Hot or Not? 'Turtles all the way down' van John Green
John Green (1977) behoeft nauwelijks introductie. De veelbekroonde bestsellerauteur bereikte wereldwijd een miljoenenpubliek met zijn romans en de Hollywoodverfilmingen van Paper Towns en The Fault in Our Stars. Bijna zes jaar na TFIOS is Green terug met een nieuwe YA-roman! Turtles All the Way Down is zijn meest persoonlijke boek tot nu toe: net als de auteur worstelt het hoofdpersonage Aza Holmes met een dwangstoornis. Ook gaat het verhaal over een voortvluchtige miljardair en een beloning voor wie hem vindt. Aza gaat op zoek naar aanwijzingen, terwijl ze worstelt met haar obsessieve-compulsieve stoornis. 'Dit is mijn eerste poging om openlijk te schrijven over de stoornis waar ikzelf sinds mijn vroegste jeugd mee worstel. Het verhaal is verzonnen, maar gaat wel degelijk ook over mij persoonlijk,’ bekent Green.
Tien leesclubdeelnemers lazen de langverwachte roman onder leiding van coördinator Aimee en oordeelden daarnaast over het verhaal. Is het een waardige opvolger van The Fault in Our Stars? Wordt het leven met een dwangstoornis realistisch beschreven en hoe maakt Green het thema bespreekbaar? Ten slotte kwam het oordeel: is Turtles All the Way Down hot or not?
Mental health bespreekbaar gemaakt
Coördinator Aimee bijt het spits af en zegt: ‘John Green strikes again. Turtles All the Way Down is een prachtig boek. Het is duidelijk een boek van John Green, hoewel het veel ingetogener is dan zijn eerdere werk. Er zit veel minder actie in (al was dat bij The Fault in Our Stars natuurlijk ook al enigszins) en daardoor ligt de focus op datgene dat van belang is: Aza’s OCD.’ Daarmee stipt Green meteen een belangrijk en actueel thema aan. ‘Namelijk mental health. Hij schrijft vanuit zijn eigen ervaring met OCD en weet daarmee de lezer volledig te overtuigen.’
Maar Green laat ook andere onderwerpen niet liggen: ‘Green gebruikt sterke thema’s als jezelf zijn, de kijk op de wereld en vriendschap,’ zegt Marloes. ‘Iedereen kan zich hierin vinden. Dat maakt dit tot een toegankelijk boek, herkenbaar ook. Als tiener gaan we allemaal door deze ontwikkeling heen, al hebben we niet allemaal hetgeen dat Aza zo bijzonder maakt.’
‘Zij is erg op zichzelf gericht en heeft geen of onvoldoende aandacht voor haar omgeving,’ zegt Thea. ‘Angst, vriendschap en loyaliteit spelen de boventoon in dit boek. Maar er is ook aandacht voor de invalshoek van derden. Want wat doet de OCD en het daaruit voortvloeiende gedrag met onder anderen haar moeder en haar vriendin Daisy? Dat vind ik heel sterk gevonden, want zo wordt de psychische aandoening van twee kanten belicht. En in het kader van #ownvoices is het belangrijk om begrip te kweken.’
Ook Violette denkt dat dit boek eraan bijdraagt om mentale ziektes bespreekbaar te maken. Het boek is volgens haar niet alleen herkenbaar voor mensen met OCD of andere angststoornissen en mentale worstelingen, ‘maar zorgt ook dat andere lezers die dit niet herkennen wel kunnen leren begrijpen dat anderen soms gewoonweg anders denken. Iedereen is anders, ieder hoofd werkt anders, wie weet helpt dit boek voor een beetje awareness rondom mental health.'
Ivon vindt de manier waarop Green het ziektebeeld OCD heeft neergezet ook erg sterk. ‘Je zit tijdens het lezen van het boek echt zo veel in Aza’s hoofd dat je je een voorstelling kunt maken van hoe het is om met een stoornis als dit te moeten leven. Het overheerst alles. Ik vond vooral het besef dat de dwangmatige gedachten nog veel heftiger zijn dan het dwangmatig handelen echt een schok. Ik heb hier zelf geen kennis en ervaring van waardoor ik me hier dus niet in zou kunnen verplaatsen als dit niet zo goed en sterk beschreven was door John Green.’
Ook Loes had constant het gevoel alsof zij zelf in de scènes aanwezig was en alsof ze Aza persoonlijk kende. ‘Je duikt echt in het verhaal, ik denk dat dit ook komt door John's eigen ervaringen en dat hij weet waar hij over schrijft. Ik kon met dit boek ook even aan de realiteit ontsnappen, net als een droom. Toch vond ik dit boek geen tranentrekker, wat ik wel verwacht had naar aanleiding van het vorige boek The Fault in Our Stars.’
Volgens Chantal wordt ook het begrip acceptatie op een mooie manier in het verhaal verwerkt. ‘Aza moet zichzelf en haar mogelijkheden en beperkingen leren accepteren, maar daarnaast moet zo ook het verleden accepteren. Bijvoorbeeld dat haar vader er niet meer is. Bovendien moet ze accepteren dat het soms nodig is de controle los te laten en dat dingen soms gewoon zijn zoals ze zijn. Wat mij betreft een belangrijke boodschap voor iedereen, met en zonder psychische stoornis.’ [KOP]
Gedachtenspiralen
Door het gebruik van verschillende stijlelementen weet Green de mentale ziekte van Aza goed op de lezer over te brengen, vindt Aimee. Volgens Elke creëert Green met dit boek awareness als het gaat over de verwoestende werking van een mental illness en hoe het iemands leven compleet kan bepalen. ‘Het boek is ontzettend sterk in metaforen, zoals we van John gewend zijn, en het is prachtig geschreven.’
Ook volgens Marloes is het gebruik van metaforen kenmerkend voor Green: ‘John Green lijkt hierop los te zijn gegaan. Prachtige metaforen over het leven en over onze wil om altijd alles in woorden onder te brengen. De titel 'Turtles all the way down' is bijvoorbeeld zo'n metafoor. Dat is de reis die Aza met zichzelf maakt, met haar spiral of thoughts. Een spiraal die vaag begint en zich steeds strakker vastzet. Letterlijk, want ook als lezer kom je steeds dieper in Aza’s gedachten vast te zitten.’ Zo wordt de lezer volgens Aimee regelmatig geconfronteerd met Aza’s innerlijke dialoog, oftewel: haar dwanggedachten. ‘Deze zijn repetitief en vermoeiend, maar Green laat de lezer hierdoor meevoelen hoe zwaar het is om obsessieve gedachten te hebben. Ook de metaforen die hij gebruikt om (Aza’s) OCD te omschrijven zijn fantastisch, misschien wel het mooiste aan dit boek.’
Volgens Chantal geeft Green een bijzonder realistische weergave van het leven met een psychische stoornis. ‘De lezer krijgt een kijkje in de gedachten van Aza, die enerzijds fascinerend zijn en anderzijds beklemmend. Want Aza zit gevangen in haar eigen continu rondtollende (dwang)gedachten. John Green maakt deze gedachten niet mooier dan ze zijn en hij maakt ze ook niet leesbaarder dan ze zijn.’
'Waar ben ik in vredesnaam aan begonnen?’ was dan ook de gedachte van Thea toen ze zich door de eerste zes hoofdstukken van het boek heen worstelde. ‘Maar wat ben ik blij dat ik toch heb doorgezet! In tegenstelling tot The Fault in Our Stars, moest ik hier even wennen aan Greens schrijfstijl. Hele uitgeschreven dialogen die voor mij niet interessant waren. Het irriteerde mij. Maar wellicht is dat de bedoeling geweest van Green om aan te geven hoe vermoeiend dwanggedachten zijn voor de persoon zelf maar ook voor de omgeving.’ Ook Anke moest soms door het boek heen ploeteren, ‘omdat het heel gecompliceerd geschreven is. Dit is vreemd omdat ik achttien jaar ben en het boek eigenlijk ook bedoeld is voor mensen die jonger zijn dan ik. Dit boek hoort volgens mij dan ook niet in het young adult-genre thuis, maar eerder bij volwassenenliteratuur.’
Elsa noemt de schrijfstijl van Green indringend en daardoor prachtig. ‘Het is wel zaak om tijdens het lezen je hoofd erbij te houden, want niet alle bewoordingen zijn even gemakkelijk. Maar juist dat zorgt er bij mij voor dat de zinnen en het verhaal an sich recht in mijn ziel binnenkomen.’ Volgens Violette heeft John Green heeft in het verleden al eens bewezen erg goed te zijn met het geven van inkijkjes in hoofden van tieners en heeft hij dat nu weer geflikt.
Levensechte personages
'Dit verhaal voelt echt, van begin tot eind,’ zegt Marloes. ‘John Green zet levensechte personages neer, echte tieners waar je meteen wel of niet een band mee heeft. Ben je eenmaal in contact met Aza, haar leven en haar vrienden, dan wil je weten hoe het ze vergaat.’ Hoewel Anke vindt dat de personages door het moeilijke taalgebruik helemaal niet zo realistisch zijn (‘Zo praten jongeren rond die leeftijd (17 jaar) totaal niet’), is het volgens Elsa echt een kracht van de schrijver dat hij het hoofdpersonage zo naar voren weet te laten komen dat je haar wereld echt meebeleeft. ‘Je leert over hoe zij probeert om alles te zijn wat ze maar kan en tegelijkertijd worstelt met haar altijd aanwezige gedachtes. Wat ik ook knap vind aan het verhaal is dat het ondanks de heftige kant met diepliggende problemen tevens humor en grappige scènes bevat. Het zorgde er in ieder geval bij mij voor dat ik door het verhaal gegrepen werd en door wilde blijven lezen.’
“It’s so weird, to know you’re crazy and not be able to do anything about it, you know? It’s not like you believe yourself to be normal. You know there is a problem. But you can’t figure a way through to fixing it.” (203)
Elke is al helemaal ondersteboven van Turtles All the Way Down en noemt het Greens beste boek tot nu toe! ‘Ik ken maar al te goed dat gevoel van anxiety, met dat nare stemmetje dat je hoofd blijft vullen met gedachtes die niet goed voor je zijn. Toch was Aza’s vorm zo extreem dat ik me niet alleen kon inleven in haar personage, maar ook in Daisy, haar moeder en Davis. Ik stelde me voor in haar schoenen, maar ook in de frustraties van Daisy, Davis en andere personages die Aza kende. Het was frustrerend en herkenbaar tegelijk, en dat is zo ontzettend goed geschreven.’
Een wereld vol bacteriën
Natuurlijk is er naast themathiek en schrijfstijl ook wat te zeggen over de plot en die valt voor een paar lezers wat tegen. ‘Het verhaal focust zich totaal niet op een belangrijke plot,’ zegt Anke, ‘maar vooral op hoeveel bacteriën er nu eigenlijk rondlopen op deze planeet. En dan bedoel ik niet dat dit maar één pagina of hoofdstuk zo is, maar een heel boek lang. Dat stoorde me enorm, aangezien de plot van het boek zo in een vergeethoekje belandt en pas op het laatste moment even aangehaald wordt.’
Ook Ivon geeft aan het boek met plezier gelezen te hebben, maar zij miste ook een duidelijke verhaallijn en plot. ‘Er gebeuren verschillende dingen in het boek waarvan je wil weten hoe ze aflopen, dus in die zin blijft het verhaal je vasthouden tot het einde.’ Toch miste ze een duidelijk opbouw in het verhaal. Sameen merkt op: ‘Wat mij opviel is dat alle boeken van John Green zo een ‘raar’ eind hebben, ik weet niet hoe ik het moet definiëren, Turtles All the Way Down had precies zo een eind.’
Loes vindt dat John Green met dit boek weer een probleem aan het licht heeft gebracht waar meer aandacht voor mag zijn. ‘Namelijk OCD. Want mental illness is zeker niet altijd zichtbaar! Dit heeft hij voor mij op een vermakelijke manier gedaan.’ Volgens Loes verveelt het verhaal geen moment. ‘Het was geen saai verhaal. Dit komt ook door de combi met het zoeken naar de miljardair, de vader van Davis. Ik denk persoonlijk als dat er niet bij zat, ik het verhaal minder boeiend had gevonden.’
Chantal geeft toe dat Turtles All the Way Down geen boek is dat iedere lezer aan zal spreken. ‘Het boek kan als taai en niet toegankelijk ervaren worden door jongere lezers en lezers die niet per se geïnteresseerd zijn in psychische stoornissen. Zowel door de moeilijke thema’s, zoals leven met een psychische stoornis en (zelf)acceptatie, als door het veelvuldig gebruik van metaforen. Aan de andere kant maakt dit het boek ook heel bijzonder.’
Het eindoordeel
Elke: ‘Ik ben altijd heel erg kritisch over John Greens boeken, omdat ik hem soms een beetje pretentieus vind voor YA als genre. Toch vond ik Turtles echt geweldig. Het is natuurlijk nog steeds geen standaard YA, want dat kan bijna niet met John Green, maar het is een fantastisch verhaal en een woordenkunstwerk geworden. Maar het belangrijkste is dat het zó ontzettend goed beschrijft wat mental illness is en dat het de lezer toegang geeft tot de leefwereld en de herkenbaarheid van anxiety. Turtles is zonder enige twijfel een grote HOT.'
Anke: ‘Door de onzichtbare plot, het complexe taalgebruik en de ietwat onrealistische personages is het boek eerder een Not volgens mij. Ik zou het dus aan echte John Green-fans aanraden (als John Green-fan zijnde hoor je het wel gelezen te hebben, denk ik), maar niet aan andere fans van young adult.'
Marloes: ‘Op bijzondere wijze brengt Green je bij hoe het moet zijn om in zo’n spiraal te leven, en wat dat doet met de relaties die je hebt met de mensen om je heen. Lees Turtles All the Way Down vooral als je van wijsheden, metaforen en een levensecht, ontroerend verhaal met serieuze ondertoon houdt.'
Elsa: ‘Ik heb het gevoel dat het een leerzaam boek kan zijn voor een grote groep mensen, niet alleen voor jongeren, maar voor iedereen. Bewustwording over onze medemens, al dan niet met zijn of haar problemen, kan nooit kwaad tenslotte toch?'
Thea: ‘Het boek heeft mij niet vermaakt, wel geraakt. De probleemgebieden waar Aza mee te maken heeft, heeft veel raakvlakken met andere aandoeningen, en daardoor is het boek voor een breder publiek toegankelijk. Personages zijn zo realistisch neergezet dat het verhaal zich voor je ogen afspeelt. Naar mijn mening is dit boek zeker Hot, maar je moet wel even doorzetten om tot de kern te komen.'
Violette: 'HOT! Turtles All the Way Down is een mooie gespreksopener rondom onderwerpen waar toch nog wel een taboe op rust zoals geestelijke gezondheidsproblemen en angststoornissen.’
Loes: ‘Het kon me niet echt raken, misschien doordat ik sommige dingen in het boek al had verwacht wat toch weer jammer is. Ondanks dat is dit boek een echte Hot! Omdat je van begin tot eind geboeid bent door het verhaal en het personage Aza met al haar gedachtes en de toch wel spannende plot!'
Ivon: ‘Ik vind het boek een Not omdat ik er meer verhaal bij had verwacht. En niet alleen een verhaal in Aza’s hoofd. Het is interessant, maar ik vind het hierdoor geen boek dat je gelezen móet hebben. Ik zal dit boek ook niet nog een keer lezen en ook niet snel aanbevelen aan anderen, alleen aan een vriendin waarvan ik weet dat ze graag Engelse boeken leest en de andere boeken van John Green ook heeft gelezen!’
Chantal: ‘Turtles All the Way Down is een intense en pijnlijk realistische weergave van het leven van een tiener met een psychische stoornis. Mijn conclusies is dan ook dat Turtles All the Way Down Hot is.'
Aimee: ‘Turtles All the Way Down is op zoveel niveaus een prachtig verhaal: het thema mental health, waar op een overtuigende manier aandacht aan wordt besteed, de metaforen en intertekst die John Green gebruikt om zijn verhaal te onderbouwen/verduidelijken, de personages die allemaal zo bijzonder zijn, de manier waarop Green inspeelt op je emoties en een ‘zwaar’ onderwerp aan weet te pakken zonder dat je er moedeloos van wordt. Een perfecte balans tussen liefde, vriendschap, avontuur en humor, allemaal uitgewerkt onder een bewonderenswaardig thema.'
Sameen: ‘Green brengt een niet zo bekend onderwerp heel mooi in beeld. Verder in het boek en door de leesclub ben ik erachter gekomen dat Aza OCD had. Persoonlijk had ik nooit gedacht dat OCD hebben zo heftig zou zijn, dus dit boek heeft mij wel geraakt. Dit is een boek die mij nog heel veel jaren bij zal blijven, John Green you didn’t let me down and I love you for it.’
