'In hemelsnaam, wat lees ik?!'

De Amerikaanse auteur Kelly Link schrijft geen boeken, alleen korte verhalen. Ze debuteerde in 2001 met haar eerste bundel, Stranger Things Happen, gevolgd door Magic for Beginners (2005), Pretty Monsters (2008) en Get in Trouble (2014). Ze sleept prijzen in de wacht met haar bundels en losse verhalen, ze ontvangt jubelende recensies, maar er komt geen roman en ze wordt niet vertaald naar het Nederlands. Een van die laatste twee dingen is een blunder van jewelste (hint: het is die laatste).

Een wand vol werelden

De keuze voor een niet-vertaalde verhalenbundel van vier jaar oud voor mijn nieuwe Hebban Crew Review is wellicht niet voor de hand liggend, maar het is voor mijzelf geen verrassing dat ik eindig met iets dat ik niet helemaal gepland heb. Mijn huis bevat boeken, heel veel boeken. Heel veel ongelezen boeken. In een monsterlijke grote kast die de volledige lengte van de woonkamer in beslag neemt. En in wankelende stapels op de eettafel, het dressoir, het nachtkastje et cetera. Wat ik móet lezen ligt bovenop en wordt elke ochtend meegesleept van de slaapkamer naar de woonkamer en elke avond van de woonkamer naar de slaapkamer. Dit 'bewegende' boekenstapeltje groeit door nieuwe boeken die binnenkomen of doordat mijn oog valt op iets dat ik toch echt ineens nú wil lezen. Wordt het stapeltje te groot en is het niet meer te tillen, dan moet er het een en ander sneuvelen, waarna het hele proces van vooraf aan begint. Een rijkdom aan verhalen, een woonkamerwand vol werelden, wie wil dat nu niet? Je kunt op elk moment kiezen welke wereld je wilt binnenstappen en deze week was dat de enigszins bizarre wereld van Kelly Link.

Angstaanjagend menselijke personages

Kelly Link is briljant. Haar verbeelding is zo diep als de diepste oceaan en haar personages zijn zó menselijk dat je ze niet graag zou tegenkomen. Ze zitten vol verlangens, kleinzieligheid en leugens. En soms, soms gebeurt er iets dat niet echt kan. Maar daarmee is Link geen 'fantasy-auteur'. Laten we het etiketje maar voor wat het is, het zou niet blijven plakken.

Het eerste verhaal uit de bundel is meteen mijn favoriet: The Summer People. Het is volledig te lezen op de site van The Wall Street Journal, zie de link onder deze alinea. In dit verhaal is Fran, een meisje van schoolgaande leeftijd, snotverkouden. Haar vader, een onhandige, godvrezende, gokkende en 'moonshine' producerende kerel, vindt het evengoed geen enkel probleem om haar alleen te laten met haar misère, in een leeg huis, met slechts wat geld voor boodschappen. Een moeder is al lang niet meer in beeld. Fran kent haar verantwoordelijkheden echter wel en doet de klusjes waar haar vader en zij voor betaald worden. Een van deze klussen is het schoonmaken van het huis van The Summer People en het doen van een enkele, heel vreemde, boodschap voor ze. Een vriendin, Ophelia, komt haar helpen. En dat loopt toch allemaal net wat anders dan de beide meisjes verwacht hadden. Toch?

The Summer People is een van de verhalen uit deze bundel die je wel aardig kunt scharen onder de traditionelere vorm van fantasy. Het bevat een vreemd volk dat niet altijd zichtbaar is, dat je aan schulden houdt, maar ook eerlijk terugbetaalt waar nodig. In een huis dat van vorm verandert, naar nood en zonder verder gedoe nare mensen doet verdwijnen. Het volk en het huis doen goed en slecht, zonder klaarblijkelijke gewetensproblemen. Het geeft een veilig en heel gevaarlijk gevoel, alsof je, samen met Fran, op een wel heel dun lijntje balanceert. Met 'slang' en in een ongelooflijk onbetrouwbare stem geschreven. Geweldig.

Lees The Summer People

Een verhaal met een goed einde?

De verhalen van Link eindigen veelal zonder daverende slotscène. Ze eindigen gewoon. Is het een goed of slecht einde? Dat houdt Link in het midden en jij als lezer bent ook niet zeker of je opgelucht bent of teleurgesteld over het lot van het personage. In Secret Identity is het 15-jarige meisje Billy op de bus gestapt naar New York om een veel oudere man te ontmoeten die ze online, in een computerspel, leerde kennen. Een situatie die de lezer direct op de tenen plaatst, want dit is niet goed. We kennen allemaal de verhalen uit het nieuws of het MTV-programma Catfish, om te vermoeden dat dit alleen maar naar kan eindigen. Billy zwerft wat rond in het hotel, de plek van afspraak, wordt ongelooflijk dronken, doet haar best boterbeelden te beschermen, maakt vrienden en verliest ze weer. Het verhaal draait uiteindelijk helemaal niet om een confrontatie met de bewuste man, maar om haar eigen besluiteloze, richtingsloze gedrag en acties. De acties van een pubermeisje dat ook zomaar iets doet wat in haar hoofd opkwam.

Waar gaat dit over?

Nu is dat een fenomeen dat bij het lezen van korte verhalen en novelles past: waar gaat dit eigenlijk over? Rond welk thema is dit verhaal geschreven? Thema's bevatten Links verhalen genoeg, maar een afgeronde plotlijn, zoals je zou verwachten, niet altijd. Je strijdt na afloop van dit verhaal met je eigen verwachtingen. Er moet toch een einde zijn? Het verhaal stelt een vraag of probleem: 'Jong meisje spreekt af met oudere man'. En daarop geeft de auteur een antwoord: 'ze wordt gered/ze redt zichzelf/ze worden vreselijk verliefd'. Maar 'er gebeurt niet zo veel' is een onverwacht en in potentie onbevredigend uiteinde. Wat moet je nou met dit verhaal, wat brengt het je? Kun je je als lezer tevreden stellen met een verhaal waarin een verwachte en daverende eindscène mist en er juist gebeurt wat zo pijnlijk realistisch is: teleurstellend of realistisch weinig?

De clou gemist

In andere verhalen is het niet een onverwacht gebrek aan slotscène dat je als lezer op het verkeerde been zet, maar een volledig ontbreken van enig houvast op het hele verhaal. Zo is I See Right Through You een van de minder heldere verhalen. Een afgeleefde acteur heeft een wankele verstandhouding met een vroegere geliefde en deelt een problematisch verleden met haar. Hij komt haar opzoeken op de (nudistische) opnameset van haar programma over geesten. Zij voelt de nabijheid van een spokende geest, hij heeft niets door. In veertig pagina's springen we van 'hij' naar 'jij' en in decennia heen en weer. Een moeilijk te doorgronden verhaal, waarvan ik het gevoel heb de clou te hebben gemist. Snap jij hem wel?
Ditzelfde gebeurt met Valley of the Girls, een verhaal rond moderne tieners wier levens geleefd worden door een acteur, een zogenaamde 'Face', zodat zij straks schadevrij (geen seksfilmpjes, dronken rellen en andere publieke drama's) aan hun volwassen leven kunnen beginnen. Om de tijd te verdrijven bouwen ze vast een pyramide voor na hun dood. In het verhaal worden hun namen in een cartouche getoond, een rechthoek als een touwtje dat om de naam is geknoopt, een eer die voorbehouden is aan farao's. Intrigerende wereldbouw en mix van oud en nieuw, maar ik begrijp het einde niet.

Origin Story en The Lesson eindigen allebei net voor het moment dat je de daverende eindscène verwacht. De wilde openbaringen, ontdekte geheimen en finales blijven achterwege. Het is als de cliffhanger van een soap-aflevering, zonder een volgende aflevering. Wat is een plot zonder die ontlading, zonder de 'tadaa, zo zit het'? The New Boyfriend is dan weer angstaanjagend, maar het engste personage blijkt uiteindelijk niet te zijn wie je dacht dat het was ...

En tóch ...

Erg gezellig klinkt dit niet, verhalen zonder slotscène en gemiste clous. En tóch brengt het me iets als lezer. En dat is mínstens zo intrigerend als moderne pyramidebouw. Wat haal je uit een verhaal waarvan je niet eens zeker weet of je het begrepen hebt? En móet je verhalen altijd begrijpen, is er altijd iets te snappen? Of is het soms ook een venster naar een ander leven in een andere wereld, in een bijzondere taal gevat? Poeh, dit is hard denken ...

Link schrijft geen verhalen, ze trekt stukjes levens uit het papier. Ze voert je de meest bizarre (en doodgewone) scènes en je twijfelt geen moment aan haar. Dat is een knap staaltje wereldbouw. Ze roept voornamelijk een enorme berg verwondering bij je op. En zonder dat de verhalen tranentrekkende scènes bevatten of heel verdrietig aflopen, maakt het emotie in je wakker. In een verhaal van veertig bladzijden schetst ze de gebeurtenissen van een weekend, een week, een maand, maar ze schept tegelijkertijd alle voors en na's, alle linksen en rechtsen, alle bovens en onders, alle geschiedenissen, toekomsten en geleefde levens. Ik heb geweldig genoten van Get in Trouble.

Get in Trouble van Kelly Link is in 2014 verschenen bij Random House. Copyright auteursfoto: Sharona Jacobs Photography (2014).

Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.