"Een jaar zonder hem was te doen, maar die eeuwigheid?"

Het is al weer een behoorlijk aantal jaren geleden dat ik Jos voor het eerst ontmoette. Het was tijdens een van die fantastische vroegere NCSF-conventies waar SF- en Fantasyminnend Nederland en België zich een heel weekend terugtrok in een hotel om zich in het genre onder te dompelen en soortgenoten te ontmoeten. Dat was voordat de grote festivals zoals Elfia en Castlefest en dergelijke ontstonden. Ik denk dat het in Maastricht was, omdat ik een man ontmoette die zijn passie volledig om zich heen had verzameld in de vorm van veen bonte rij tekeningen en schilderijen. Hij sprak mij aan met een open blik, een verlokkende smile en dat prachtige, zachte Limburgse accent. Om maar meteen met de deur in huis te vallen, ik was meteen verkocht door zijn mooie praatjes. Genietend van o.a. prachtig airbrushwerk waaruit grote liefde en artistieke zorg bleek, spraken we over alles wat er voor ons prachtige genre nog allemaal in het verschiet zou kunnen liggen. Of ik thuis nog ongebruikte manuscripten had, vroeg hij, want hij vond mijn boeken zo beeldend en wilde graag een geïllustreerde versie van het een of het andere verhaal uitbrengen. Verkocht, zei ik, want ik geloofde hem meteen en naar jaren later zou blijken, volkomen terecht.

Enthousiast stuurde ik hem twee manuscripten op die ik nog in mijn kast had liggen. Ik heb ze tot op heden niet teruggezien, maar daarover later. In die tijd zat ik vast gebeiteld in uitgeverij Meulenhoff met mijn werk. Een uitstapje elders leek mij persoonlijk geen probleem. Ik kende immers persoonlijk een uitmuntend schrijver die zijn werk over vele uitgeverijen had uitgesmeerd en die uiteindelijk bij Zilverspoor is neergestreken, net als ik. Meulenhoff dacht hier echter heel anders over en tot mijn grote spijt kon het toen niet tot een samenwerking met Jos komen.

Wel trof ik hem af en toe bij een beurs of een andere fantasygelegenheid, waarbij we dan samen ontbeten of een borrel nuttigden. Altijd was er het vertrouwen dat er wat er ook gebeurde iemand was die in mijn werk geloofde. Het zal dan ook niemand verrassen dat ik, zodra ik mijn hielen bij M had gelicht, een gewillig oor bij Jos vond. Hij vatte meteen het `schaap’ bij de horens en organiseerde een prachtige uitgave, door drie kunstenaars geïllustreerd van mijn oude manuscript Mistwereld, dat voor de gelegenheid grondig up to date kon worden gebracht. Op deze uitgave ben ik meer trots dan op welk werk dan ook, vooral omdat dit op zo’n langdurend vertrouwen tussen twee gelijkgestemde enthousiastelingen was gestoeld.

Toen de eerste uitgeverij van Jos failliet ging, nam hij mij mee naar zijn nieuwe geesteskind Zilverspoor. Vanaf dat moment groeide onze samenwerking nog verder uit, zodanig zelfs dat zowel mijn jeugdwerk als mijn volwassen romans een prachtige en speciale plaats vonden bij Zilverspoor. Eindelijk een echt thuis. En dat is het samen met Zilverbron voor een groeiende reeks collega schrijvers geworden.

Jos schroomde overigens soms forse kritiek niet, waarvoor ik hem ongelofelijk dankbaar blijf en al die fijne collega’s met mij. Hij deed het niet alleen, natuurlijk. Er waren dierbare en fijne mensen om hem heen. Maar Jos vormde het hart en de ziel van zijn eigen geesteskinderen. Tijdens een beurs in Veldhoven nam hij mij apart en zei: ” Ik heb een vergissing gemaakt.” Natuurlijk schrok ik en vroeg: “Wat voor vergissing dan?” En zijn antwoord luidde: “We hebben het verkeerde boek uitgegeven.” Het bleek dat hij op zijn zolder het andere manuscript had teruggevonden dat ik hem zo lang geleden had opgestuurd en dat hij compleet was vergeten. En hij zei: “Dit, het verhaal Zwermtijd, was het boek dat ik eigenlijk destijds had willen doen. “Nou,” zei ik, gebruik makend van de kans die hij mij bood. ”Dan doen we dat toch alsnog”. En zo geschiedde. Het kwam op het jongstleden Imagicon uit met een schitterende omslag zoals alleen Jos dat kon maken. Nooit in mijn vreselijkste dromen had ik kunnen vermoeden dat dit het laatste werd dat voor mij onder zijn leiding het licht zou zien.

Met vriendschap kan een mens soms al te achteloos omgaan. Ik zag Jos voor het laatst persoonlijk op de zaterdag en zondag van de Elfia vorig jaar, waar hij zichtbaar genoot van mijn pogingen zijn toen nieuwe product waarop hij zo trots was aan de man te brengen. Bij Imagicon was hij er niet. Jammer, maar dat zouden we op Elfia gaan goedmaken met een lach of tien. twaalf, lekker bomen, een goed glas wijn en ik zou eindelijk mijn oude manuscripten weer terugzien. We spraken elkaar in die tijd natuurlijk wel door de telefoon. Nu betekent dat jaar waarin we elkaar niet zagen het begin van een verdomde eeuwigheid. Ik sla mij voor mijn kop dat ik niet gewoon een keer halverwege dat jaar, of een keer of twee drie, spontaan op de trein ben gesprongen naar Maastricht om hem te zien, te horen, te voelen. Een jaar zonder hem was te doen, maar die eeuwigheid? En dan kunnen die oude manuscripten mij gestolen worden. Ik wil die oude, samengebonden stapels papier niet terug, maar Jos.

Peter Schaap