Hot or Not? 'Hoe lees ik?' van Lidewijde Paris

Wat is eigenlijk literatuur en hoe werkt het precies? Met deze vragen start leesambassadrice Lidewijde Paris haar boek Hoe lees ik? waarin ze lezers gidst over de snelweg van de literatuur, inclusief alle sluipwegen zoals de poëtica en verborgen signalen die een auteur in zijn werk verstopt. Op de flaptekst maakt Paris al duidelijk hoe haar route eruit zal zien:  

‘Het mooie is dat iedereen daar een eigen idee over heeft, iedereen leest vanuit zijn eigen ervaringen en is op zoek naar zijn eigen antwoorden. Toch zijn er wel een paar aanwijzingen die elke lezer kunnen helpen een tekst eens anders te lezen.’  

Paris heeft haar boek voorzien van concrete voorbeelden; zinnen, alinea’s, verhalen en romans worden ingezet om de lezer te laten inzien op welke manieren ze aan de slag kunnen met literatuur. Het wordt afgesloten met tips voor leesclubs, boekhandelaren, docenten en beginnende schrijvers. 

De Lees!ambassade

Paris’ boek Hoe lees ik? is het startschot van haar project ‘De Leesambassade’: een samenkomst van producten en diensten om mensen te enthousiasmeren voor het inhoudelijke lezen. Want lezen hoeft niet ingewikkeld te zijn benadrukte ze eerder in een interview met Boekblad:

‘Mensen willen juist geen dure cursus, maar op een toegankelijke manier begrijpen dat een roman meer is dan het verhaal alleen. Met welke technieken sorteert een schrijver een bepaald effect? En als literatuur kunst is, waar bestaat dat kunstzinnige dan uit? Dat doe ik in mijn boek, steeds aan de hand van een literair fragment. Er zijn wel organisaties die strijden voor het kúnnen of gaan lezen, maar niemand doet nog iets om de mensen die lezen te helpen.’  

Ondanks dat Paris het boek aankondigde bij uitgeverij Nieuw Amsterdam, waar ze werkzaam was als uitgever en directeur New Business, besloot ze eind augustus haar ontslag in te dienen en het project los te trekken van de uitgeverij.

Het panel

Vijf boeken gingen door het land om vervolgens in handen van Hebbanredacteuren en -recensenten te eindigen. Het Hot or not-panel voor Hoe lees ik? bestaat uit vijf medewerkers van Hebban: Hebbanredacteuren Debbie van der Zande, Daphne van Rijssel, Soraya Vink en Lindy de Jong én Hebbanrecensent Victor de la Vieter. 

Debbie keek er enorm naar uit: 'Boeken over boeken, boeken over lezen doen mijn hart altijd sneller slaan. Het is de heerlijkheid van praten met anderen over boeken, horen wat anderen lezen en wat zij vinden van een boek dat jij ook las. Hoe lees ik? belandde op de deurmat en mijn leeshart deed er een galopje van.'  

Rubiks kubus

‘Aan sommige romans is jaren gewerkt om de Rubiks kubus die ze geworden zijn van hun magistrale kleuren te voorzien én ze te mengen! Ik hoop dat ik dát heb laten zien: dat teksten die ogenschijnlijk ‘gewoon’ lijken, meer geconstrueerd blijken te zijn dan gedacht.’   

Hoewel de concrete opdrachten vergezeld worden door een voorbeeld van een kort verhaal of fragment uit een literaire roman, moeten de panelleden even schakelen. Het is de toon van het boek, met name het eerste deel, dat reden voor discussie oplevert bij de panelleden. Hoewel Paris meerdere malen duidelijk maakt dat het niet erg is om simpelweg vermaakt te willen worden bij het lezen van een literaire roman, komt uit haar betoog naar voren dat dit zeker niet haar voorkeur van lezen heeft.

Lindy: 'De titel van dit boek mag je heel letterlijk nemen. In deze uitgave vertelt uitgever Paris hoe de jarenlange ervaring in het boekenvak haar geleerd heeft om teksten te lezen en daar de mooiste leeservaring uit te halen, en leert jou hoe je dat ook kunt doen.'

Voor Daphne was de schrijfstijl in het begin even wennen: 'Paris’ tone of voice is af en toe wel wat belerend, waardoor je je tijdens het lezen soms een sukkel voelt omdat je al die literaire trucs voorheen over het hoofd zag. Iedereen mag volgens Paris ‘lekker lezen zoals hij of zij wil’, maar Hoe lees ik? geeft doorgaans wel het gevoel dat de Paris-manier dé manier is. Toch wordt deze belerende toon vergeven door de toegankelijke schrijfstijl en Paris’ enthousiasme, regelmatig voorzien van een vleugje humor.'

Die belerende toon zorgde bij Soraya voor een flashback naar haar literatuurhandboeken die ze tijdens haar universitaire studie regelmatig gebruikte: 'Voor een moment begaf ik me weer in gedachten naar de collegebanken, alsof ik bij de cursus Inleiding Literatuurwetenschap zat. Maar zodra je door hebt welke adviezen van Paris voor jou persoonlijk werken (ieder mens is tenslotte anders, laat staan ons leesgedrag), krijg je "tips en tricks" die lezen voor jou nog aangenamer maken.'

Victor was verkocht door de enthousiasmerende werking: 'Het doet denken aan ander werk van Leraren met een grote L., zoals Willem Wilmink en Adriaan van Dis, die weten hoe mensen enthousiast te maken voor literatuur zonder uit de hoogte te doen.'  

'Het boek is niet voor de vluchtige lezer, niet voor de plezierlezer. Het boek is voor de Serieuze Lezer. Het boek is vijfentwintig jaar leeservaring in elkaar gedrukt tot een kubus van nog geen 300 bladzijden. De lange intro bezorgt je afwisselend leespretjes en denkfronsen en dat zal gedurende de rest van het boek doorgaan. Het is een serieuze bedoening, dat literaire lezen en daar probeert Paris je wegwijs in te maken. Ze komt van heel diep, vanuit al die jaren ervaring en verwacht van de lezer van haar eigen boek dat die moeite wil doen, haar best wil doen om de geweldige romans die liggen te wachten in hun volledigheid tot zich te kunnen nemen. Is haar manier de enige? Welnee, ze is ook maar een mens. Wil je gewoon leuke boeken lezen, dan is dit boek geen noodzaak voor je,' concludeert Debbie.

Lees verder voor Het oordeel