Hot or Not? 'Kleine helden' van Almudena Grandes

‘Ik vergelijk de creatie van een roman graag met een onbewoond eiland. Als er maar genoeg drenkelingen aanspoelen en een groep vormen, ontstaat er een maatschappij. Dit geldt ook voor een verhaal. Het is een volledig nieuwe wereld die vorm moet krijgen. De personages krijgen een plek maar moeten hun huis nog bouwen’, zei Almudena Grandes (1960) vorig jaar in een interview met Hebban. Nadat ze in 1989 debuteerde, groeide Grandes uit tot een van Spanjes meest geprezen en bestverkopende literaire auteurs.

In Nederland brak Grandes door met IJzig hart, een grootse roman over de diepgaande gevolgen van de Spaanse Burgeroorlog. In veel van de inmiddels elf romans en drie verhalenbundels die ze schreef, speelt deze zwarte periode uit de Spaanse geschiedenis een belangrijke rol. Grandes’ nieuwste roman Los besos en el pan gaat echter niet over deze periode, maar speelt zich af in een door crisis getergde, hedendaagse volksbuurt in Madrid. Rijk en arm, jong en oud, singles en gezinnen, Spanjaarden en immigranten: ze hebben allemaal geen schuld aan de crisis, maar moeten haar wel dragen en er ondanks alles bovenuit zien te stijgen. Elk op hun eigen manier beleven twintig buurtgenoten bitterzoete momenten van onverwachte solidariteit, van verontwaardiging en woede, maar ook van tederheid en doorzetten. Met elkaar blazen ze de buurt nieuw leven in.

Urgent en ontroerend

In haar thuisland werd Grandes' nieuwste roman enthousiast ontvangen. Zo schreef de Spaanse krant La Vanguardia: 'Het boek zit vol personages van onschatbare waarde. Een roman die bruist van het leven'. Ook de Amerikaanse nieuwswebsite The Huffington Post is lovend en noemt Los besos en el pan 'een van Almudena's meest diepgaande romans, die bondig reflecteert over de wereld om ons heen. Een scherp uiteengezet beeld van de mens dat je raakt en doet huiveren.'

Mia Buursma maakte van deze Spaanse bestseller een Nederlandse vertaling: Kleine helden. ‘Een urgent en ontroerend portret van de gewone burger onder het juk van de crisis’, zo valt te lezen in de najaarsbrochure van Uitgeverij Signatuur. Volgens uitgever Juliette van Wersch mogen we deze absolute must-read echt niet missen: ‘Almudena Grandes, de grande dame van de Spaanse literatuur, voelde de urgentie om de benarde situatie die haar land op dit moment in zijn greep houdt bespreekbaar te maken. Ten volste overtuigd van de actualiteit van haar boodschap wil ik je deze roman van harte aanraden.’

De boekverkopers

‘Bij elke roman die ik schrijf, probeer ik mijn verhaal weer ergens te plaatsen in het literaire landschap. Na het lezen van een goede roman spreekt de lezer zijn dank uit, omdat hij deelgenoot mocht worden van het verhaal dat misschien wel jarenlang door het hoofd van de auteur heeft gespookt’, zei Grandes in hetzelfde interview met Hebban. Zullen de boekverkopers hun dank uitspreken over Kleine helden ? Chris Haak van Boekhandel Scheltema, Gerry Hameetman van De Bilthovense Boekhandel, Hubert van Belois van Boekhandel Douwes Stefanie Schulte van Boekhandel Het Leesteken en Victoria Borsch van Boekhandel Van der Plas mochten deze roman al voor de verschijning lezen om de temperatuur ervan te bepalen.

Veel personages

De persoonlijke verhalen achter de grote crisis in Spanje: een gegeven dat Stefanie aanvankelijk erg aansprak. Welk effect heeft zo’n economische crisis op ouders, kinderen, ouderen, alleenstaanden en geliefden, vroeg zij zich voor het lezen af. En hoe gaat iedereen daar op zijn of haar eigen manier mee om? Helaas viel de uitwerking van dit gegeven Stefanie tegen. Zo stoorde zij zich bijvoorbeeld aan de vele tegenstellingen in de roman: “ze vallen heel laat en tegelijk heel vroeg in slaap”, “waarom ik, vraagt ze zich af, en waarom ik niet.” Ook de hoeveelheid personages, die volgens de Spaanse krant La Vanguardia van onschatbare waarde zijn, vond Stefanie een minpunt. De vele personages en verhaallijnen maakten het voor haar juist moeilijk om bij de les te blijven. ‘Elk hoofdstuk verspringt vrij abrupt naar een nieuw personage en soms duurde het behoorlijk lang voordat ik doorhad welke verhaallijn ik aan het lezen was.’ Dit alles maakte op Stefanie een chaotische en gehaaste indruk, waardoor ze zich niet altijd even goed kon inleven.

Ook Chris en Gerry hadden wat moeite met de vele personages. ‘Vooral in het begin zijn de hoofdstukken relatief kort en daardoor moet je voortdurend schakelen tussen verschillende persoonlijke verhalen en regelmatig terugbladeren om te zien wie wie was en hoe het ook alweer zat’, zegt Chris. Hubert had in tegenstelling tot bovenstaande boekverkopers de rode draad in de verhalen over de verschillende personages snel te pakken en vindt Kleine helden juist vanwege de variatie in de verhalen knap geschreven. Victoria sluit zich daarbij aan. Voor haar kwamen de karakters echt tot leven door de meeslepende schrijfstijl van Grandes. ‘Ook leuk is dat heel verschillende personen toch een rol in elkaars leven blijken te spelen.’ Maar wat Victoria vooral prettig aan deze roman vindt, is die typische Zuid-Europese sfeer die het ademt.

Tijdsbeeld van het hedendaagse Spanje

Chris moest bij deze roman in eerste instantie meteen aan Elena Ferrante denken, de mysterieuze schrijfster van de Napolitaanse romans over de vriendinnen Elena en Lila. ‘Ook in Kleine helden worden een paar families en hun vrienden en kennissen gevolgd, maar in plaats van Napels is de setting nu een wijk in Madrid en speelt het verhaal zich af in het heden.’ Kleine helden geeft volgens Chris een goed tijdsbeeld van het hedendaagse Spanje met haar hoge werkloosheid, bezuinigingen en armoede. ‘Door de persoonlijke verhalen krijg je een verpersoonlijking van de crisis en dat werkt zeer goed. Je leeft mee met de personages, voelt hun wanhoop, zorgen en stress. Maar daarnaast is er ook volop ruimte voor liefde, vriendschap, verbondenheid en ook gemeenschapszin.’ Die ruimte voelde Stefanie ook. Wat haar raakte was de mooie rol die Almudena Grandes de grootouders toebedeelt in het leven van hun kleinkinderen. ‘De tragiek van de grootouders die al eerder een grote crisis meemaakten en de geschiedenis nu zien herhalen, niet alleen bij zichzelf, maar ook bij de levens van hun kleinkinderen.’

Spaanse Griet Op de Beeck

Gerry waardeert vooral de fijne laconieke vertelstijl van Almudena Grandes, waarmee ze ieder uniek personage sprankelend tot leven brengt. ‘Grandes neemt de lezer bij de hand en troont ons door de knusse ‘Madrileense’ samenleving.’ Ook Victoria voelt zich door de Spaanse schrijfster aan de hand genomen, ‘op vogelvlucht door een land in crisis.’ Grandes ontpopt zich volgens Victoria tot een soort Spaanse Griet Op de Beeck: ‘ieder personage maakt zijn eigen crisis door om uiteindelijk tot de ontdekking te komen dat het leven toch wel doorgaat en dat je er maar het beste van moet proberen te maken. Maar wat dan precies ‘het beste’ is, blijft natuurlijk uiterst discutabel.’

Het oordeel

Stefanie Schulte miste door de vele personages en verhaallijnen diepgang in de roman. De beschrijving van de gebeurtenissen bij de wijkbewoners blijft volgens haar wat vluchtig. Kleine helden is volgens Stefanie ‘een vlot geschreven, eenvoudig en onderhoudend verhaal, daar waar het in potentie een grootse, boeiende en relevante psychologische roman had kunnen zijn.’

Chris Haak vond in eerste instantie ook dat je wel heel veel moet schakelen tussen verschillende personages en verhaallijnen, maar naarmate het verhaal vordert had ze daar steeds minder last van en wilde ze alleen maar doorlezen. Daarom vindt ze een Kleine helden uiteindelijk toch hot.
 

Hubert van Belois vindt Kleine helden overduidelijk hot: De quote op de cover 'wat Piketty zegt met cijfers, zegt Grandes met woorden', is volgens hem een perfecte omschrijving van deze roman.

 
 
Victoria Borsch waande zich tijdens het lezen van Kleine helden echt in een andere wereld. Deze roman is wat haar betreft dan ook hot: ‘echt een fijn, en door de korte hoofdstukken makkelijk leesbaar boek, dat je gerust ook even weg kunt leggen.’

 

Ook Gerry Hameetman is enthousiast over deze nieuwe caleidoscopische roman van Almudena Grandes: ‘Deze tragikomische roman is een fantastische aanrader voor iedereen die behoefte heeft aan een opsteker, aan wat minder zware kost met toch meer dan voldoende inhoud.’

Benieuwd of Kleine helden wat voor jou is?

Lees een fragment uit deze roman

Eerdere afleveringen van Hot or Not lees je hier.