstein; of de moderne Prometheus

Frankenstein volgt Dr. Victor Frankenstein. Een wetenschapper met een grote droom: de creatie van leven, de creatie van de mens. Als dit lukt, is hij in extase: Hij heeft een mens gecreëerd, leven! Maar het is een schaduw van leven, het monster is vreselijk lelijk en niets van wat Frankenstein hoopte dat het zou zijn. Frankenstein vlucht, en laat het monster aan zichzelf en de wereld over.

Mary Shelley heeft Frankenstein; of de moderne Prometheus geschreven naar aanleiding van een vriendschappelijke wedstrijd, met onder andere Lord Byron, om te kijken wie het engste horrorverhaal kon schrijven. Vlak daarna pleegde haar zus zelfmoord, voor Mary het moment om te beginnen aan wat het meest bekende verhaal uit haar carrière zou worden. Het verdriet dat ze ervoer heeft ze verwerkt in het boek. Frankensteins monster is naast angstaanjagend ook erg triest. Hij verlangt naar gezelschap, naar een familie en iemand om lief te hebben. Dit gebeurt echter niet: de samenleving verwerpt hem, en zijn bruid wordt nooit gemaakt.

Frankenstein is het ultieme verhaal van een mislukt experiment. Een experiment dat wonderen zou kunnen verrichten, maar zo uit de hand liep dat niemand de schade kon beperken. Dit is een belangrijk onderdeel van het verhaal: niemand in het boek begint met slechte bedoelingen. Victor wil leven creëren en de wetenschap verder helpen, het monster wil liefde vinden en niet meer alleen zijn. Maar de gevolgen van Frankensteins creatie en de afwijzingen die het monster ervaart, zijn prelude voor een rampscenario.

De vreemde geschiedenis van Dr. Jekyll en Mr. Hyde

Bijna 70 jaar later schrijft Robert Louis Stevenson het tweede boek in dit rijtje: De vreemde geschiedenis van Dr. Jekyll en Mr. Hyde, dat in 1886 uitkomt. Weer een wetenschappelijk experiment met vreselijke gevolgen. Dr. Jekyll heeft moeite zichzelf te beheersen: hij wil dingen doen die het daglicht niet verdragen. Hij is bang dat als hij zichzelf niet onder controle krijgt, zijn daden aan het licht komen en hij zijn sociale status verliest. Dus verzint hij hier iets op. Hij maakt een drankje dat hem kan veranderen, zowel in uiterlijk als in gedrag, in Mr. Hyde. Een psychopaat die niet alleen alles kan doen waar Dr. Jekyll van droomde, maar die ook dingen doet die Dr. Jekyll in zijn ergste nachtmerries niet zou willen doen.

Wederom een mislukt experiment dat volledig uit de hand loopt. Alleen is het hier niet één of ander monster dat de vreselijke daden verricht, maar de Doctor zelf. Het boek laat zien dat er in iedereen een slechte kant schuilt, ook al lijkt men een respectabele heer voor de rest van de samenleving. Mr. Hyde is het ultieme monster in menselijke vorm. En wanneer we monsters krijgen die niet te onderscheiden zijn van mensen, waar zijn we dan nog veilig? In essentie speelt Dr. Jekyll en Mr. Hyde in op de angst dat er in iedereen een monster schuilt. Een monster dat, wanneer het naar buiten gelaten wordt, oncontroleerbaar is en van alle moraal ontdaan.

Dracula

Elf jaar later komt het boek uit dat misschien wel de meeste horrorfilms tot nu toe heeft geïnspireerd: Dracula, van Bram Stoker (1897). Dracula wordt verteld aan de hand van dagboekfragmenten, beginnend bij Jonathan Harker. Hij wordt ontboden als vastgoedhandelaar naar het kasteel van Graaf Dracula in Transylvania. Graaf Dracula wil namelijk graag naar Engeland verhuizen. Het wordt vrij snel duidelijk dat het de vraag is of Jonathan deze opdracht überhaupt overleeft, want de graaf houdt er rare gewoontes en huisgenoten op na. Ondertussen wacht Johnathans verloofde, Mina Harker, op hem in Engeland. In haar dagboek lezen we dat er vreemde dingen gebeuren met haar vriendin Lucy. Niet alleen is Lucy steeds meer aan het slaapwandelen, na een tijdje vertoont zij ook ernstig bloedverlies en andere problemen…

Dracula is een ingewikkeld boek qua tijdslijn en verhalen, maar Bram Stoker heeft alles duidelijk opgeschreven, op een manier die voor de lezer goed te volgen is. Dit heeft hem, naar verluidt, wel zeven jaar van zijn leven gekost. In tegenstelling tot de eerste twee antagonisten, is er aan Dracula niets menselijks meer te bekennen. Het is een bloeddrinkend monster, dat de kracht heeft van twintig man, dieren kan controleren en kan veranderen in een wolf, vleermuis of ander beest. Hoe kun je je voor zoiets verbergen? En vooral: hoe kun je zoiets verslaan? Dracula is het ultieme verhaal van de mens tegen het bovennatuurlijke, waarin de mens overduidelijk in het nadeel is.

Alle drie de boeken spreken een ander onderdeel van horror aan: het creëren van een monster, het worden van een monster en het bestaan van een nagenoeg onverslaanbaar monster. Gezamenlijk hebben deze boeken gezorgd voor ontelbare nachtmerries. Vooral Dracula heeft het genre een flinke oppepper gegeven. Vampiers zijn niet nieuw en waren dat niet in Bram Stokers tijd, maar Dracula staat wel aan de wieg van de ontelbare vampierboeken en verhalen die wij nu kennen. Hoewel ze misschien iets minder bekend zijn, worden ook Frankenstein en Dr. Jekyll en Mr. Hyde nog graag gebruikt als materiaal voor films, theaterstukken of andere manieren om het verhaal opnieuw tot leven te brengen. En ik denk niet dat dit snel zal stoppen. Want wat is nu fijner dan een avondje lekker griezelen?