Hot or Not? 'De goede lezer' van Damon Young

‘We worden niet als lezer geboren – integendeel, gaandeweg leren we woorden tot gedachtewerelden om te vormen. Maar waarom worden dan alleen auteurs geprezen om hun schrijfkunst en is er voor de leeskunst nauwelijks aandacht?’

Het waren deze zinnen uit de flaptekst van De goede lezer die de redactie van Hebban prikkelden. Want inderdaad, naast de schrijfkunst mag ook de leeskunst weleens in het zonnetje worden gezet. In De goede lezer onderzoekt de Australische filosoof en auteur Damon Young (1975) de kunst van het lezen aan de hand van klassieke aristotelische deugden: weetgierigheid, geduld, moed, trots, matigheid en rechtvaardigheid.  

‘Met humor en in alle openheid over zijn vondsten en missers schrijft Young over zijn eigen leeservaringen, rijkelijk puttend uit de wereldliteratuur. Met evenveel plezier citeert hij Virginia Woolf, Martin Heidegger en Jorge Luis Borges als de Batman-strips, Winnie the Pooh en de avonturen van Sherlock Holmes’, vervolgt de flaptekst.

Feest van herkenning

In zijn thuisland Australië is Damon Young een vooraanstaand filosoof. Zo kreeg hij in 2013 voor zijn werk in de publieksfilosofie een prijs van Australian Associated Press. Maar ook in Nederland maakt Young al een aantal jaren naam met zijn filosofische boeken. In 2014 was hij een van de filosofen tijdens de G8 van de Filosofie in Amsterdam en drie van zijn zeven boeken werden al eerder in het Nederlands vertaald: Filosoferen in de tuin (2014), Afgeleid (2014) en Filosoferen over beweging en sport (2015). De goede lezer is het vierde boek dat in het Nederlands verschijnt, vakkundig vertaald door Sjaak de Jong. In Australië werd The Art of Reading (oorspronkelijke titel) lovend ontvangen: ‘…een ethiek van aandacht voor het geschreven woord…een uiterst leesbaar, bezielend en zeer intelligent verhaal’, aldus The Australian. Ook The Sydney Morning Herald is enthousiast over De goede lezer en noemt Young ‘… een erudiete filosoof met een groot intellect, maar ook speels en met een eclectische smaak.’ Onze zuiderburen van De Morgen prijzen vooral de wijze waarop Young de filosofen en schrijvers die hij bespreekt tot leven weet te wekken.

Regine Dugardyn, de inmiddels (ex-)uitgever van Uitgeverij Ten Have, is het met bovenstaande lovende woorden eens en beschouwt De goede lezer als een ode aan de literatuur. ‘In de meeste beschouwingen over literatuur staan schrijvers en hun schrijfkunst centraal. Young zet echter de lezers in het zonnetje. Aan de hand van klassieke aristotelische deugden onderzoek Young wat een lezer tot een goede lezer maakt. Een feest van herkenning voor de bevlogen lezer!’

Het panel

De kunst van het lezen bekijken door een filosofische bril, dat leek Hebban-redacteuren Lindy de Jong, Debbie van der Zanden, Martijn Lindeboom, Soraya Vink en Daphne van Rijssel wel wat. Benieuwd naar de unieke wijze waarop Young de kunst van het lezen onderzoekt, en of zij zelf wel zulke goede lezers zijn, begon de redactie met het lezen van De goede lezer. Is dit boek echt zo’n feest van herkenning?

Toegankelijkheid

Soraya verwachtte met De goede lezer een beschouwing van Damon Young te lezen, waarin hij vooral zijn persoonlijke ervaringen inzet in combinatie met filosofische theorieën. Voorzien van een goede dosiswetenschapsfilosofie liet Soraya zich niet afschrikken door de visies van grote denkers. ‘Maar de auteur gaat zo rap van start dat het lijkt alsof hij je bekogelt met alle filosofische denkbeelden.’ Dat is Daphne met haar eens: ‘Young strooit met namen, termen en gedachtengoed. Tijd en ruimte om iets tot je door te laten dringen krijg je niet.’ Ook Lindy verwachtte naar aanleiding van de flaptekst een goed leesbaar verhaal, ‘waarin Young aan de hand van eigen leeservaringen en literaire citaten vol humor een beeld zal geven van de kunst van het lezen en zijn lezer handvatten reikt om zich diezelfde kunst eigen te maken.’ Zij werd echter teleurgesteld. ‘Om De goede lezer te kunnen lezen moet je van goeden huize komen en eigenlijk al een goede lezer zijn: de toegankelijkheid van het boek laat namelijk nogal te wensen over.’

Voorkennis

Dat De goede lezer niet toegankelijk is voor een breed publiek, komt met name door de mate van voorkennis die Young aanwezig acht bij zijn lezers. ‘Als lezer moet je heel veel kennis hebben van filosofie en literatuur en/of bereid zijn betekenis te extrapoleren uit de namen, titels en omschrijvingen van auteurs, boeken en filosofische ideeën’, zegt Martijn. Lindy voegt daaraan toe dat bekendheid met het gedachtegoed van de bekendste filosofen zelfs een must is om dit boek te kunnen lezen. ‘De ondertitel Filosoferen over literatuur maakt duidelijk dat we geen praktisch handboek mogen verwachten, maar toch mist De goede lezer de adviezen om het eigen leesgedrag eens goed onder de loep te nemen. Young strooit bovendien met citaten die hij vrijwel niet duidt: naast het interpreteren van deze uitspraken van filosofen, auteurs en literaire critici moet de gewone lezer op die plekken ook nog eens zelf de context én de bedoeling van de auteur zien te doorgronden.’

Verschillende manieren van lezen

Ook Debbie beaamt dat het zonder filosofische basiskennis lastig is om te volgen wat Young precies zegt. Maar volgens Martijn kun je De goede lezer op verschillende manieren lezen. ‘Als je alles wilt begrijpen en duiden, zul je als gemiddelde lezer veel moeten opzoeken. Je kunt er echter ook voor kiezen je te laten meevoeren op de ideeën en mooie verbindingen die Young legt.’ Zelf zat Martijn daar een beetje tussenin: ‘Van de meeste auteurs had ik gehoord en veel boeken kende ik, maar veel ook niet. Ik het begin vond ik dat lastig, maar na een poosje kon ik al extrapolerend het idee van de tekst wel volgen en doorgronden.’ Debbie’s tip? Probeer tijdens het lezen een beetje los te laten om alles exact te snappen, ‘dan zie je ineens een jochie dat een ninja-boek leest en gefrustreerd raakt vanwege en onaf einde, een niet sluitend slot. Een jochie dat later op school óók verleert te lezen als hij verplichte titels op moet pakken. En dan is Young als lezer ineens weer heel herkenbaar. Zeker als je de strip Ghost Rider en Weefwereld van Clive Barker langs ziet komen.’ Misschien had Daphne er ook goed aan gedaan De goede lezer op deze manier te lezen. Voor haar waren sommige stukken uit het boek echt een worsteling. ‘Vaak bedacht ik aan het eind van een pagina dat ik die had gelezen zonder te begrijpen wat er daadwerkelijk stond. Dat is wat mij betreft niet ‘de lezer in het zonnetje zetten’, zoals de uitgever belooft, ‘en al helemaal geen feest van herkenning.’

Young als goede lezer

De meest interessante fragmenten uit het boek vond Daphne die waarin Young uitweidt over zijn eigen leesgedrag en voorkeuren. Bijvoorbeeld het fragment waarin hij beschrijft waarom auteur Dan Brown zijn vasthoudendheid niet per se verdient. ‘Soms slaat Young hier echter wel in door en lijkt zijn boek vooral te draaien om ‘Young als goede lezer’ en niet om de lezers die hij wil aanspreken.’ Die mening deelt Soraya ook: ‘Young wil de lezer uitnodigen om zichzelf te ontwikkelen als ‘de goede lezer’, maar het enige dat naar voren komt in de hoofdstukken is zijn eigen superieure leesgedrag.’

Deugden

‘De behandeling van de lezer aan de hand van de oud Griekse deugden weetgierigheid, geduld, moed, trots, matigheid en rechtvaardigheid is intrigerend’, vindt Martijn, ‘maar vaak ook niet direct helder. Young neemt zijn tijd (meestal het hele hoofdstuk) om tot zijn pointe te komen. En dan is hij niet altijd helemaal duidelijk in zijn conclusie.’ Ook Soraya mist een algemene conclusie: ‘de lezer wordt aan het einde gestort in het hoofdstuk De rommelkamer, waarin Young al zijn bronnen opnieuw aanhaalt, voorzien van een persoonlijke aanbeveling. Jammer, liever was ik dit boek geëindigd met een overzicht waarin ik ‘lees verder’-tips had gekregen om me verder te verdiepen in de onderwerpen die ik interessant vind.’

‘Literair geduld is iets anders dan de plicht elk werk tot het einde toe te lezen’, betoogt Young. Daarmee heeft Lindy een van de deugden al geschonden: ‘de kleine tweehonderd pagina’s van De goede lezer heb ik doorgeworsteld. Ik kan het dan ook niet eens zijn met Youngs stelling dat ‘lezen terwijl je het eigenlijk zat bent op een vreemde manier juist bevredigend kan zijn.’ Daphne sluit zich daar volkomen bij aan: ‘op pagina 134 haalt Young de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer aan: ‘volgens Schopenhauer verdient een heel goed boek het om twee keer gelezen te worden.’ Helaas kan ik niet zeggen dat De goede lezer een tweede lezing verdient. Een keer was meer dan genoeg.’  

Debbie vindt Youngs belezenheid juist indrukwekkend en angstaanjagend. ‘Zijn filosofische kijk op lezen, boeken en auteurs gaat diep, is breed en complex.’ Het spanningsveld tussen de herkenbare momenten van een lezer en lastige filosofische concepten vond Debbie ook niet vervelend. ‘Voor mij geeft het boek genoeg herkenning en genoeg belofte voor een toekomstig begrijpen. De term ‘moed’ zou je bijvoorbeeld niet zo snel op een lezer betrekken, maar Young doet dat wel. Het is boeiend om te ontdekken wat Young wil met dit begrip en hoe je dat kunt toepassen op de lezer en het lezen. Het kost je herlezen, terugbladeren en pauzeren, maar dan is De goede lezer werkelijk een spannend boek. En als rechtvaardige lezer doe je je best om de stof tot je te nemen, of was dat nou moedig?’

Het oordeel

Het lezen van De goede lezer leverde een hoop discussiemateriaal op voor de redactieleden van Hebban. Of Lindy, Soraya, Daphne, Martijn en Debbie dit boek Hot of juist Not vinden lees je in hun eindoordeel:

Lindy: 'Hoewel Young goed is onderlegd, netjes gebruik heeft gemaakt van een breed scala aan essays en andere literatuur en duidelijk een passie voor lezen heeft, komt hij tegelijkertijd wat elitair over, waardoor hij zijn doel - wat mij betreft - niet weet te bereiken: goed leren lezen, je zou er wat rebels van worden!'

Soraya: 'De goede lezer heeft een goede insteek, maar mist de toegankelijkheid voor een breed publiek. Young slaat hiermee behoorlijk wat deuren dicht in zijn opdracht om mensen hun horizon te laten verbrenden rond de zoektocht 'lezen'.'

Daphne: 'Hot is De goede lezer wat mij betreft niet vanwege de ontoegankelijkheid van het boek, maar wie een brede filosofische voorkennis heeft en genoeg bezit van de aristotelische deugd 'geduld' zal vast en zeker wat wijze lessen uit dit boek kunnen trekken. Ik heb deze lessen niet gevonden.'

Martijn: 'Al met al is De goede lezer een uitdaging en een opgave, maar ook een mooi boek, dat je ernaar doet verlagen meer te (kunnen) lezen.'


Debbie: 'Zoek je een toegankelijk, gezellig boek over lezen en boeken, keer De goede lezer dan resoluut de rug toe. Maar wil je uitgedaagd worden, heb je wel wat met filosofische denkbeelden en vind je het niet erg om je passages lang dom te voelen, dan is De goede lezer een machtig lollig boek. Hot, maar als een diesellocomotief.'

Inspiratie

In zijn laatste hoofdstuk, De rommelkamer, licht Damon Young boeken toe die hem vormden tot de goede lezer die hij nu is. Deze werken over de kunst van het lezen werden ook in het Nederlands vertaald:

Over het lezen - Marcel Proust

Waarom ik lees - Tim Parks

Ik heb mij bedacht - Zadie Smith

De ongewone lezer - Alan Bennett

Waarom zou je de klassieken lezen - Italo Calvino

Eerdere afleveringen van Hot or Not lees je hier.