Initiatiefnemer Fantastische Kunstenaars: Peter Kaptein

Peter Kaptein (1971) komt uit Breezand, woont in Amsterdam en is de initiatiefnemer tot de serie profielen op Hebban.nl, met de titel Fantastische Kunstenaars. Hoog tijd om hem wat vragen te stellen.

Vertel kort over jezelf.

Ik verdien mijn geld als freelancer, als programmeur, en ben op dit moment voornamelijk druk bezig met schrijven. Doel is tot “de beste SF-roman van Europa” te komen. In de jaren negentig gaf ik het tijdschrift Ator Mondis uit, waarvoor ik ook de illustraties maakte (een daarvan is hier opgenomen en de rest kan hier gevonden worden). Sinds 2013 ben ik weer actief in de Nederlandse SF en Fantasy-scene, als auteur, maar ook als een soort slordige promotor van kunstenaars, schrijvers en illustratoren. Sinds kort ben ik ook weer beeldend bezig, onder andere in het visualiseren van momenten uit “Luchteilanden”, de Utopisch/dystopische SF-roman die ik nu aan het schrijven ben.

Hoe kwam je er toe om Fantastische Kunstenaars op te gaan sporen?

In 2013 schreef ik “Een aantal consequenties van de terugkeer van Nikolai Tesla, de moord op Stalin…” etcetera: een absurde pastiche van literaire- en SF-elementen die ik leuk en belangrijk vond (het verhaal werd derde in de Paul Harland Prijs en is gratis hier te downloaden) en die zich afspeelt in een alternatief 1985.

Ik wilde daar illustraties bij. Van andere Nederlandse kunstenaars die ik op dat moment nog niet kende. En toen ben ik gaan zoeken.

Was je verrast door het resultaat van je zoektocht?

Ja. Na heel veel zoekwerk en wat toeval had ik er in 2013 iets van zes gevonden die echt aan mijn criteria voldeden, waaronder Maxim Lardinois, Chris Evenhuis, Tom Jilesen en Elsa Kroese. “En dit is het dan. Blijkbaar,” dacht ik.

Tot ik eind 2014 een nummer van het blad Imagine-FX kocht en daarin drie illustratoren vond die ik totaal niet kende. Waaronder Jesse van Dijk, die voor Guerilla Games en Bungie geweldig mooie concept art heeft gemaakt. Dus stelde ik mijn verwachtingen omhoog: “Er zijn minstens vijftien tot twintig goede Nederlandse artiesten.”

Vanaf dat moment kwam ik in een soort obsessieve modus terecht. Ik ben letterlijk, bij elke nieuwe Nederlandse of Belgische illustrator die ik op Deviant-art of Artstation vond, door al hun favorieten gegaan, heb doorgeklikt naar honderden andere portfolios, wetende dat daar altijd wel weer vrienden en collega’s tussen zouden zitten. Pagina na pagina met totalen van soms duizend en meer afbeeldingen met alleen maar een alias daaronder. Daarna heb ik hetzelfde nog eens bij een paar van hen via Facebook gedaan.

Toen ik de eerste zestig bereikte had ik echt een euforie-gevoel. Zoiets van: “Holy shit! Dit begint op een leger te lijken.” En ik stelde mijn doel omhoog naar honderd. De teller staat, qua “kunstenaars van (mogelijke) internationale kwaliteit,” nu grofweg op 120. Daarvan moeten er nog veertig in de lijst op nl-sffh.com worden geplaatst. Ik denk dat de tweehonderd ook nog wel gehaald kan worden.

Wat is je doel met het promoten van de Fantastische Kunstenaars?

Ik zie mezelf niet als een promotor. En ik denk dat de illustratoren dat zelf veel beter doen dan ik dat kan. Lois van Baarle (Loish) heeft bijvoorbeeld meer dan 32.000 volgers en ze heeft dit jaar voor haar eerste art-book meer dan 250.000 euro opgehaald via kickstarter. Dat is promoten.

Illustratoren, zoals Tom Jilesen, en Danar Worya die op facebook hun werk delen halen gemiddeld 50 tot 150 likes per post. Ter vergelijking: nl-sffh.com, waarop ik zoveel mogelijk schrijvers, uitgevers, organisaties en illustratoren heb verzameld, trekt per dag ongeveer drie tot vijftien bezoekers.

Ik zie mezelf voornamelijk als: die gast die linksaf slaat terwijl de meeste mensen rechtdoor gaan, op zoek gaat naar dingen ‘die niet kunnen’ of ‘niet bestaan’ en soms terug komt met verrassende vondsten en resultaten. Meer een doelgerichte knutselaar en een soort halfbakken avonturier dan iets anders.

Mijn doel met deze inspanningen is voornamelijk bewustwording bij die mensen die weer meer met dit soort dingen kunnen doen: “Ze zijn er! Het zijn er meer dan drie! En het zijn niet zomaar wat halfbakken prutsers. Meer dan de helft is echt ongelofelijk-super-kei-goed!”

Wat is de volgende stap in het Fantastische Kunstenaarsproject?

Er zit nog steeds een gigantisch gat in het denken van de kern van SF- en Fantasy-minnende organisatoren en uitgevers in Nederland. Illustratoren zijn bijzaak. We besteden nauwelijks aandacht aan ze. Verder is alles te versplinterd. Die Nederlandse en Belgische kunstenaars zijn bijvoorbeeld zo goed als onvindbaar als je niet weet waar je moet beginnen.

Dat moet allemaal gaan veranderen.

Ten eerste: meer profielen op Hebban. En nog meer illustratoren vinden.

Dan één site met een serie van prachtige showcases van werk dat er nu al is. Ik wil dat de kijker ondergedompeld wordt in het werk zelf en zonder verder visuele ruis kan zien wat voor moois er hier én in België gemaakt wordt. Met naam en toenaam van de kunstenaars. Ik wil dat dit een vloeiende full-screen ervaring in HD wordt, waarin je van de serie van de ene (indrukwekkende) Nederlandse en Belgische kunstenaar naar de serie van de volgende gaat, alsof je naar een film kijkt.

Derde: een Nederland van de toekomst koffietafelboek. Zoals de futuristische conceptboeken van de gebroeders Das, maar dan alle remmen los en met het werk van tien of twintig Nederlandse concept-artists. Met onderwerpen als: “ruimtehavens in de polder” en “biotechnologische en medische ontwikkelingen van de toekomst”. Iets waar de kunstenaars nu al blij van worden en helemaal op los kunnen gaan. Dat kan waarschijnlijk een heel mooi, inspirerend en indrukwekkend boek worden.

Vierde: het is in mijn optiek bijna belachelijk geworden dat Nederlandse uitgevers voor genreboeken nog steeds in het buitenland illustraties voor boekomslagen kopen. Die kwaliteit is hier ook te vinden. Dus ook daar kan wat gaan gebeuren.

Vijfde punt: zodra er een soort van Nederlandse Tor.com gaat komen, met verhalen die online te lezen zijn, moet bij elk verhaal gewoon en ten minste één pracht-illustratie gaan komen. In full color. Van de beste Nederlandse kwaliteit. Scherm-breed.

Zesde: er moet een jaarlijkse prijs gaan komen voor de beste SF/F/H illustratie. Er zijn al wedstrijden voor romans en korte verhalen. Waar is die prijs voor genre-illustratoren? De sex-appeal voor de media alleen al is volgens mij gigantisch.

En als laatste: schrijvers en illustratoren samenbrengen. Er zijn een soort van maandelijkse “sketch meetups” die georganiseerd worden in een lekkere en vrijblijvende sfeer. Biertje, bitterballen, cola, lekker tekenen en doen wat je leuk vindt.

Je tekent zelf ook. Voel je je meer een schrijver of een illustrator?

Op dit moment meer schrijver dan illustrator. Vroeger, toen ik beiden deed, was ik één van beiden, afhankelijk van wat ik op dat moment deed. En beide aspecten waren constant in een vriendelijke competitie met elkaar. Als ik een hogere trede in mijn illustratiewerk bereikte, had dat bijvoorbeeld direct invloed op mijn schrijven en mijn schrijfdoelen.

Ik merk dat nu ook weer. Met schrijven kan ik bijvoorbeeld vaag blijven. “Wat draagt die persoon? O, iets zwarts. Waar staat ze? Ergens in een soort van kamer. Oja: er is een kast, of zo.” De concreetheid in mijn illustraties, waarin die kast, die kamer en die kleding en concrete plaats en samenhang moeten hebben, helpen me bijvoorbeeld ook weer om helderder en consistenter te worden met de beelden en de gebeurtenissen en ervaringen in mijn hoofd tijdens het schrijven.

Hoe zie je je toekomst?

Als een soort gestructureerde chaos. Schrijven, nieuwe dingen opzetten, mijn breekijzer onder bepaalde dogma’s blijven zetten, heel veel dode paarden in genre-Nederland negeren, op totaal arbitraire momenten investeren in wat leeft en broeit binnen dat werkgebied en in dat wat volgens mij toekomst heeft, doorgaan met illustreren, doorgaan met mijn freelancewerk, af en toe semi-obsessief wat dingetjes uitzoeken als ik iets of iemand niet geloof, nog meer verhalen en romans en blogposts schrijven, nog meer illustreren, nog meer investeren. Vanaf 2018: meer dan 20.000 downloads voor elk boek en verhaal dat ik produceer. Iets met het buitenland. Een Hugo-, Clarke- en Nebula-award voor de beste vertaalde SF-roman van 2019 of 2021.

Hopelijk niet kreupel, blind en/of seniel als ik 90 ben.

Bekijk de profielen van de Fantastische kunstenaars op hun eigen Hebban Page en ga naar de website van Peter Kaptein voor een overzicht van alle Nederlandse en Belgische kunstenaars die hij al opgespoord heeft.