Hot or not? ‘De wereld achter het hek’ van Zana Fraillon

Subhi, het hoofdpersonage van de Australische schrijfster Zana Fraillon, lijkt niet voor het geluk geboren te zijn. Subhi wordt namelijk geboren in een Australisch vluchtelingenkamp, waar hij in verschrikkelijke omstandigheden opgroeit. De enige lichtpuntjes in zijn leven zijn de verhalen die zijn moeder hem ’s avonds vertelt en die zijn verbeelding door de jaren heen steeds sterker maakt. Dan staat op een dag een meisje aan de andere kant van het prikkeldraad, die het dagboek van haar overleden moeder bij zich heeft maar het niet kan lezen. Subhi helpt haar de verhalen te ontrafelen en zo ontstaat een vriendschap die misschien wel tot vrijheid kan leiden.    

Fraillon werd door een artikel over een jongen die opgroeide in een detentiecentrum geïnspireerd tot het schrijven van haar YA-roman De wereld achter het hek, waarover The Guardian zegt:  

‘Dit ontroerende en gedenkwaardige boek verdient het om gelezen te worden door iedereen die begaan is met zijn medemens.’  

Volgens The Bookseller is het boek ‘schitterend’ en ‘de boodschap van overleven en moed universeel.’ Aleid van Eekelen-Benders zorgde voor de vertaling van The Bone Sparrow, zoals de roman origineel getiteld is.  

Met De wereld achter het hek kaart Fraillon het vluchtelingenthema aan en vertelt ze niet het verhaal van één persoon, maar dat van miljoenen andere vluchtelingen. Volgens uitgeverij Luitingh-Sijthoff treedt de auteur zo in de voetsporen van schrijvers van andere urgente romans, zoals De jongen in de gestreepte pyjama en De boekendief. Weet deze roman dat belang ook over te brengen op onze Young Adults? Tinke Janssen, Audrey van den Bogaerde, Kayleigh Eppenga, Danique Slootweg en Femke van de Griendt van Hebbans YA Club van 10 lazen het verhaal en oordeelden: hot or not?  

‘Meen je dat nou?’  

‘Toen ik de eerste honderd pagina’s van het boek las, had ik echt iets van: meen je dit nou?’ begint Audrey. ‘Ik kon maar geen connectie vinden met de personages en had absoluut geen idee waar dit boek nu in hemelsnaam over ging. Ik heb uit wanhoop de Engelse versie en flaptekst opgezocht omdat ik zo graag wou weten waar dit boek zich afspeelde. Ik ga eerlijk zijn, toen ik hieraan begon dacht ik dat het een oorlogsboek was. Nou ja, dat was het dus niet. En het is maar goed dat ik dat te weten ben gekomen, want anders zou ik verdronken zijn in verwarring.’  

Het verhaal De wereld achter het hek speelt zich af in een vluchtelingenkamp in Australië. Het is die setting die het boek bijzonder maakt, vindt Tinke. ‘Het gaat over twee hele jonge kinderen met een heel ander leven, maar toch hebben ze iets gemeen. Ik vond het een bijzonder boek met veel emoties. Het leven dat daar beschreven wordt zet je aan het denken. De jongen in de gestreepte pyjama, dat was mijn gedachte bij het boek. De opzet is naar mijn mening hetzelfde. Zou dit de bedoeling zijn geweest? Leven vluchtelingen echt zo? Worden ze zo slecht behandeld, vergelijkbaar met de joden in de Tweede Wereldoorlog? Dit waren vragen die ik tijdens het lezen in mijn hoofd had.’  

Klein verhaal in een kleine wereld  

De vergelijking met het beroemde en verfilmde boek van John Boyne komt dus niet uit de lucht vallen. ‘Ik kende het boek eigenlijk nog niet, maar door de vergelijking met De jongen in de gestreepte pyjama was ik er enorm benieuwd naar,’ vertelt Kayleigh. Ook Femke was erg nieuwsgierig naar de manier waarop het actuele vluchtelingenthema is verwerkt in deze YA-roman. ‘Het boek was alleen heel anders dan ik verwachtte,’ zegt zij. ‘Ik weet niet helemaal hoe ik het moet omschrijven, maar ik zal het toch proberen uit te leggen. Het verhaal was heel "klein". Je volgt hoofdpersonage Subhi op de voet en dat gaat eigenlijk alleen om kleine dingen die zich binnen het hek afspelen. Zijn wereld is namelijk niet groot. Het is niet zo dat Subhi is gevlucht en ook daaraan terugdenkt en die reis beschrijft; hij kent alleen de wereld binnen het hek. Bovendien gebeurt er binnen het hek niet heel veel en daarom draait het verhaal voornamelijk om de kleine dingen in het kamp.’  

Audrey was niet de enige lezer die zich verbaasde over de setting van het boek. ‘Ik kwam bij het nawoord pas achter waar het verhaal zich nou eigenlijk afspeelde,’ bekent Kayleigh. ‘De omstandigheden in het kamp zijn namelijk erg schokkend, vluchtelingen in Nederland hebben hier geen last van en daardoor dacht ik bijna dat dit een strafkamp moest voorstellen. Het boek is om die reden, maar ook door de enorme fantasie van Subhi zeer onduidelijk.’  

Daar was Audrey het over eens, maar gelukkig wist het verhaal haar toch nog te paaien. ‘Tijdens die eerste honderd pagina’s overwoog ik echt om dit boek met een dikke vette not te beoordelen, maar de intrigerende schrijfstijl en de schrijnende omstandigheden in het kamp van Subhi deden me doorlezen. Ik zorgde dat ik wende aan de schrijfstijl en eenmaal ik dat had gedaan, ging ik helemaal op in de wereld van dit bijzondere en bijna magische kind in dat kamp in Australië.’  

Grootse vertelstem  

Hoewel de roman in eerste instantie voor wat verwarring bij de lezers zorgde, maakte de schrijfstijl van de auteur veel goed. Althans, dat vond Femke. Want hoewel zij het “wauw-gevoel” miste en ook wat vraagtekens bij het verhaal plaatst, begon ze steeds meer van Subhi te houden: ‘Het leek wel of het steeds mooier was om zijn verhaal te lezen naarmate ik aan het verhaal, de setting en zijn vertelstem gewend raakte. De auteur schrijft groots zonder ingewikkelde zinnen.’  

Danique vond het verhaal niet langdradig, maar de schrijfstijl voert wel de boventoon, waardoor het boek haar niet zo aanspreekt. Tinke daarentegen is wél te spreken over de stijl van Fraillon. ‘Hoe zij zo’n zwaar onderwerp toch zo goed kan verwoorden vind ik echt een prestatie. Haar schrijfstijl is erg fijn, met niet al te lange hoofdstukken. Desondanks vond ik het verhaal soms ook verwarrend. Ik ben nooit 100% goed in het boek gekomen en dat was jammer. Sommige passages liepen voor mijn gevoel niet helemaal lekker.’ Dat zou volgens Kayleigh kunnen komen door het gekozen perspectief. ‘Het boek wordt uit het oogpunt van een klein jongetje dat te ‘oud’ is voor zijn leeftijd geschreven, waardoor het taalgebruik redelijk makkelijk, maar de gedachtegang wel erg moeilijk te volgen is.’  

Een beetje ‘mwah’  

De lezers vinden het verrassend dat Fraillon voor zulke jonge personages heeft gekozen voor haar YA-roman. ‘De personages Subhi en Jimmie, vanuit wiens perspectief je ook af en toe leest, voelen jong aan. Het zijn geen tieners zoals je bij een YA misschien zou verwachten en dat maakt het verhaal ook weer mooi.’ Audrey vult aan: ‘Subhi is een jongetje van een jaar of tien. Ook al is het personage zo jong, het boek is toch op het randje een Young Adult. Het boek is kinderlijk geschreven, maar de beeldende taal is magisch. Ja, dit boek is echt prachtig geschreven. En als je de geheime boodschappen tussen de lijntjes snapt is het bovennatuurlijk mooi. Dat had ik na de wat langdradige eerste pagina’s niet meer verwacht.’  

Tinke daarentegen vond de personages ‘een beetje mwah. Aan de ene kant vind ik ze erg leuk en interessant, maar aan de andere kant heb ik totaal geen beeld van de personages in mijn hoofd.’Desondanks weet het verhaal van Subhi de lezers toch te ontroeren. ‘Het is echt een actueel boek omdat het over het misschien wel grootste probleem gaat van deze eeuw, namelijk de vluchtelingencrisis,’ zegt Danique. ‘En ook al is dit een fictief verhaal, je kan je echt goed in deze wereld verdiepen en de andere kant van dit probleem lezen. Dat vind ik wel erg bijzonder. Ook zit er veel emotie in het boek en kun je goed meeleven met de karakters.’  

Uit de vergetelheid  

Dat begint al bij het omslag. ‘De cover vind ik echt supermooi,’ vertelt Tinke, ‘maar tegelijkertijd ook erg naar. De nummers en letters zeggen iets over het leven als vluchteling, hoe vreselijk dat is om eigenlijk naamloos te zijn. De vogel is dan juist weer een symbool van vrijheid, het straalt iets positiefs uit.’   

Ook Audrey had niet verwacht dat De wereld achter het hek haar zou raken en dat het haar bij zou blijven. ‘Dit boek vertelt een verhaal dat altijd in de doofpot wordt gestopt. Mensen verbergen het bestaan van die vluchtelingkampen en dit boek lezen haalt die mensen uit de vergetelheid,’ aldus Audrey. Kayleigh vindt dat ook een noemenswaardig aspect: ‘Een boek dat over de omstandigheden in vluchtelingenkampen gaat is eigenlijk precies wat lezers over de hele wereld nodig hebben. Op deze manier zullen ze hopelijk meer begrip krijgen voor mensen die in deze vreselijke kampen moeten leven. Omdat ik niet op de hoogte was van hoe erg die situatie was, heeft het verhaal van dit boek me dus ook heel erg verrast.’ Kayleigh sluit af met de woorden: ‘De wereld achter het hek, een boek dat je kijk op vluchtelingen en het leven dat ze leiden verandert.’  

Het oordeel  

Danique: ‘Ik ben er dus eerlijk gezegd niet weg van, maar als je echt geïnteresseerd ben in een onderwerp over de vluchtelingencrisis raad ik De wereld achter het hek aan! Ik geef deze roman het voordeel van de twijfel omdat het boek veel emotie bevat. Een HOT!’  

Tinke: ‘Ik vond dit boek best mooi, maar totaal niet wat ik zoek in een boek om te lezen. Ik vond het te lastig om in het boek te komen. Daarom is dit voor mij een NOT.’   

Femke: ‘Mijn eindoordeel is een HOT. Het is misschien geen volmondige hot, maar ik ben zeker niet overwegend negatief over dit boek: het verdient het om gelezen te worden!’  

Kayleigh: ‘Het boek heeft een mooie boodschap, maar was te onduidelijk geschreven naar mijn mening. Helaas is De wereld achter het hek dus een NOT voor mij.  

Audrey: ‘De wereld achter het hek is een belangrijk boek en schept een kinderlijke kijk op de échte waarheid en wreedheden van de mensheid, want soms ziet alleen een kind de échte waarheid. En dikke vette HOT voor dit boek dus.’  

Eerdere afleveringen van Hot or Not lees je hier.