Interview A.J. Kazinski

De ene fris geschoren, groot, met het uiterlijk van een Amerikaanse sportverslaggever. De ander flink bebaard, type wiskundeleraar. De uiterlijke tegenstelling is groot. Maar, datgene wat hen bindt is groter. Beide mannen hebben boeken geschreven en beiden zijn werkzaam in de filmindustrie. Anders Ronnow Klarlund schreef en regisseerde films als Possessed, The Eighteenth, Strings en How Do We Get Rid of the Others. Zijn vriend en collega Jacob Weinreich schreef een flink aantal boeken voor young adults, waaronder The Monster Hunters en heeft een dagtaak aan het schrijven van filmscripts.  Hoewel beide auteurs gewend zijn aan succes, heeft de overweldigende ontvangst van De laatste goede man hen toch overdonderd. Jacob: ‘Succes verklaren is altijd moeilijk. Maar, wellicht omdat we in ons boek ook menselijke kernwaarden behandelen. We stellen vragen aan de orde als: wat betekent het om een slecht mens te zijn? Wat is een goed mens? Waneer ben je goed en wanneer slecht? Veel mensen worstelen tegenwoordig met normen en waarden, goed en slecht. Wij hebben die problematiek in een spannende setting verwerkt.’

Goed en kwaad
De laatste man is een spannende actieroman met de Deense politieman Niels Bentzon en astrofysica Hannah Lund in de hoofdrol.  Zij zitten een moordenaar op de hielen die systematisch goede, rechtschapen mensen over de hele wereld vermoordt. De moorden lijken hun oorsprong te kennen in een oude, religieuze mythe.  Om de volgende moord – waarschijnlijk in Kopenhagen -  te voorkomen moet Niels Bentzon één goede persoon in de stad vinden.  Maar wie is de goede persoon? Het idee voor dit originele gegeven kwam voort uit de kennismaking tussen twee uiterst creatieve geesten, bovengenoemde twee filmers en schrijvers.

Jacob: ‘Anders Klarlund en ik hebben elkaar drie of vier jaar geleden ontmoet. Ik had een idee voor een film aan Anders  gestuurd met de vraag of hij er iets in zag. We spraken een keertje af en al pratend kwamen we tot de conclusie dat de basis van het idee meer geschikt was voor een boek dan voor een film. Het oorspronkelijke idee draaide om een Deense priester die naar Afghanistan ging en die getraumatiseerd terugkwam. Hij was overweldigd door schuldgevoelens over de oorlog daar. Maar, hoe vaker Anders en ik bij elkaar kwamen om de verhaallijn te bespreken, hoe meer er sneuvelde van het originele verhaal.’
 

Effecten oorlog
Anders: ‘We waren geinteresseerd in de effecten van oorlog op mensen die lange tijd in oorlogsgebied moesten opereren. Daar borduurden we op voort. In die tijd hoorde ik op de radio een priester zeggen dat het momenteel in Deense kerken verboden is om het bijbelverhaal te vertellen van God die Abraham de opdracht geeft om zijn eigen zoon Isaac te doden als offer. Ik vond dat bijzonder interessant omdat de Deense kerken op zondag bijna geheel leeg zijn, zodat sowieso niemand naar welk verhaal dan ook luistert. En bovendien was het me een raadsel waarom dat verhaal plotseling taboe zou zijn. Wellicht omdat mensen tegenwoordig hun leven nog wel willen geven voor vrijheid en democatische idealen, maar niet meer in naam van God. Voor godsdienaren in oorlogsgebied moet dat een enorm geestelijk dilemma zijn.’

Jacob: ‘Anders was ten tijde van onze brainstorms idolaat van ‘Der Lügner’ van Martin A. Hansen. Een boek dat draait om een oude mythe uit de joodse Talmoed. Daarin staat geschreven dat God tegen Mozes heeft gezegd dat er altijd 36 rechtvaardige mensen op aarde zullen zijn. Deze 36 mensen houden Het Kwaad in bedwang. Zij beschermen ons allen. Zonder hen zal de mensheid ten onder gaan. Toen we daarover begonnen te praten zagen we meteen de enorme potentie van het verhaal voor een thriller en hebben we de mythe als basisidee voor ons boek genomen. En omdat we het verhaal van Abraham en Isaac ook in ons achterhoofd hadden, vroegen wij ons af wie er tegenwoordig nog bereid is een offer te brengen?  Ons antwoord was natuurlijk; de laatste goede man.’


Samenwerking
Hoewel Jacob en zijn collega Anders gewend waren aan het individueel schrijven van boeken en films, verliep de samenwerking redelijk soepel. Jacob: ‘Het samen schrijven was voor ons een spel waarin we soms als vrienden naast elkaar, maar vaak ook als concurrenten tegenover elkaar stonden. Er waren momenten dat we allebei onze eigen inbreng het beste vonden, maar we zijn er altijd uitgekomen. Uiteindelijk ben je met z’n tweeën slimmer, innovatiever en creatiever dan in je eentje. Zeker wat het componeren van de plot betreft. We hadden afgesproken dat we keiharde kritiek mochten hebben op elkaars hoofdstukken. Dat betekende dat we elkaar af en toe heel moeilijk aankeken, want we trapten regelmatig op elkaars tenen.  Maar het eindresultaat is er wel degelijk beter door geworden.’

Anders: ‘We hebben een klein kantoor gehuurd met uitzicht op een joods kerkhof. Ieder aan een kant van een bureau met de neuzen naar elkaar toe. Heel gedisciplineerd, elke dag van 8.30 uur tot 12.00 uur. We spraken af dat we pas weg mochten als we elk vijf kantjes geschreven hadden.’

Op een steenkoude derde januari begon het nieuwe duo te schrijven en op 1 april was de eerste ruwe versie klaar.

Anders: ‘We gingen steeds sneller. Op de een of andere manier heeft het feit dat de dagen langer werden, ons extra aangespoord. We bleven langer op kantoor om het verhaal te herschrijven. Achteraf gezien heeft het feit dat we allebei lang in de filmindustrie werkzaam zijn geweest, ons enorm geholpen. We zijn gewend in teamverband te werken en we zijn gewend om onze eigen ideeën in te ruilen voor betere ideeën, als die zich aandienen.’

Jacht op goede mensen
Zo werd het oorspronkelijke idee over een getraumatiseerde priester ingewisseld voor een beter idee.

Anders: ‘We hebben de mythe uit de Talmoed als centraal uitgangspunt genomen, waarbij we meteen allerlei andere opvattingen over moraliteit konden verwerken. Kijk, in elk misdaadverhaal speelt gerechtigheid een grote rol. Maar wat is dat precies? Gerechtigheid gezien door de ogen van een slachtoffer of gezien door de ogen van een wraakzuchtige moordenaar, die vindt dat hem onrecht is aangedaan? Gerechtigheid is onderhevig aan de moraal van een individu.

Het leek ons daarom wel aardig om de traditionele rolverdeling in thrillers om te draaien en onze hoofdpersoon op zoek te laten gaan naar rechtschapen mensen in plaats van hem te laten jagen op een seriemoordenaar. En die jacht op goede mensen wilden we even spannend maken als normaliter gebeurd in thrillers wanneer er jacht wordt gemaakt op schurken. In ons boek draait het tevens om de bescherming van het goede in plaats van de bestraffing van het kwade.  Maar eerst moet de hoofdpersoon te weten komen wie hij moet beschermen. Wie zijn die goede, rechtvaardige mensen eigenlijk?

Volgens de Talmoed weten de 36 uitverkorenen zelf niet eens dat ze zijn uitverkoren. Laat staan dat anderen het weten. De schurk weet het echter wel. En dat betekent dat onze hoofdpersonen moeten opschieten, er dreigt een aanslag in Kopenhagen, waar op dat moment een klimaatconferentie wordt gehouden. De tijd dringt.’
 

Bijna-doodervaringen
Volgens Jacob en Anders was het hun doelstelling om een spannend, maar gemakkelijk leesbaar boek te schrijven. Hun tweede doelstelling was om de lezer iets te geven om over na te denken. Om dat doel te kunnen bereiken namen zij hun toevlucht tot spiritualiteit. Een van de verhaallijnen gaat over de wereldwijde, grote, stijging van het bijna-doodervaringen.

Mensen die zijn gereanimeerd hebben naderhand de meest ongelooflijke fenomenen beschreven. Dingen die de wetenschap niet kan verklaren. Daar het introduceren van deze verhaallijn hebben de schrijvers het zichzelf niet gemakkelijk gemaakt.

Jacob: ‘Ik zou liegen als ik zei dat we tijdens het schrijven niet voor grote problemen zijn komen te staan. Maar, we hebben veel baat gehad bij onze grondige research. We hadden bijvoorbeeld toegang gekregen tot de archieven van een ziekenhuis. We hebben met name de psychiatrische behandelingsmethoden gedurende 100 jaar bestudeerd, plus de dossiers waarin bijna-doodervaringen werden beschreven. Dat leverde heel interessante stof op voor ons boek.’
 

Spiritualiteit
Anders: „De kapstok die wij gebruikten om onze spirituele boodschappen aan op te hangen was Hannah Lund. Zij is een astrofysicus die in een diepe depressie zit vanwege de zelfmoord van haar zoon. Hannah heeft niet alleen tastbare capaciteiten, maar ook bijzondere, bijna bovennatuurlijke, gaven. Als zij in contact komt met politieman Niels Bentzon en zij zich samen met hem verdiept in de reeks bizarre sterfgevallen in diverse landen ter wereld, blijkt Hannah de gave te hebben om via extrapolatie de locatie te voorspellen van de laatste twee mogelijke slachtoffers. Eén van die lokaties is Kopenhagen, waar een klimaatconferentie wordt gehouden. Met de introductie van Hannah begeven we ons op de grens van het magisch realisme, hetgeen het verhaal extra spannend en ongrijpbaar maakt. Sommige lezers zullen de speciale gaven van Hannah, en de onverklaarbare manier waarop mensen in ons boek sterven, niet snappen. Maar, er is meer tussen hemel en aarde en in onze geest dan wij als mensen weten.“ Jacob:„We hebben wetenschappelijke instituten bezocht in Kopenhagen en als iets ons is bijgebleven, dan is het het diepe besef van wetenschappers dat de mens eigenlijk niets weet. Wat kennis betreft staan we pas aan het begin.“
 
Filmisch
Het begin van het boek wordt in razende vaart verteld. In korte hoofdstukken flitsen we van het ene naar het andere werelddeel waar mensen op onverklaarbare wijze sterven. In Beijing overlijdt een monnik onder helse pijnen. In Mumbai overlijdt een econoom op even pijnlijke wijze. De slachtoffers hebben grote brandplekken op hun rug die lijken op niet nader te duiden tatoeages. Het geheel is zeer filmisch verteld.

Jacob: ‘We hebben het boek geschreven alsof het een uitgebreid filmscript was. Een film, en met name een misdaadfilm, kenmerkt zich door het feit dat het verhaal in scènes verteld wordt. Er wordt een moord gepleegd. Iemand vindt het lijk. De politie wordt erbij geroepen. Men bekijkt wie er allemaal verdacht zijn en die verhoort men. Etcetera.

Bij die benadering van het vertellen van een verhaal hebben we natuurlijk in grote mate geprofiteerd van de ervaringen die Anders heeft met het schrijven van filmscripts en scenario’s.  Als je een verhaal in scenes opdeelt hoef je niet constant aan het grote geheel te denken, maar ben je bezig met de vraag hoe je een scene zo spannend mogelijk kan maken.  En op welk moment je een scene moet afbreken om over te gaan naar een andere scene.

De andere invloed van de film die je in ons boek aantreft is de onderverdeling in drie hoofdstukken: Elke film heeft namelijk 3 actes: de probleemstelling, gevolgd door acties gericht op de oplossing en het slot waarin het mysterie opgelost wordt. Je ziet, De laatste man is een film in boekvorm.’
 

Reisangst
Het boek speelt zich af in diverse landen. Hoofdpersoon Niels Bentzon zou beroepshalve voor zijn onderzoek enkele locaties in het buitenland moeten bezoeken. Helaas heeft hij last van reisangst, een onhandig ziektebeeld voor een rechercheur.

Jacob: ‘Het is een fobie die echt bestaat. Je kunt op internet fora vinden van mensen die met elkaar mailen over hun reisangst. Sommige mensen durven niet eens hun eigen stad uit. Zij zijn hun hele leven lang aan hun geboortestad gekluisterd.

Het meest voorkomende ongemak is dat hun spijsvertering ermee ophoudt. Zij kunnen niet meer naar het toilet, dagenlang niet, zelfs een week niet, zodat zij zich opgeblazen ballonnen voelen. Anderen vallen flauw zodra ze de stadsgrens voorbij zijn. Er zijn beroemde filosofen die reisangst hadden, zoals Immanuel Kant die Konigsberg nooit uit is geweest. Maar ook de Deense theoloog en filosoof Soren Kierkegaard heeft Kopenhagen nooit verlaten. Onze rechercheur is dus in goed gezelschap. 

We vonden het wel grappig om een wereldomvattende moorddreiging te beschrijven met slechts één man die een volgende moord kon tegenhouden, maar juist die man durft zijn eigen stad niet uit. Hahaha. Kierkegaard was overigens getrouwd met ene Ane Lund. Weet je meteen waar de naam van onze astrofysica Hannah Lund vandaan komt.’   
 
Arrogantie
Hoewel beide auteurs naar eigen zeggen niet religieus zijn, wilden ze wel een statement maken over de religieuze beleving van de huidige mens.

Jacob: ‘De westerse mens is steeds meer op zichzelf gericht. Mensen gaan niet meer naar de kerk en hun religieuze belevenis is niet veel meer dan een geloof dat er “waarschijnlijk inderdaad wel iets meer is dan we met het blote oog kunnen waarnemen.” Het nadeel is dat door die houding de gemeenschapszin verdwijnt. Dat we steeds minder voor elkaar overhebben.’

Anders: ‘Een van de andere thema’s van ons boek is de ongelooflijke arrogantie van de mensheid.  Mensen denken dat ze alles weten. Er is hier in Kopenhagen een klimaatconferentie gehouden waar alle wereldleiders en wetenschappers aanwezig waren. In de media toeterden ze arrogant rond dat ze niet zouden tolereren dat het klimaat zou veranderen, dat men ingrijpende maatregelen zou nemen. Wat een grootheidswaanzin.

Onder invloed van grote industriële belangen en geldschieters die verkiezingen financieren, gebeurt er gewoon helemaal niets. De mens is arrogant, egocentrisch en denkt alleen aan het eigenbelang. We laten dat duidelijk naar voren komen in de scènes waarin Niels Bentzon enkele directeuren van liefdadigheidsorganisaties ontmoet. Stuk voor stuk arrogante kerels, gigantische ego’s die alleen hun eigen organisatie en hun eigen salaris veilig willen stellen en die nauwelijks met hun doelstelling bezig zijn. We wilden in ons boek grote thema’s aan de orde stellen: goed of kwaad, religie, de gevolgen van oorlog, bereidheid tot opoffering.’ 
 
Vervolg
Niels Bentzon is met zijn rechtschapenheid, maar ook met al zijn zwakheden een ideale hoofdpersoon die het goed zou doen in een vervolgserie. Dat is inderdaad het plan van het duo A.J.Kazinski.

‘Je ziet dat Niels in dit boek een enorme ontwikkeling doormaakt. Zijn kijk op elementaire dingen als religie, opofferingsgezindheid, leven en dood wordt volkomen omver gegooid. Het zou zonde zijn om zijn personage met alle verworven nieuwe inzichten te laten schieten.

We hebben al een volgend boek met hem gepland, waarin we zijn persoonlijkheid nog meer zullen uitlichten en laten groeien. Het klinkt gek, maar na een jaar intensief met hem te hebben rondgezworven, kunnen we niet meer buiten hem.’