Hot or Not? 'Alle doden vliegen hoog' van Joachim Meyerhoff
‘Een mooi boek dat de lezer niet alleen een inkijkje gunt in het leven in een gesticht, maar ook in de manier waarop het wereldbeeld van een opgroeiend kind verandert’ schreef recensent Vera van Winkelen twee jaar geleden over Wanneer wordt het eindelijk weer zoals het nooit is geweest. In deze autobiografische roman beschrijft Joachim Meyerhoff (1967) hoe het was om op te groeien tussen honderden psychiatrische patiënten en lichamelijk gehandicapten, omdat zijn vader de directeur van een psychiatrische kliniek was en hun ouderlijk huis op hetzelfde terrein stond. Een roman waarin Meyerhoff zowel humor als pijn verwerkt. In het vervolg, Ach, deze leegte, deze verschrikkelijke leegte, vertelt de Duitse acteur en schrijver hoe hij tot zijn eigen verbazing wordt aangenomen op de theaterschool in München en bij zijn eigenaardige grootouders intrekt. Wederom een indrukwekkend verhaal, zo vond ook Hebban recensent Mads Bruijnesteijn: ‘Meyerhoff vertelt met passie, humor en bewondering in een beeldende schrijfstijl, waarbij de details het vertelde een kleur geven. Bovenal spat de grenzeloze liefde voor zijn grootouders van de bladzijdes af. Het treft je met ontroering, verwondering en hilariteit.’
In Duitsland bereikt Joachim Meyerhoff een groot publiek met zijn autobiografische reeks. Van zijn boeken werden al meer dan 1,1 miljoen exemplaren verkocht. Op 13 juni verschijnt zijn debuutroman Alle Toten Fliegen Hoch. Amerika ook in Nederland, in een vertaling van John Kanon. Deze roman werd bekroond met de Franz-Tumler-Literatuurpreis 2011 en de aanmoedigingsprijs van de Bremer Literatuurpreis 2012. Alle doden vliegen hoog beslaat zes delen en is gebaseerd op de gelijknamige theatercyclus van Meyerhoff. Het deel Amerika gaat over de achttienjarige Joachim die het wel heeft gezien in de plaats waar zijn vader directeur is van een psychiatrische kliniek, en hoopt als uitwisselingsstudent in Amerika een nieuw begin te kunnen maken. Hij komt terecht bij een gelovig gezin in Laramie, Wyoming, met uitzicht op de prairie, paarden en de Rocky Mountains. Met geweldige gastouders, een uitblijvende cultuurshock en het basketbalseizoen voor de deur lijkt alles vlekkeloos te lopen. Totdat alles verandert met één telefoontje van thuis.
Prachtig portret van de zoektocht van een jongeman naar zijn identiteit
‘Meyerhoff op zijn kwetsbaarst’, schrijft Uitgeverij Signatuur over Alle doden vliegen hoog in de zomercatalogus. Uitgever Juliette van Wersch voegt daar graag nog aan toe: ‘Joachim Meyerhoff is niet alleen een begenadigd acteur, maar ook een geboren verhalenverteller. Je hangt aan zijn lippen als hij vertelt. Zijn humor en zijn verwondering over de wereld om hem heen maakt het lezen van zijn autobiografische romans echt tot een feest. Absurde situaties worden normaal en normale situaties worden absurd. In het eerder verschenen Wanneer wordt het eindelijk weer zoals het nooit is geweest liet hij zien hoe het was om op te groeien tussen de psychiatrische patiënten omdat zijn vader directeur van de kliniek was en ze op hetzelfde terrein woonden. In Ach, deze leegte, deze verschrikkelijke leegte vertelt hij over zijn studententijd als hij naar de theaterschool gaat en op kamers bij zijn eigenaardige grootouders gaat.
Alle doden vliegen hoog zit precies tussen deze twee levensfases in als hij op zijn 18e voor een jaar op uitwisseling naar Amerika gaat. Een jaar waarin hij volledig op zichzelf wordt teruggeworpen en zich moet zien te redden in een vreemd land, met een vreemde taal en een vreemde familie. Een jaar van extremen omdat hij juist als hij ver van huis is, een van zijn broers verliest. Het is coming of age pur sang; kwetsbaar en stoer tegelijk, droevig en opwindend. Wederom een prachtig portret van de zoektocht van een jongeman naar zijn identiteit. Een authentiek verhaal over eerste liefdes, leven in het buitenland, verlies, rouw, zelfbevestiging en het besef hoe waardevol en lastig tegelijkertijd familie kan zijn. Meyerhoff laat je het leven niet alleen zien, maar ook voelen.’
De boekverkopers
Zal Alle doden vliegen hoog hier net zo succesvol worden als in Duitsland? Kan Joachim Meyerhoff het leven ook aan onze boekverkopers laten zien en laten voelen? En zullen zij hun klanten deze roman vervolgens aanraden? Chris van Dongen, Hubert van Belois, Ro van Doesburg, Stefanie Schulte en Victoria Borsch lazen alvast de drukproef van de nieuwe Meyerhoff en oordelen: Hot or Not.
Vorige boeken
Bij Boekhandel Maximus in Rotterdam, waar Hubert werkzaam is, waren de vorige boeken van Joachim Meyerhoff niet zo’n succes. Zonder zich te verdiepen in de auteur of zijn werk begon Hubert met het lezen van Alle doden vliegen hoog. Amerika. ‘Zo kon ik geheel vertrouwen op mezelf, zonder invloeden van uitgevers, pers of andere lezers.’ Ook in de boekhandel waar Chris werkt, Zwart op Wit in Amsterdam, verkochten de eerste twee naar het Nederlands vertaalde boeken van Meyerhoff matig. Door het succes dat de auteur in zijn thuisland heeft, was Chris echter wel nieuwsgierig naar deze nieuwe roman. Ook Stefanie’s nieuwsgierigheid werd direct gewekt, met name door de titel en het gegeven dat een 18-jarige jongen naar Amerika vertrekt om daar te gaan basketballen voor een highschool. ‘De titel roept verwachting op te lezen over de tragiek van het leven. Iets waar ik van hou. En laat ik nu twee zoons hebben met de ambitie om via een scholarship te gaan basketballen in Amerika.’
Soepele schrijfstijl
Wat Stefanie allereerst opviel is de soepele en prettige schrijfstijl van Meyerhoff. ‘Er zit veel vaart in zijn zinnen, zonder dat het druk of onoverzichtelijk wordt. Daarnaast weet hij met een paar pennenstreken de personages helder en beeldend neer te zetten. Ze zaten allemaal snel onder mijn huid en de gedetailleerde en opmerkzame omschrijvingen en scènes spreken doeltreffend tot de verbeelding.’ Chris vond de schrijfstijl in het begin wat geforceerd overkomen, en moest daar even aan wennen. ‘Maar daarna, moet ik toegeven, gaf ik me gewonnen toen ik voor de derde keer in het boek begon te lezen.’ Ook Ro vindt de stijl van Meyerhoff overtuigend en beeldend: ‘Als de jonge Joachim ziet dat sommige van de dode vechtvissen van zijn broer naar de bodem van het aquarium zinken terwijl andere naar boven komen drijven, vraagt hij zich af: “Is voor sommigen de dood zwaar en voor anderen licht?” Dat is gewoon mooi.’
Droogkomische humor
Bij Hubert is vooral de goede humor van de auteur blijven hangen. ‘Ik heb een aantal keer hardop moeten lachen. Er zitten een aantal droogkomisch beschreven voorvallen in het boek, geweldig!’ Victoria noemt het boek naast origineel en positief ook zeker grappig en heeft de smaak te pakken. Hetzelfde geldt voor Stefanie, ze heeft genoten van de ‘heerlijke vorm van zelfspot’ van Meyerhoff, die hele vermakelijke passages opleverde.
Te weinig diepgang
Zowel Victoria als Hubert merkt op dat Joachim Meyerhoff soms van de hak op de tak springt. Dat maakt de structuur van het verhaal wat slordig en er mist wat balans. Gelukkig worden ‘alle losse eindjes wel degelijk weer aan elkaar geknoopt’, zo concludeert Victoria.
Een ander punt van kritiek is dat Alle doden vliegen hoog niet genoeg diepgang heeft. Zo merkt Stefanie op dat wie zoekt naar een boek met veel lagen en diepgang, deze roman beter kan overslaan. ‘Het blijft daarvoor te veel een verslaggeving van de herinnering aan een belangrijke periode in het leven van de verteller.’ Hubert sluit zich daar bij aan, van een literaire roman verwacht hij meer diepgang. ‘De emoties rondom Joachims broer, die tijdens zijn verblijf in Amerika overlijdt, blijven te oppervlakkig.’ Ook Chris kon de noodzaak van het verhaal niet echt ontdekken: ‘Toen ik de laatste pagina omsloeg, bekroop me toch een onbestemd gevoel. Tsja… een leuk boek, over een niet zo bijzondere jongeman, die niet zulke bijzondere dingen meemaakt. Natuurlijk kan een goede roman prima over een nietszeggende hoofdpersoon gaan die ook niet zoveel meemaakt. Het beste voorbeeld daarvan is toch wel Stoner van John Williams. Maar dat moet dan wel, zoals bij Stoner, in een superieure stijl en uitmuntende cadans gebeuren, en die klasse mist Meyerhoff.’
Young Adults
Aan literaire lezers zou Chris Alle doden vliegen vliegen hoog dus niet aanraden, maar wel aan Young Adults. Daar is het boek ‘een leuk tijdverdrijf in deze hectische digitale dagen’ voor. Ook Hubert vindt dit de meest geschikte doelgroep: ‘Bij Young Adults zal het verhaal van deze student op uitwisseling in Amerika vast aanslaan.’ Daarnaast vindt hij de roman ook geschikt als crossover naar literatuur, ‘omdat het licht genoeg is voor jonge lezers, maar zeker literaire kwaliteiten heeft.’ Wat Stefanie betreft is de nieuwe Meyerhoff zowel voor jong als oud heel geschikt, maar ze vindt dat het etiket ‘coming of age’ het boek tekort doet vanwege de sterke, gedetailleerde schrijfstijl van de auteur. ‘Hij weet prachtig te schrijven over het echte leven, over herinneren en herinneringen.’ Victoria vindt dat het nu toch echt tijd wordt dat de boeken van Joachim Meyerhoff in Nederland en Vlaanderen bekend worden onder een groot lezerspubliek. ‘Zeker een aanrader voor Amerika-fans, uitwisselingsstudenten en basketballiefhebbers.’
Het oordeel
Dat Joachim Meyerhoff goed kan schrijven, staat wat de boekverkopers betreft buiten kijf, maar de meningen over de temperatuur van deze roman zijn toch wel wat verdeeld. Wat wordt de eindscore, Hot or Not?
Chris: ‘Het kan wel lekker geschreven zijn, maar de ‘noodzaak’ om dit allemaal neer te pennen ontging me echter.’
Hubert: ‘Ik vond het geheel net een voldoende voor mijzelf als literaire lezer die meer diepgang in boeken verwacht.’
Ro: ‘Met veel plezier heb ik over Joachim gelezen en ben benieuwd geraakt naar de volgende delen van deze autobiografie.’
Stefanie: ‘Wie zin heeft in een goed geschreven verhaal en zich even wil verliezen in de wereld van een veertiger die terugblikt op zijn 18-jarige ik die een jaar naar Amerika gaat en waarbij de tragiek van het leven zich laat zien, is dit boek zeker een HOT!’
Victoria: ‘Het resultaat is een fijn, positief, origineel en zeker ook grappig en spannend boek.’
Eerdere afleveringen van Hot or Not lees je hier.
