Hot or not? 'Het tumult van de tijd' van Julian Barnes

Hot or not #2: Het tumult van de tijd van Julian Barnes

Twee weken voordat de Engelse editie verschijnt ligt Het tumult van de tijd op 13 januari al in de Nederlandse boekhandels. Een wereldprimeur! Deze roman is volgens Uitgeverij Atlas Contact 'een nieuw hoogtepunt in het toch al indrukwekkende oeuvre van een van de grootste auteurs van onze tijd'. Het boekverkoperspanel van Hebban mocht Het tumult van de tijd alvast lezen en velt haar oordeel. Hot or not?

Het verhaal
Wat laten we achter aan het eind van ons leven? Wat hebben we wérkelijk bijgedragen, los van onze artistieke of intellectuele prestaties? En welke prijs hebben we daarvoor moeten betalen? Dit zijn de vragen die steeds terugkomen in het werk van Julian Barnes, of het nou om zijn doorbraakroman Flauberts papegaai gaat, of om zijn moderne klassieker Alsof het voorbij is.

In Het tumult van de tijd, misschien wel zijn meest diepgaande werk tot nu toe, verkent Barnes deze thema’s opnieuw – nu via de fictionele biografie van een van de grootste componisten van de twintigste eeuw, Dmitri Sjostakovitsj. Het had niet veel gescheeld of Sjostakovitsj was ten prooi gevallen aan Stalin. Bijna zijn hele werkzame leven leefde hij in de angst opgepakt te worden, of op zijn minst uit zijn beroep te worden gezet. Alleen door bepaalde compromissen aan te gaan kon hij overleven, en doorgaan met het maken van muziek. Maartegen welke innerlijke prijs?

Vijf boekverkopers. Eén boek. Eén verdict.

Lees hier meer over de boekverkopers in ons panel.

Marloes Mutsaers (Boekhandel Gianotten Mutsaers, Tilburg)

Het lijkt wel alsof Julian Barnes met elk boek beter wordt!

Wat is de invloed van de tijd waarin wij leven met alle gebeurtenissen die daar bij horen op ons leven? Door het fictieve leven van de grote componist Dmitri Sjostakovitsj te vertellen laat Barnes ons hierover nadenken. Sjostakovitsj leefde in Rusland in de tijd van Stalin. Wat deed dat met hem? Maakte dat hem dapperder, of juist meegaander? Zorgde hij ervoor om vooral niet op te vallen of stond hij vooraan in politiek opzicht? Moet je keuzes maken in je leven of laat je het zoveel mogelijk gaan?

De vergelijking met de tijd waarin we zelf leven dringt zich op. Ook nu gebeurt er veel en kiezen we ervoor om keuzes te maken en die te laten horen, of juist niet. Wat vinden we van de grote stroom asielzoekers, gunnen we hen een vreedzaam leven ver van de oorlog in hun land, of zijn we angstig voor alle veranderingen? Laten we horen hoe we hier tegen overstaan of laten we ons gijzelen door de kleine groep herrieschoppers?

Elk jaar kiezen we met onze winkel één boek uit dat we met elkaar het beste boek van dat afgelopen jaar vinden. Zou het kunnen dat dit beste boek al in januari verschijnt?

Ro van Doesburg (Boekhandel De Mandarijn, Gorinchem)

In goede literatuur kun je niet liegen.

Het tumult van de tijd is een pijnlijk prachtig boek. Barnes vertelt hoe ‘de Macht’ eerst belichaamd door Stalin en later door Chroesjtsjov als een ongrijpbare wurgslang greep houdt op de mens. Componist zijn onder Stalin is levensgevaarlijk. Noten schrijven is spitsroeden lopen. Componeer je te vrij dan loop je het risico door je collega’s of een partijgebonden componistenbond voor formalist en dus antirevolutionist uitgemaakt te worden. Kies je voor mineur dan lever je wellicht commentaar op ‘de Macht’.

Barnes maakt voelbaar hoe onvrij Dmitri Dmitriëvitsj Sjostakovitsj is. In zijn menszijn en wording wordt hij voortdurend beknot. Hij verwordt tot een man die alleen nog zichzelf kan minachten. Barnes haalt bekende vertelstructuren van stal, maar doseert. Nergens staat een woord te veel. Nergens effectbejag. Barnes fictionele biografie is daarom geloofwaardig. “Als al het andere faalde, als de hele wereld een en al onzin leek, hield hij zich hieraan vast: dat goede muziek altijd goede muziek zou blijven en dat grote muziek onaantastbaar was.” Dat is het enige wat Barnes Sjostakovitsj laat behouden. Het vertrouwen in goede muziek en dat je in goede muziek niet kunt liegen.

Tot besluit een opmerking over de vertaler. Ronald Vlek moet van titels afblijven. Vertaalde hij eerder al Barnes’ Levels of life tenenkrommend met Hoogteverschillen, nu werd The noise of time: Het tumult van de tijd. Het allitereert, maar klopt niet. Tumult is te lichtvoetig. Ach het maakt niet uit: Het tumult van de tijd is een boek dat gelezen moet worden.

Willemijn van Geldrop (Boekhandel Scheltema, Amsterdam)

In Het tumult van de tijd stelt Julian Barnes de lezer wederom confronterende levensvragen, deze keer  aan de hand van een fictieve biografie van de beroemde Russische componist Dmitri Dmitrijevitsj Sjostakovitsj.

Sjostakovitsj is één van de meest gevierde componisten van de twintigste eeuw en had een tumultueuze verstandhouding met het Sovjetregime ten tijde van Stalin. In zijn ‘biografie’ treffen we hem bij de lift van het appartementencomplex waar hij iedere nacht met een koffer met onder andere een voorraad sigaretten wacht op zijn mogelijke arrestatie. Zelfcontemplatie lijkt dan een onvermijdelijke bezigheid.

Het tumult van de tijd is een verrassend actuele roman, hoewel deze zich afspeelt eind jaren dertig, na de vernietigende recensie van zijn opera Lady Macbeth uit het district Mtsensk waarbij hij volledig in diskrediet raakte bij Stalin. Het behoeft geen uitleg dat dit tijden van maatschappelijke onrust waren. De parallel met de huidige internationale stand van zaken is dan gauw gemaakt. En ook nu is zelfcontemplatie absoluut geen overbodige luxe. Barnes nodigt ons met zijn bijzonder eloquente schrijfstijl opnieuw uit om de gewetensvraag te beantwoorden wat we werkelijk bijdragen in deze wereld. En opnieuw slaagt hij erin je aan het denken te zetten zonder dat je verzandt in een clichématige zoektocht naar je eigen unieke waarde of een ogenschijnlijke onontdekte passie. Gewoon een eerlijk antwoord op een eerlijke vraag.

Chris van Dongen (Zwart op Wit Boekhandel, Amsterdam)

Julian Barnes flikt ’t weer! Na het Man BookerPrize-winnende Alsof het voorbij is uit 2011 slaat de grootmeester van de Britse literatuur weer toe met Het tumult van de tijd. Als geen ander is Barnes ertoe in staat om in een helder en overzichtelijk boek grootse thema’s aan te stippen. Wat laten we achter aan het eind van ons leven? Wat hebben we bijgedragen? En welke herinneringen zijn waar of niet waar? Aan de hand van zijn nieuwe protagonist, de Russische componist Dimitri Sjostakovitsj, worden al deze thema’s opnieuw verkend.

Sjostakovitsj werd geboren in St. Petersburg in 1906 en stierf in Moskou in 1975. Hij werd door zowel het Sovjetregime als de Westerse wereld beschouwd als een van de grootste componisten van zijn tijd. In zijn jeugd was hij een fervent communist die nog stond te juichen toen Lenin Rusland weer binnenkwam. Maar onder de wispelturige tiran Stalin wist hij zich maar met moeite staande te houden. In deze fictionele biografie schets Julian Barnes op onnavolgbare wijze welke innerlijke worstelingen, compromissen en beproevingen de sombere Sjostakovitsj moest doorstaan.

Uitgeverij Atlas Contact maakt alle beloften waar: een hoogtepunt in ’t oeuvre van de schrijver, die ook terecht een van de grootste auteurs van deze tijd genoemd wordt. In Het tumult van de tijd geen enorme spanningsboog, geen tot bloei komende personages en onverwachte verwikkelingen. Barnes schetst de perfecte fictieve biografie met overtuigende inzichten in de afschrikwekkende Sovjet-dictatuur met pareltjes als: “Russisch zijn was pessimistisch zijn; Sovjet zijn was optimistisch zijn. Daarom was het woord Sovjet-Rusland ook een contradictio in terminis”.

Kortom: dit boek is absoluut HOT! Ik raad dit echt iedereen aan die bij Zwart op Wit boekhandel komt. Wat mij betreft weer een Man BookerPrize voor Het tumult van de tijd van Julian Barnes.

Annette Jongen (Het Schiedams Boekhuis, Schiedam)

Sinds Julian Barnes de Man Booker Prize won met Alsof het voorbij is ligt zijn werk op mijn nog-te-lezen-stapel, maar het lezen is er nooit van gekomen. Of Het tumult van de tijd ‘misschien wel zijn meest diepgaande werk’ en ‘een nieuw hoogtepunt’ is, zoals de uitgeverij schrijft, kan ik dus helaas niet beoordelen. Wel heeft het winnen van die prestigieuze prijs natuurlijk mijn verwachtingspatroon aangescherpt. Ik verwachtte een universeel verhaal dat boven zichzelf uitstijgt en waaraan ieder mens kan relateren. Dat is het niet. De lezer heeft een zekere kennis nodig van de Russische geschiedenis van de twintigste eeuw om het verhaal te kunnen begrijpen en dat is anno 2015 niet meer vanzelfsprekend. Door ervoor te kiezen om het leven van de componist Dmitri Sjostakovitsj te beschrijven blijft het verhaal beperkt tot de typische gevoelens die alleen maar iemand die zijn hele leven in de Sovjet-Unie geleefd heeft kan voelen. Maar: de manier waaróp hij dit leven beschrijft is grandioos.

Het moment dat zijn opera ineens in ongenade valt en Sjostakovitsj vreest voor zijn leven is het zwaarste moment ooit, dat weet hij zeker. Ware het niet dat hij naarmate hij ouder wordt nog veel zwaardere tijden leert kennen. Er zijn drie momenten in het leven van Sjostakovitsj die hem doen willen verdwijnen van wanhoop. Uit angst voor represailles moet Sjostakovitsj compromissen sluiten waardoor hij vooral aan zichzelf een steeds grotere hekel krijgt. De totale willekeurigheid waarmee de Macht (Stalin en later Chroesjtsjov, standaard geschreven met een hoofdletter M) een mens kan maken of breken is zenuwtergend invoelbaar en deed me beter begrijpen in welke angst een Sovjetburger geleefd moet hebben.

Hot dus, voor iedereen die de Russische geschiedenis een beetje kent of bereid is regelmatig de encyclopedie te raadplegen.

Giveaway

Ben je door de enthousiaste reacties van het boekverkoperspanel benieuwd geworden naar Het tumult van de tijd? En wil je op 13 januari in de Vondelkerk in Amsterdam aanwezig zijn bij het evenement Barnes & Sjostakovitsj, waar Julian Barnes wordt geïnterviewd door Arjan Visser? Doe dan mee met de giveaway en maak kans op het boek en toegangskaartjes!