Wat Nederlandse thrillerschrijvers vinden van De Pennen zijn Geslepen

Vanavond is dus de finale en zal televisiekijkend Nederland zien welke BN-er de winnaar is van het televisieprogramma De pennen zijn geslepen. Penoza-actrice Monic Hendrickx en oorlogsverslaggever Arnold Karskens strijden om deze eer. Van een van hen - om misschien wel van beiden - mogen we volgend jaar een literaire thriller verwachten, want dit is de winnaar van deze ‘literaire competitie’ nu eenmaal voorgeschoteld. En het wordt geheid een meesterwerk, zo hebben de programmamakers ook nog beloofd.

Ze begonnen met z’n zevenen aan het programma, de BN’ers die, zo werd gezegd, wel enig schrijfambitie in zich voelden. Aangezien schrijvende wezens weinig spectaculaire beelden opleveren, werd door de makers (ook verantwoordelijk voor Wie is de mol?) besloten de deelnemers enkele praktijklessen te laten volgen. Zo leerden ze - permanent begeleid door klanken van dreigende violen - van forensisch rechercheur en auteur Carina van Leeuwen sporen te vinden in een rommelige garage waar net een moord was gepleegd, daarna moest in het huis van een crimineel een notitieboekje achterover worden gedrukt, geboefte op een terras worden afgeluisterd en even later een lijk worden weggewerkt. Het leverde koddige opnamen op van BN’ers die met een dummy over de schouder door een kippenschuur rennen, maar het bleef de vraag of je er als beginnende auteur wat van zou kunnen opsteken.

Tussendoor kregen de deelnemers schrijftraining van literair agenten Paul Sebes en Willem Bisseling, de dr Jekyll en mister Hyde van de vaderlandse boekenbranche. Bisseling kwam betrokken over, de immer streng ogende Sebes wekte echter voortdurend de indruk of hij moest kokhalzen als hij het woord thriller uitsprak. Wijze raad kwam tenslotte van het derde jurylid Saskia Noort dat invoelende gesprekken voerde met de kandidaten. Het voorkwam echter niet dat ze een voor een, als in het boek En toen waren er nog maar van Agatha Christie, door de jury uit beeld werden gewerkt.

Vakantieverblijf

Over de Queen of Crime gesproken: journalist Arnold Karskens, actrice Monic Hendrickx en modeontwerper Hans Ubbink reisden in de voorlaatste aflevering naar Greenway House, het vakantieverblijf van Christie in Devon en hoorden daar over de schrijfgewoonten van de detectiveschrijfster. Het was meteen de beste uitzending uit de reeks en wellicht een aanleiding voor een aardige spin-off van De pennen zijn geslepen: maak een reis naar het huis van beroemde binnen- en buitenlandse auteurs en vertel daar hoe ze werkten, wat hun eigenaardigheden waren en hoe ze inspiratie kregen voor hun boeken. Dat moet wel een interessante en voor would be-auteurs leerzame serie worden!

Bij een rondgang langs Nederlandse thrillerschrijvers bleek lang niet iedereen gekeken te hebben. Opmerkelijk, want zo vaak wordt hun professie toch niet op primetime op de nationale televisie belicht. Bij sommigen die de serie wel hadden gevolgd, leek er wat koudwatervrees te bestaan om zich uit te laten over De pennen zijn geslepen. Simon de Waal (winnaar De Diamanten Kogel in 2008) zei vast te houden aan het principe dat hij zich in het openbaar nooit over collega’s of hun werk zal uitlaten. Een andere collega wilde ook geen commentaar leveren, omdat-ie anders op de man zou moeten gaan spelen.

Ik neem aan dat de serie ook grotendeels is bedoeld als entertainment.
- Elvin Post

Peter de Zwaan (Gouden Strop in 2000) bekende allergisch te zijn voor BN’ers en derhalve niet te hebben afgestemd op het AVRO/TROS-programma. Ook Roel Janssen, Stropwinnaar in 2007, en Elvin Post (winnaar in 2004) erkenden niet gekeken te hebben. Janssen kijkt sowieso ‘weinig tv’. Post kijkt eigenlijk alleen naar Studio Sport, want hij heeft zijn tijd hard nodig voor het afmaken van een eerste versie van zijn nieuwe boek. ‘Ik heb de serie dus niet gezien, maar ik neem aan dat Saskia Noort de deelnemers met al haar ervaring het nodige heeft kunnen bijbrengen met betrekking tot het schrijven van een thriller. Dat gezegd hebbende: schrijfadviezen zijn tricky. Uiteindelijk gaat het erom of een advies resoneert met degene die het krijgt. Niemand werkt immers op dezelfde manier. Ik weet dat Esther Verhoef graag met muziek schrijft. Ik zou willen dat ik dat ook kon, het zou mijn dag een stuk leuker maken, maar ik kan het niet. Geen enkele schrijver zal de dingen op precies dezelfde manier doen. Maar goed: ik neem aan dat de serie ook grotendeels is bedoeld als entertainment.’

Talent

Ik ben van mening dat, al kun je wel wat hebben aan tips en technische schrijffoefjes, goed fictieschrijven allereerst een kwestie is van talent, van fantasie en vooral van originaliteit, en die vallen geen van drie aan te leren. 
- Tomas Ross

Ook drievoudig Stropwinnaar Charles den Tex (‘druk met nieuwe boek’) en mederecordhouder Tomas Ross hebben de afgelopen donderdagavonden niet afgestemd op de serie. De opzet van de reeks leek Den Tex overigens prima. ‘Met schrijfopdrachten en de research, dat zijn dingen die in zo’n cursus horen.’ Ross had er geen enkele verwachting van. ‘Ik ben van mening dat, al kun je wel wat hebben aan tips en technische schrijffoefjes, goed fictieschrijven allereerst een kwestie is van talent, van fantasie en vooral van originaliteit, en die vallen geen van drie aan te leren. Raymond Chandler, Philip Kerr, Robert Harris, noem maar op, hebben geen cursus gevolgd en ik ben in alle jaren ook niemand tegengekomen die er één had gevolgd en een succesvol auteur in het genre werd. En van gesprekken met experts heb ik geen hoge pet op, dat helpt uitsluitend als je research behoeft. En dat het om BN’ers zegt genoeg. Het ging dus om de kijkcijfers.’

Michael Berg, die in 2013 werd bekroond met de belangrijkste thrillerprijs van Nederland, heeft een drietal afleveringen van de serie gezien. Van tevoren was hij er sceptisch over. ‘BN’ers die een thriller schrijven. Ik krijg langzamerhand een punthoofd van uitgevers die voortdurend met BN’ers in de slag gaan. Nu ook nog een tv-serie en natuurlijk met Sebes en Bisseling als de heren die garen spinnen met een goede winnaar.’

Dat Noort, Sebes en Bisseling niet kunnen presenteren, is geen handicap. De kandidaten dragen de uitzending.
- Michael Berg

‘Maar ik moet zeggen: de serie is me zeer meegevallen. Sterker nog: het is prima tv. Handig gemonteerd, veel sfeerplaatjes van zwoegende kandidaten, leuke reportages. Dat Noort, Sebes en Bisseling niet kunnen presenteren, is geen handicap. De kandidaten dragen de uitzending. En dan is het handig dat het BN’ers zijn, die weten hoe ze zich voor de camera moeten gedragen.’

Een minpunt is volgens Berg dat het programma weinig met het schrijven van een boek te maken heeft. 'De opdrachten beslaan duizend woorden. Niks op tegen, maar een boek schrijven is een ander kunstje. Ik moet de BN’er nog tegenkomen die dat kan.’ Als je een spannend kort verhaal wil schrijven, zul je volgens Berg vast wel iets hebben gehad aan de schrijftips. ‘Als je de ambitie hebt om een boek te schrijven, heb je niks aan de serie. Dat klinkt negatief en dat wil ik niet zijn, want iedere aandacht op televisie voor de thriller vind ik pure winst. Dus wat mij betreft: graag volgend seizoen een nieuwe serie. En ze mogen mij vragen om te presenteren, dat is namelijk mijn oude vak. Zo.’ 

Onuitvoerbaar 

René Appel, tweevoudig Strop-laureaat, was wel nieuwsgierig naar het programma. Hij heeft twee afleveringen gezien. ‘Het idee van literaire competitie’ leek me bij voorbaat overigens als moeilijk uitvoerbaar, en na wat ik gezien heb, bleek het in feite onuitvoerbaar te zijn.’ 

Hij heeft gemengde gevoelens over de schrijfadviezen van Sebes en Bisseling. ‘Sommige waren relevant, andere waren aan de simplistische kant. Je kunt mensen wel voorhouden dat een belangrijk aandachtspunt de structuur is van een boek, maar wat bedoel je daarmee? Hoe moet de opbouw van een boek zijn? Neem ook Paul Sebes die in aflevering 5 zei: "Een dialoog in een boek moet helemaal niet lijken op een echte dialoog. Het moet dus niet op echte spreektaal lijken." Een dialoog moet volgens mij juist de indruk wekken echte spreektaal te zijn, zonder dat het echte spreektaal is.’

‘De ontmoetingen met experts zaten er volgens mij vooral in omdat je daarmee televisie kunt maken. Het normale of klassieke programma van een schrijfcursus (inleiding en adviezen van de cursusleider, schrijven door de cursisten, nabespreken van het schrijfproducten door de cursusleider) levert simpelweg geen televisie op. Die ontmoetingen met experts hadden vaak slechts zijdelings te maken met de opdracht. Bijvoorbeeld in aflevering 1 moesten de deelnemers een moord beschrijven. In het kader van die opdracht bezochten ze een Plaats Delict en kregen ze daarover informatie van een forensisch onderzoeker. Zoiets is alleen relevant voor een auteur die bezig is met een whodunit en die een rechercheur of een andere onderzoeker opvoert die een 'crime scene' gaat onderzoeken.’

Op de volgende pagina: Marelle Boersma, Jacob Vis en Esther Verhoef