Hot or Not? 'Hoor nu mijn stem' van Franca Treur

'Uitzonderlijke, tijdloze roman van een schrijfster in hart en nieren', stond in het juryrapport van de Selexyz- Debuutprijs, waarmee Franca Treurs roman Dorsvloer vol confetti in 2010 werd bekroond. Dit debuut over de jonge Katelijne die in de jaren tachtig en negentig opgroeit in een een Zeeuws orthodoxe boerengemeenschap en voor een eigen leven strijdt, werd meer dan 150.000 keer verkocht en succesvol verfilmd. Daarna volgden van deze 'schrijfster in hart en nieren' haar roman De woongroep, het Zeeuwse Boekenweekgeschenk Ik zou maar nergens op rekenen en de verhalenbundel X&Y.

Sinds 4 oktober ligt Treurs nieuwe, psychologische roman Hoor nu mijn stem in de boekhandel, waarin Ina de hoofdrol vertolkt. Op driejarige leeftijd verloor ze haar ouders en daarna groeit ze op bij haar opa en zijn twee ongetrouwde zussen Ma en Sjaan. Deze 'familie' bewandelt de oude paden van het gereformeerde geloof, en de jonge, ambitieuze Ina wil niets liever dan klimmen op de trappen van Gods genade, net als haar lichtende voorbeeld tante Ma. Ze gaat de strijd aan met kwade geesten die haar toenaderingspogingen tot de Allerhoogste verstoren.

Naarmate Ina ouder wordt, lonkt ook de maatschappelijke ladder, die misschien gemakkelijker te beklimmen is. Zal ze haar milieu ontstijgen of belooft ze trouw aan God? Een veertigjarige radio-interviewer verliest in korte tijd haar baan, haar geliefde en haar waardigheid. Ze heeft haar leven lang geïnformeerd naar de ideeën en binnenwereld van anderen, maar hoe staat het met haar eigen innerlijk?

Overrompelend en diep doorvoeld

Met Hoor nu mijn stem geeft Franca Treur volgens Uitgeverij Prometheus 'stem aan vrouwen uit dat deel van onze samenleving waar een vrouw vaak niet gehoord wordt.' De uitgever belooft dat het verhaal overrompelend is en dat 'de schrijfster je meeneemt in het hart van hun levens, zo sprekend en diep doorvoeld dat het je eigen verhaal zou kunnen zijn.'

De literatuurlezers

Zal Treurs nieuwe roman onze literatuurliefhebbers weten te overrompelen? Guy Doms, Harriët Geldof, Helena van Dijk, Jan Koster en Natalie van den Dobbelsteen waren benieuwd naar de temperatuur van Hoor nu mijn stem. Hun oordeel zal uitwijzen of deze roman Hot or Not is.

De Heere Jezus is nooit ver uit de buurt

Wat Natalie direct opvalt is de titel van het boek: ‘Hoor nu mijn stem is volgens mij een zin uit het Oude Testament van de Statenvertaling. Als ik het goed heb uit Exodus. Het maakt me nieuwsgierig naar het verhaal.’ Harriët blijft even hangen bij de twee motto’s waarmee de roman begint. ‘Het zijn twee Bijbelteksten die niet direct heel toegankelijk zijn. Door hier mee te beginnen wordt de verwachting van het boek wel een bepaalde richting in geduwd die misschien niet voor iedereen even uitnodigend is om het boek te gaan lezen.’

Net als in Franca Treurs bekroonde debuutroman Dorsvloer vol confetti is religie inderdaad een belangrijk thema in Hoor nu mijn stem. ‘De Heere Jezus is dan ook nooit ver uit de buurt’, schrijft Guy. Hij omschrijft het boek als ‘een donkere psychologische roman, waarin de wereld van het christelijk geloof prominent aanwezig is.’ Ina wordt streng opgevoed met de Bijbel en groeit op met weinig pleziertjes. Een dergelijke opvoeding lijkt Natalie erg beklemmend en ze is dan ook blij dat ze zelf niet is opgegroeid in zo’n strenggelovig milieu.

Thematiek  

Maar geloof is niet het enige thema in de roman. Ook liefde, verlies en de gevolgen van keuzes in het leven zorgen er volgens Harriët voor dat het verhaal boeiend wordt. Helena voegt daar nog aan toe dat ook thema’s als schuldgevoelens, volwassen worden, eenzaamheid, vriendschappen en je identiteit ontdekken centraal staan in Hoor nu mijn stem. Deze thema’s zijn volgens haar ‘prachtig met elkaar vervlochten en uitstekend en geloofwaardig uitgewerkt.’

Belangrijk om te vermelden is volgens Helena ook dat Franca Treur géén afrekening met een (haar) jeugd heeft geschreven. ‘Liefdevol beschrijft ze het leven van een meisje, dat op jonge leeftijd haar ouders verliest en opgevoed wordt door haar opa en twee oud-tantes.’ Dat deze twee tantes laag ontwikkeld zijn en Ina juist intelligent is, vindt Jan een mooie toevoeging aan het verhaal. ‘Het is weer eens wat anders dan afgeven op je ouders.’ Het proces van losmaking van de omgeving wordt volgens Jan dan ook vakkundig beschreven door Treur, al vindt hij het verhaal soms ook een beetje zielloos en voorspelbaar.

Heden en verleden

Hoor nu mijn stem heeft twee verhaallijnen die naar Helena's mening zorgvuldig zijn opgebouwd. ‘Het duurt even voordat je begrijpt wat er aan de hand is met de hoofdpersoon, waarom ze bijvoorbeeld een pruik draagt. Maar de afwisseling tussen heden en verleden is knap geconstrueerd; de lezer ontdekt gaandeweg het verhaal hoe Gina de persoon is geworden die ze nu is en je begrijpt haar worsteling.’ Daar sluit Harriët zich bij aan: ‘Door het verleden in de ik-vorm te schrijven komt het verhaal dichter onder je huid te zitten, het heden in de derde persoon geschreven, zorgt ervoor dat je weer even afstand kan nemen en het verhaal meer kan overzien.’
Ook Jan vindt de sprongen in de tijd mooi. ‘Ze zorgen voor de broodnodige variatie. Dit boek zou als het chronologisch zou worden verteld mogelijk nog een hele worsteling worden.’
De wisselingen tussen heden en verleden gaan gepaard met perspectiefwisselingen. Hier moest Natalie aanvankelijk even aan wennen, ‘maar eenmaal gewend geven de perspectiefwisselingen wat extra’s aan het verhaal. Het zijn bijna twee verhalen: het verhaal van de volwassen Gina en het verhaal van de jonge Ina.’ Helena vervolgt: ‘Voor de opbouw van de spanning is deze afwisseling uitstekend; de lezer wil steeds weten hoe het verdergaat met Ina/Gina.’ 

Realistische schrijfstijl

De schrijfstijl van Franca Treur bevalt Guy goed. Hoofdpersonage Gina wordt naar zijn mening gedetailleerd en diepgaand getypeerd en dat vindt hij een belangrijk pluspunt. De humor brengt af en toe wat verfrissing:

“Ze naaide ook mijn rokken, omdat je nergens meer fatsoenlijke rokken kopen kon, want de duivel had alle modekoningen in zijn klauwen.”

‘Ik geniet van dergelijke zinnen’, aldus Guy, ‘die vertellen veel meer dan slechts de woorden die er staan.’ Helena vult aan: ‘De stijl is enigszins gedragen door het Bijbels taalgebruik en christelijk jargon. Ik heb ervan genoten; Treur schrijft realistisch en respectvol.’

Gebrek aan scherpte

Hoewel ook Jan de soepele vertelstijl van Franca Treur kan waarderen, vindt hij dat het verhaal te veel aan de veilige kant blijft. ‘Het is te weinig uitgesproken en heeft een gebrek aan scherpte, zowel verbaal als in de beschrijvingen.’ Ook Guy werd niet volledig gegrepen door het verhaal. ‘Er is dan wel een plot, die wordt evenwel als een kabbelende beek uitgestort op het lezershoofd. Het grijpt me niet bij de keel.’ Wat hij dan mist? ‘Pit, kleur! Voor mij is het dit eentonigheid troef. Gina gaat me op den duur vervelen, dus ook het boek zelf.’

Is het toeval dat vooral de mannen van dit panel kritiek hebben op Hoor nu mijn stem? Guy denkt van niet: ‘Wellicht valt de roman veel beter in de smaak bij een vrouwelijk lezerspubliek.’

Het oordeel

In Helena's woorden samengevat is Hoor nu mijn stem een boek ‘over volwassen worden, over ontdekken wie je zelf bent en wie je zelf wilt zijn, in een setting waarin het eigenlijk not done is om vanzelfsprekendheden in twijfel te trekken.’ Of deze nieuwe roman van Franca Treur net zo’n bestseller zal worden als haar vorige romans, daarover verschillen de meningen van de vijf leden uit de Literatuur Club van 10. Desalniettemin loopt de temperatuur hoog op!

Harriët: ‘Een mooi indringend verhaal dat ondanks de serieuze thematiek nergens te zwaar wordt.’


Helena: ‘De kritische houding van Gina vond ik bijzonder inspirerend. Het was ontroerend mooi om deze jonge vrouw te kunnen volgen in de ontdekking van haar eigen persoonlijkheid, die heel anders blijkt te zijn dan iedereen haar had aangepraat.’

Jan: ‘Hoor nu mijn stem is net aan een Hot. Het is Treurs soepele vertelstijl die het boek overeind houdt.’


Natalie: Voor mij is het boek een Hot. Hoe de worsteling van Gina/Ina met het leven en de (jonge) mannen in haar leven wordt beschreven… Hoe ze probeert een weg te vinden. Hoor nu mijn stem heeft mij zeker overtuigd.’

Guy: ‘Deze roman van Franca Treur in één woord beoordelen? Treurnis… jammer.’

Eerdere afleveringen van Hot or Not lees je hier.