Hot or Not? 'Wie het mooist valt' van Sara Novic

Als een debuut vier pagina’s krijgt in de catalogus van de uitgeverij, kan je erop rekenen dat je iets bijzonders in handen hebt. Een boek waarvan de uitgever verwacht dat het een groot lezerspubliek zal overrompelen. Wie het mooist valt van de dertigjarige Sara Novic is zo’n roman. Dit debuut over de invloed van oorlog op een mensenleven is jubelend ontvangen in het buitenland en werd door de grote media onder meer omschreven als ‘krachtig’, ‘beeldschoon’, ‘universeel’ en ‘verpletterend’.

Wie het mooist valt speelt zich deels af in Zagreb, 1991. De tienjarige Ana Juric leidt een zorgeloos bestaan, maar haar idyllische jeugd wordt ruw verstoord als in Joegoslavië de oorlog uitbreekt. Het dagelijks leven wordt opeens gekenmerkt door voedselrantsoenen, luchtaanvallen en mitrailleurgeweld. Buren beginnen elkaar te wantrouwen en Ana’s gevoel van veiligheid brokkelt langzaam af. Wanneer ze er plotseling alleen voor komt te staan, moet Ana haar weg zien te vinden in een gevaarlijke wereld.

Twintig jaar later, New York. Ana studeert en woont in Manhattan. Ze heeft getracht het verleden achter zich te laten, maar kan niet aan haar oorlogsherinneringen ontsnappen. Ze heeft geheimen die ze zelfs voor haar geliefden verzwijgt. Achtervolgd door de gebeurtenissen die haar familie voor altijd hebben veranderd, besluit Ana naar Kroatië terug te keren, in de hoop vrede te sluiten met de plek die ze ooit thuis noemde.

Absoluut een literair juweeltje

‘Een verhaal dat iedereen zal raken. De geschiedenis van gebroken levens in een ver land tilt de auteur op tot een universeel verhaal’, schreef The New York Times over Novics debuutroman. Ook The National was direct overtuigd van het schrijftalent van deze debutante: ‘Een waardevolle, diep ontroerende leeservaring’.

Volgens de Nederlandse uitgever, Meulenhoff Boekerij, is Wie het mooist valt 'een briljante, met veel vaart geschreven debuutroman’. Suzanne Aben, acquirerend redacteur literaire fictie, voegt daaraan toe: 'Wie het mooist valt werpt een prachtige maar nietsontziende blik op de impact van oorlog op een kinderleven - in dit geval een oorlog waarover men veelal zwijgt maar die toch in tijd en plaats erg dichtbij is. Het is absoluut een literair juweeltje, een boek dat zich heeft vastgezet in mijn hoofd.'

De boekverkopers

Als we de buitenlandse media en de Nederlandse uitgever mogen geloven, is Wie het mooist valt een verhaal dat iedereen zal raken. Maar is dat ook echt zo? Vijf boekverkopers uit ons panel, Chris van Dongen, Gerry Hameetman, Bart Jansen, Annette Jongen en Stefanie Schulte, lazen alvast een vooruit-exemplaar van dit debuut. Wat zullen deze boekverkopers hun klanten vertellen over dit boek? Zullen ze het aanraden, stapels inkopen? Kortom: is Wie het mooist valt Hot or Not?

Actueel en urgent

‘De Joegoslavische oorlog is een oorlog die je van naam kent, die zo dichtbij was, maar waar je eigenlijk maar bar weinig vanaf weet’, schrijft Stefanie. Hetzelfde geldt voor Chris, ook hij geeft toe dat hij voordat hij dit boek las veel te weinig afwist van de Joegoslavische oorlog. Maar daar heeft Wie het mooist valt verandering in gebracht. ‘Dit boek geeft een helder inzicht in de strijd tussen de Kroaten en Serviërs en de gruwelheden die hebben plaatsgevonden’, aldus Stefanie, ‘terwijl je leest ervaar je de dagelijkse impact van die oorlog op het leven van een tienjarig meisje en de bepalende rol ervan in de rest van haar leven. Actueel, urgent en vooral meer dan de moeite waard.’ Daarnaast laat Novic volgens Chris ook ‘haarfijn zien hoe moeilijk het is om als vreemde (Kroatische) een nieuwe plek te veroveren in je nieuwe thuisland (Amerika).’

Treffende sfeerbeschrijvingen

Zowel Annette als Stefanie merken de indrukwekkende schrijfstijl van Sara Novic op. 'Iedere zin die ze schrijft is raak, mooi en ontroerend', vindt Stefanie. Zij werd meteen overweldigd door de openingszin van de roman:

"In Zagreb begon de oorlog met een pakje sigaretten."

'Het is aan Novic' schrijfkunst te danken dat uit het samenvoegen van verschillende input en ongetwijfeld haar eigen ervaringen op een later tijdstip Wie het mooist valt zo indrukwekkend is geworden', zegt Annette. Daar is Stefanie het helemaal mee eens: 'Ze hanteert treffende sfeerbeschrijvingen, precies goed gedoseerd'.

Bijna autobiografisch

Wat Chris zo knap vindt van de schrijfster, is dat het verhaal bijna autobiografisch overkomt. ‘Ze schrijft zo ontzettend goed vanuit het gezichtspunt van een tienjarige, dat alle verschrikkingen van die vreselijke oorlog je zeer helder voor de geest komen te staan. Bijna te helder…’ Ook Annette valt op dat Novic haar hoofdpersonage zo goed tot leven brengt door heel dicht bij haar te blijven. ‘Zo dicht dat het net lijkt of Novic het zelf heeft meegemaakt, wat niet kan omdat de schrijfster zelf pas in 1987 is geboren.’

(Niet) sentimenteel of melodramatisch

Stefanie werd door de sterke beschrijvingen van Sara Novic helemaal één met hoofdpersonage Ana. ‘Je leert haar kennen, leeft met haar mee, huilt ook met haar mee zo af en toe.’ Toch benadrukt Stefanie daarbij dat het verhaal niet sentimenteel wordt. Annette noemt dat de kunst van het toevoegen of juist weglaten wanneer dat nodig is. Die kunst beheerst Novic volgens haar als geen ander. ‘De heftige passages vertelt de schrijfster op een feitelijke, bijna zakelijke toon, waarmee voorkomen wordt dat het verhaal melodramatisch wordt. De rustige passages geeft ze net dat extra detail om de aandacht vast te houden.’ Dat het verhaal niet melodramatisch verteld wordt, neemt niet weg dat het voor de lezer ‘hard’ binnenkomt. Dat komt volgens Bart ‘juist doordat de hoofdpersoon alleen maar registreert en de bijbehorende emoties niet uitgebreid worden beschreven.’

Ook Chris geeft aan dat Wie het mooist valt ondanks het heftige verhaal nooit larmoyant wordt. ‘Ik moest af en toe even op adem komen en stoppen met lezen… vechtend tegen de tranen.’ Het liefst wil je de roman in één ruk uitlezen, maar door alle treurige lotgevallen van de tienjarige Ana lukt dat niet. ‘En tegelijkertijd is het ook een hoopvol boek omdat Novic laat zien dat een dermate getraumatiseerde hoofdpersoon als Ana er toch in slaagt zichzelf opnieuw uit te vinden.’

Incompleet

Gerry begon, mede door de enthousiaste promotie van de uitgever, met hoge verwachtingen aan Wie het mooist valt. 'De blurb voorlop - 'Verpletterend' - legde de lat nóg wat hoger'. Helaas wist de debuutroman naar Gerry's mening niet naar die lat te reiken: 'Het begint sterk, vanuit het perspectief van een jong meisje in het Joegoslavië dat begin jaren negentig van de twintigste eeuw wordt verscheurd door etnische oorlog. Het einde van haar vertrouwde leventje ís inderdaad verpletterend. Zodra ze echter tien jaar later tijdens haar nieuwe bestaan in de VS terug gaat kijken, wordt het verhaal onsamenhangender. Haar zogenaamde onthulling is dan eigenlijk ook al 'uit de doeken' gedaan.'

Alhoewel Bart van het begin tot het eind geboeid was door Novics roman, wil ook hij wel een kanttekening plaatsen. Hij blijft na het lezen namelijk met een paar vragen zitten. Zo las hij bijvoorbeeld niets dat erop wijst dat Ana’s trauma in haar jeugd is aangepakt, terwijl haar pleegouders van het trauma moeten hebben geweten. ‘En in haar sociale contacten op school moet het een en ander te merken zijn geweest van haar verleden, maar de halfslachtige opmerkingen over haar relatie met een vriendje laten te weinig zien van de problemen die ze op dat vlak moet hebben gehad.’ Deze onbeantwoorde vragen maken het verhaal voor Bart incompleet.

Publiek

Chris en Stefanie zijn het erover eens: Wie het mooist valt is echt een aanrader. ‘Een prachtige coming-of-age-roman voor zowel jongeren als volwassenen lezers, aldus Chris. Daar heeft Gerry zo haar twijfels over. Door de speurtocht van het hoofdpersonage naar haar identiteit, had deze roman wat haar betreft beter als Young Adult-boek op de markt gebracht kunnen worden. Zij zou Wie het mooist valt dan ook vooral aan jonge lezers aanraden.

Het oordeel

Doordat Meulenhoff Boekerij maanden voor de verschijning van Wie het mooist valt al leesexemplaren rond had gestuurd, waren de verwachtingen van deze debuutroman erg hoog. Op een enkeling na zijn de hoge verwachtingen - en daarmee de hoge temperatuur- voor de boekverkopers uitgekomen!

Chris: ‘Van Young Adult tot bejaarde, ik vind gewoon dat iedereen dit boek moet lezen.’




Bart: ‘Het geheel is een goed te lezen tekst die van begin tot eind boeit.’

Annette: ‘Wie het mooist valt is een bijzonder boek, vooral vanwege het onderwerp. Het brengt de burgeroorlog in Joegoslavië net iets dichterbij en onthult hoe moeilijk het is om als ‘het meisje dat de oorlog heeft overleefd’ weer vaste grond onder de voeten te krijgen.’

Stefanie: ‘Een boek waarvan ik van de daken wil schreeuwen hoe mooi het is en hoe belangrijk het is dat iedereen het leest!’

Gerry: ‘Eerlijk gezegd werd ik niet heel erg geraakt door het boek, het ‘what’s the point’ gevoel overheerste te veel’

Eerdere afleveringen van Hot or Not lees je hier.