Interview Allan Folsom

Hij heeft een afgetraind gezicht met groeven die scherper worden op momenten dat hij mild lachend anekdotes vertelt. Met zijn witte haren lijkt hij op de broer van voetbalcoach Leo Beenhakker. Ook wat humor, gevoel voor drama en kleurrijke vertelkunst betreft had hij zijn bloedverwant kunnen zijn. Zijn houding, zijn gezichtsuitdrukkingen, zijn toon, alles aan hem straalt uit dat hij een man is die de wereld gezien heeft, die weet hoe diep de dalen kunnen zijn. Nu is hij in een levensfase waarin hij mag meemaken hoe hoog de pieken kunnen zijn. Dat de scheidslijn ragdun en breekbaar is, Allan Folsom weet het. Open wit overhemd, net zwart jasje, blue jeans en witte Nikes. Een gelouterde Amerikaan in Amsterdam.



Manusje van alles
Allan Folsom werd in 1941 geboren in Florida. Na de tweede wereldoorlog verhuisde de familie naar Boston. Massachusetts. Aan de Boston University studeerde hij filmkunde. Nadat hij zijn graad had gehaald, vertok hij naar het Mekka van de film, Californië, om daar zijn geluk te beproeven. “Ik raakte al snel in de filmbusiness verzeild. Maar dan wel helemaal onderaan de ladder. Ik werd runner, bracht pakjes rond, was kabelsleper en assistent van de geluidsman en de cameraman. Later mocht ik zelf de camera ter hand nemen. Ik kreeg zelfs de kans om een kleine maatschappelijk geëngageerde documentaire te maken. Het mooiste moment voor mij was toen ik mee mocht schrijven aan een korte film. Dat beviel me goed.
Ik had er kennelijk aanleg voor. Vanaf dat moment ben ik me bezig gaan houden met het schrijven van scripts. Maar dat liep allemaal niet zo vlot als ik wilde. Er zat een enorme tijd tussen het klaar hebben van een script, de aankoop ervan en een eventuele verfilming. Opties genoeg, maar daar kan je niet van leven. Een beetje moedeloos ben ik na een tijdje terug gegaan naar Boston.”

Hart to Hart
In Boston bleef Allan Folsom het idee houden dat hij niet vasthoudend genoeg was geweest. Uiteindelijk volgde hij zijn hart en reisde opnieuw af, richting Hollywood. Ik had me voorgenomen nu full time scriptwriter te worden. Mijn vrouw was in die tijd headhunter, dus ik kon het me veroorloven o zo te denken. In het begin veranderde er niet veel. Ik schreef films die voor het grootste gedeelte nooit zijn uitgebracht. Terwijl het er dus niet al te rooskleurig uitzag veranderde de business ook nog eens drastisch. Had je eerst te maken met slechts een paar mensen, plotseling kreeg je te maken met zo´n 30 mensen. Zoveel managers, bazen en tussenbazen dat het nauwelijks meer te managen viel. Je moet overigen weren dat je aan een film of tv/serie nooit in je eentje zit te schrijven, Zo heb ik meegewerkt aan de door Sidney Sheldon bedachte detectiveserie Hart to Hart met Robert Wagner en Stephanie Powers in de hoofdrollen. Was erg populair. Maar aan zo´n serie zit je met tientallen scriptwriters te schijven. Vervolgens buigt een flink aantal story-editors zich over alles wat geschreven is en plukken er de leukste verhaallijnen, ideeën en zinnen uit. Zij bepalen wat er in een aflevering komt. Van de vele scripts die ik heb geschreven zijn er een paar uitgekozen. Ik raakte bevriend met Robert Wagner met wie ik later nog aan een paar tv-films heb gewerkt voor CBS. Maar ook hier weer het oude liedje. Op sommige films is wel een optie genomen, maar ze zijn nooit gemaakt.”

Onbenullen aan de macht
Nu Folsom over de filmbusiness is begonnen, is er geen houden meer aan. Het is een wereld die gedurende het grootste deel van zijn leven bepalend is geweest voor zijn ambities en zijn dromen. Een wereld die hem heeft gewaardeerd en ook miskend. “Film en tv is in Amerika een hele onpersoonlijke business. Je moet op de juiste plaats en op de juiste tijd zijn en heel veel geluk hebben. Voor een schrijver betekent dat geluk dat je een paar jaar aan een vaste serie kan werken. Daarna sta je weer op straat. Moet je opnieuw solliciteren. Lange tijd vond ik het leuk om te doen. Ik was financieel onafhankelijk en ik leerde veel mensen kennen. Maar leeftijd ging ook meespelen. Ik moest steeds vaker mijn verhalen verkopen aan broekjes van jochies die net van de business school kwamen. Jongetjes die geen benul hadden van het creatieve proces van de film en die ook eigenlijk niet eens wisten waar ze het over hadden. Theoretische bollebozen, zonder praktijkervaring. De beroemde regisseur Fred Zinnemann die meesterwerkjes als High Noon, From here to Eternity en Day of the Jackal heeft gemaakt, had daar een mooie anekdote over. Nadat hij een paar prachtige films had gemaakt, was hij een paar jaar gestopt. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Hij ging met allemaal nieuwe frisse ideeën naar de studio. Daar kwam hij terecht bij een jonge executive/producer, een blaaskaak die zijn huiswerk niet echt gedaan had. Hij vroeg aan Zinnemann, de grote Zinnemann: “Kunt u mij vertellen wat u zoal gedaan hebt?”. Waarop Zinnemann de jongen strak aankeek en zei: “Jij eerst, jongen.”

Moord op Kennedy
“In de tijd dat ik cameraman was en ook assistent filmeditor, zat ik constant te schrijven aan scripts. Letterlijk dag en nacht. In de studio maar ook thuis. Ik wilde geen beroemd regisseur worden, maar een beroemd schrijver. Dat was wat ik wilde. Op een dag was ik bijna klaar met een nieuw script. Een gelukzalig gevoel. Maar plotseling moest er een televisieploeg uitrukken omdat Bobby Kennedy ergens in een hotel zat. Kom op riepen ze, ga mee, we gaan filmen, neem jij de camera maar. En ik zei nee, omdat ik mijn script af wilde maken. Dat was de avond dat Bobby werd vermoord. Door mijn werkdiscipline, de wil om af te maken waar ik mee bezig was, heb ik een historische gebeurtenis gemist. Mijn toenmalige collega heeft alles van vrij nabij gefilmd. Ik had daar kunnen staan. Niet dat dat zo’n gelukzalig moment was geweest, maar ik zie de ironie er wel van in. Ik schrijf nu boeken over allerlei soorten samenzweringen en, zoals in mijn laatste boek Dag van de samenzwering over een complot om presidenten te vermoorden terwijl ik bijna ooggetuige was geweest van de moord op Bobby Kennedy.”

Wijze les
Allan Folsom ziet zijn tijd bij de televisie en film nog steeds als beste leerschool die een schrijver kan krijgen voor het opzetten van een verhaal. “Op een gegeven ogenblik was ik te oud om steeds van studio naar studio te trekken met mijn scripts. Bovendien was het iedereen en ook mezelf opgevallen dat mijn scripts zo dik waren, dat het in wezen boeken waren..
Dat was een van de gedachten die ertoe hebben geleid dat ik romans ben gaan schrijven.
Mijn filmediting tijd is perfect geweest voor het aanleren van structuur. Voor 90 minuten film had ik een 7-traps structuur. Dat betekent dat ik een hele snelle scène-indeling had. Steeds wisselend perspectief, andere locaties, andere handelingen. Voor mijn boeken maak ik gebruik van een 3-traps structuur. Drie verhaallijnen door elkaar.
Het moeilijkste voor mij is het concept. Wat is de storyline? Als ik die eenmaal heb, ga ik de hoofdpersonen uitschrijven. Ik schrijf op een avontuurlijke manier. Van binnen naar buiten, dus ik heb van tevoren niet alles al vastgelegd. Dan wordt je verhaal te voorspelbaar. Ik wil organisch kunnen schrijven. Mijn stijl komt regelrecht uit de editing room. De editor is degene die eigenlijk het eindresultaat van een film bepaalt. Een regisseur kan van iedere scène 40 takes nemen, honderdduizenden meters film aanleveren, het is de editor die de goede takes eruit pikt, de mooie beelden kiest en er een goed lopend verhaal van maakt. De scènes in mijn boeken zijn net zo gesneden als de films die ik vroeger onder handen had. Ik gooi ook net zoveel materiaal weg als vroeger. Maar wat ik altijd probeer is om de mensen vanaf de eerste seconde het verhaal in te sleuren. Er werd regisseur Frank Cappa (Lost Horizon en Mr. Deeds goes to Town) op latere leeftijd gevraagd wat hij anders zou doen als hij zijn fims opnieuw zou mogen maken. “Wat ik zou doen?” zei hij, “ Ik zou van al mijn films de eerste twee scènes weggooien.” Ik heb Capra’s woorden altijd goed onthouden. Maar wat capra zei is iets wat je pas na hele lange tijd ervaring ontdekt. Je verhaal moet flitsend beginnen en meteen staan als een huis, anders ben je de kijker of lezer al kwijt.”



In elkaar slaan
Ook bij het bedenken van verhalen gaat Folsom geheel uit van de kennis die hij in zijn film- en tv-jaren heeft opgedaan. “Wat ik doe is de basis voor alle drama. Ik bedenk een karakter en ik maak dat de lezer dat karakter aardig vindt. Dan laat ik dat personage in elkaar slaan. Wat dan volgt wordt door elke lezer begrepen en tevens ingevoeld. Jacht maken op degene die geslagen heeft om hem de rekening te presenteren. Ik ben zo op actie gericht dat het voor mij eerlijk gezegd lang geduurd heeft voordat ik het door had dat lezers moeten kunnen meevoelen met de karakters. Zij moeten emotioneel kunnen inleven. Er mag geen armlengte tussen zitten. Drama betekent voor mij in de eerste plaats conflict. Je moet tenminste twee personen hebben die het niet met elkaar eens zijn of die andere belangen hebben, want anders heb je gewoon een persoon met een geestelijk probleem. Dat is geen conflict. In de tweede plaats heb je een incident nodig. Ik bedenk iets van waaruit ik verder ga. Niet te ingewikkeld. Als je niet oppast vlieg je uit de bocht. Ik houd het zo simpel mogelijk. Iedereen moet het kunnen begrijpen. Dat betekent dat ik om de zoveel pagina´s de gebeurtenissen resumeer of door een karakter laat samenvatten of door iemand laat vertellen. Ik schrijf mijn boeken zo dat lezers mijn boeken kunnen wegleggen en dat ze, als ze er een of twee dagen later weer in beginnen, moeiteloos de draad weer kunnen oppikken. Vandaar dat ik af en toe iets herhaal. Het is in wezen net zo als bij een tv-serie. De afleveringen van het speurdersduo Hart to Hart bestonden uit vier aktes. Ik heb bij de tv geleerd om steeds ijzersterk te beginnen en vervolgens steeds bij het begin van de nieuwe akte even aan te geven waar je precies in het verhaal zit. Ik schrijf dramaturgisch gezien op een televisieachtige manier. Rekening houdend met onderbrekingen, aandacht die tijdelijk weg is en weer opgepakt moet worden. Datzelfde geldt voor mijn taalgebruik. Ik ben simpel, ik heb geen grote woordenschat. Daarom gebruik ik ook geen moeilijke woorden. Ik wil voor een groot publiek schrijven.

Europa
Dag van de samenzwering speelt zich onder andere af in Rome, Parijs, Berlijn en Spanje. Ook de andere boeken van Folsom spelen zich voor een groot deel af in Europa. Folsom: “Het idee voor mijn eerst eboek kreeg ik in Parijs. Ik was daar in 1993 en realiseerde me plotseling dat de wereld in hoog tempo globaliseert. Europa is voor Amerikanen toch nog steeds een soort exotische bestemming. En dat vinden mensen leuk om over te lezen. Ik wissel mijn scènes en dus de locaties snel af. Dat werkt goed. Bovendien is de research leuk om te doen. Daarom verblijf ik altijd met veel plezier een tijd in Europa.”

Wereldwijde dreigingen
Het gaat in de boeken van Folsom nooit om kleine kruimeldieven of ionbrekers. Er is altijd sprake van corruptie op het hoogste niveau, wereldwijde dreigingen, complotten en aanslagen op staatshoofden of vernietiging van landen. Folsom knikt. “Zo hoort het. Daar draait suspense om. Het moet natuurlijk wel een geloofwaardige dreiging zijn. Maar wat is tegenwoordig nog ongeloofwaardig? Als ik in de krant kijk, gebeuren er dingen die je als weldenkend mens niet voor mogelijk houdt. En dan te bedenken dat de verhalen in kranten nog gefilterd zijn. Er gebeuren in de realiteit zulke vreemde dingen. Er worden vreselijke experimenten op mensen uitgevoerd. Bevolkingsgroepen slachten elkaar af. Geheime diensten doen alles wat God verboden heeft. Er is overal oorlog, om macht, geld en religie. Ik maak mijn verhalen altijd zo geloofwaardig mogelijk. Maar soms mag geloofwaardigheid rustig wijken voor spanningsverhogende elementen. Mensen die met hun vingertoppen aan kliffen hangen terwijl boeven met hels genoegen met hun zware schoenen proberen die vingers te verpletteren, zijn niet geloofwaardig maar wel duivels spannend.”


Nette president
Over weinig geloofwaardig gesproken: de president van de United States, John Henry Harris, is in Dag van de samenzwering het toonbeeld van onkreukbaarheid. Hij heeft de hoogst mogelijke moraal. Folsom moet erom lachen. Als er zo iemand bestond, zouden we met zij allen op hem stemmen. Dan zouden verkiezingen overbodig zijn. Hij is onverwacht standvastig. Maar voor ieder van ons geldt dat je nooit van tevoren weet hoe je in een crisisperiode zult reageren. Zijn echte karakter komt pas boven als hij in de problemen komt. Verwonderlijk is natuurlijk dat hij zijn medewerkers niet doorziet die allemaal bezig zijn met een complot te beramen. Zij willen de staatshoofden van Duitslan en Frankrijk laten vermoorden. Maar het is minstens net zo vreemd dat zijn medewerkers hem nauwelijks blijken te kennen, want anders hadden ze zijn reactie kunnen voorspellen.
Het lot van de wereld ligt in zijn handen. De vroegere president Harry Truman zei ooit “Okay, jongens, the bug is stopping here.” De verantwoordelijkheid stopt hier. Ik neem de verantwoording, ik schuif hem niet af. Dat idee heeft mijn president ook.”

Moordenaar
Hoewel Folsom zijn hoofdpersoon Nicholas Marten, vroeger beter bekend als rechercheur John Barren, goed uitdiept en hij enkele kleurrijke personages introduceert onder wie de Franse fotografe Demi Picard, loopt er in het boek een merkwaardige eendimensionale moordenaar rond. “Viktor is een eenvoudige ziel. Hij is eenzaam, alleen, verloren. Hij put er voldoening uit trouw te zijn aan zijn opdrachtgever. Hij is iemand die ten tijde van de Nazi´s zonder tegenwerping alle bevelen opgevolgd zou hebben. Hij is manipuleerbaar. Hij is de nieuwe Harvy Oswald (moordenaar van Kennedy). Zulke mensen bestaan, geloof me. Ik voer hem alleen in hele korte hoofdstukken ten tonele, wat overigens ook een manier is om suspense te creëren, Hij is een droevig figuur. Hij probeert zo adequaat mogelijk te moorden om maar een compliment te krijgen. Ik overdrijf de man een beetje in zijn nederigheid en volgzaamheid, maar in wezen doe ik met hem wat ik met al mijn karakters doe. Ik zet doodnormale mensen in abnormale situaties neer. En dan is het voor de lezer de vraag hoe die mensen zich uit de problemen zullen redden. Ook dit is dramaturgisch gezien een bekende truc, maar het werkt perfect. Het vergemakkelijkt het proces van identificatie door de lezers.”

Wijze raad
“Er wordt mij veel gevraagd, hoe wordt je nu precies schrijver? Mijn antwoord is steevast: lees, lees, lees en schrijf, schrijf, schrijf. Van lezen en goed kijken hoe anderen schrijven steek je veel op. En verder moet je veel schrijven om te oefenen. Ik heb een goede vriend in Engeland die les geeft in 'creative writing'. Onlangs heeft hij geprobeerd zelf een boek te schrijven. Dat is hem niet gelukt. Hij heeft zelf te weinig geoefend om zijn lessen in de praktijk te kunnen brengen.”

Verfilmde boeken
Het is overigens vreemd dat er van de boeken van Folsom nog geen films zijn gemaakt. Ze zijn als het ware als films geschreven. Folsom heeft wat dat betreft minder prettige ervaringen achter de rug. “Mijn boeken zijn zo filmisch dat er inderdaad filmproducenten bij me zijn gekomen voor het verfilmen van mijn boeken. Zo heb ik voor MGM van mijn boek De dag na morgen, een 1e script geschreven. Maar het zal mijn noodlot wel zijn. Daarna is men als een gek gaan reorganiseren bij MGM. De nieuwe man wilde het script laten herschrijven. Een heel stel scenaristen en 6 miljoen dollar later kwamen ze tot de ontdekking dat het toch niet dat was wat ze wilden. Ondanks al die inspanningen hebben ze nog niets. Dat is heel frustrerend. Niet alleen voor hun, maar ook voor mij. Een leuke film kan je met een beetje geluk een goed verzorgde oude dag bezorgen (haha.). Maar men is nu bezig om van Dag van vergelding (Exile) een tv-serie te maken. Dus wie weet komt alles nog goed. Als het lukt zou dat fantastisch zijn.”

Collega´s
Folsom praat over het schrijverschap als zijnde een hard beroep waarin weinig tijd is voor een privé-leven. Heeft hij het wel eens met collega’s over het vak? “Er zijn verschillende collega´s die ik wel eens spreek. Maar merkwaardig genoeg hebben we het nooit over het vak. Sue Grafton is een goede vriendin van me. Als ik vraag hoe het met haar gaat zegt ze altijd. ‘Verschrikkelijk. Ik word gek”. Maar ze gaat maar door. Zo is het ook met mij. Schrijven is een bezigheid waar je soms helemaal gek van wordt. Maar het is ook een verslaving. Ik zou niet zonder kunnen.”