Interview Anne Holt

Interviews geven is voor Anne Holt “part of the job”. Het hoort erbij en het is niet eens onaardig, want “je krijgt een goed idee wat mensen van je boek vinden”. Ze drukt zich uit in perfect Engels. Uit haar hele houding spreekt een grote zelfverzekerdheid. Anne Holt weet wat ze wil en wat ze kan. De miljoenen euro’s die dankzij haar boeken in haar richting stromen, hebben haar ongetwijfeld in die houding gestaafd. “Maar succes is net zo groot als je laatste boek. Je moet er keihard voor werken,” zegt Anne. “Schrijven is wat ik het liefste doe, want ik houd van verhalen vertellen, maar het is niet mijn levensvervulling. Ik kan ook andere dingen gaan doen.”

De wereld ligt open
Dat Anne Holt ooit de best verkopende en meest gelauwerde schrijfster van Scandinavië zou worden, lag in de schoot der goden, maar niet in de dromen van de kleine Anne. Zelf had zij geen enkele ambitie in die richting. Anne werd geboren in Larvic, zo’n slordige 130 kilometer ten zuiden van Oslo, maar haar jeugd bracht ze op tal van plaatsen door. Van haar vijfde tot haar zevende jaar woonde ze in Amerika, waar ze na een lange tussenstop in Noorwegen, terugkeerde om de middelbare school te volgen. Anne: “Maar de meeste tijd van mijn leven heb ik toch in Oslo gewoond. Mijn ouders lieten me volkomen vrij. Ik mocht doen wat ik wilde, als ik maar gelukkig werd. Ik spreek nu over de jaren zeventig van de vorige eeuw. Het was een optimistische tijd. Wij, jonge vrouwen, voelden dat de wereld voor ons open lag. Ik had een hele jonge vader. Hij was 23 toen ik geboren werd en hij was een generatie die besefte dat hun dochters hetzelfde konden bereiken als hun zonen.”

Out...out...out...
Haar grote zelfstandigheid verklaart Anne voor een deel aan de jonge leeftijd waarop ze gedwongen werd voor zichzelf te zorgen: “Nadat ik mijn middelbare schooldiploma gehaald had, was er geen sprake van dat ik thuis kon blijven wonen. Out... out... out. Mijn ouders vonden dat je het in het leven helemaal zelf moest doen. Met name mijn vader die professor was aan de universiteit stimuleerde dat. Achteraf gezien vind ik dat ik veel baat heb gehad bij die houding. Ik leerde vroeg op eigen benen staan, terwijl mijn ouders toch een veilig vangnet vormden. Tegenwoordig gaat dat heel anders in Noorwegen. Dan wonen kinderen zelfs tijden hun studiejaren nog bij hun ouders in. Er wordt alles voor hen gedaan. Wat is dan nog de motivatie om een eigen carrière op te bouwen? Ik ben op eigen kracht journaliste en juriste geworden en mijn broer civiel ingenieur en later cardioloog. Er is niemand anders die je leven vorm kan geven dan jijzelf.”

Van minister tot misdaadauteur
Hoewel het succesverhaal van Anne lijkt op een zorgvuldige carrièreplanning, speelde het toeval een grote rol. Anne: “In de zomer van 1983 kreeg ik een vakantiebaantje bij de Noorse televisie. Ik beviel zo goed dat men mij vroeg daar te blijven werken. Ik wilde wel, maar alleen part time, want ik had nog twee jaar studie voor de boeg. In de weekeinden en ’s avonds werkte ik als nieuwsverslaggever en de rest van de tijd studeerde ik. Televisie was leuk, maar ik wilde iets in mijn vakgebied gaan doen. Gelukkig kreeg ik de kans om juriste te worden bij de politie. Door die baan kwam ik in aanraking met een advocatenkantoor dat me vroeg medevennoot te worden. Die baan maakte weer dat ik gevraagd werd als minister van justitie. Dat heeft overigens niet lang geduurd, want ik werd ziek en heb daardoor mijn baan moeten opzeggen. Dat is het moment geweest dat ik ben gaan schrijven. De criminaliteit waar ik als juriste mee te maken had gekregen, werd de basis voor mijn misdaadverhalen. Niet de misdaden zelf, maar de mensen die ermee te maken hadden. ”

Een miljoen euro per jaar
“Ik had het geluk dat mijn eerste thriller, Blinde godin uit 1993, zoveel geld opbracht, dat ik het me financieel kon veroorloven om me geheel op het schrijven toe te leggen. Ik verdiende een miljoen euro per jaar. Maar desondanks durfde ik niet alle schepen achter me te verbranden. Een groot deel van mijn inspiratie kwam uit de zaken die ik als juriste meemaakte. Het was voor mij dus belangrijk “criminelen, slachtoffers, politiemensen en advocaten te blijven ontmoeten. Het ergste voor een schrijver lijkt me de gedachte dat je MOET schrijven, omdat het het enige is dat je kan. Ik zie het overal om me heen, de collegaschrijvers die met een writersblock worstelen. Die moeite hebben om jaarlijks een boek af te leveren en die daardoor financieel erg krap zitten. Zo zou ik niet kunnen leven. Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat ik altijd iets anders kan gaan doen als ik geen zin meer heb in schrijven. Ik ben een bevoorrecht mens. Ik verdien op een ontspannen manier heel veel geld met mijn boeken. Zolang mijn lezers mijn boeken willen, ga ik door. Zo niet? Dan ga ik wat anders doen. Ik ben geen vrouw die leeft om te schrijven. Het is geen drang. Een luxe positie, dat besef ik.”

Huisvrouw voor een jaar
Veel Scandinavische schrijvers voelen zich maatschappelijk betrokken en putten hun inspiratie uit sociale misstanden. Zo niet Anne Holt. “Voor mij geldt dat niet. Ik haal mijn inspiratie uit kranten, artikelen en van de televisie. Uit het echte leven van alledag dus. Soms zorgt dat voor een verhaallijn, soms alleen voor een zijdelingse opmerking. In Hartslag noem ik bijvoorbeeld het feit dat werkgevers verplicht zijn om 40% van de beschikbare hogere functies aan vrouwen te geven. Ik ga er verder niet op in en zeg dus niet dat die regel niet werkt, omdat er simpelweg niet genoeg vrouwen beschikbaar zijn. Er zijn wel vrouwen die die functies aankunnen, maar ze hebben er geen zin in. Vrouwen willen een leven. Mannen zijn vaak bereid 24 uur per dag te werken. Vrouwen niet. Goed, ik stel dat alles dus niet ter discussie. Ik schrijf over de hedendaagse maatschappij, maar ik wil geen kritische pamfletten schrijven. Ik kom ideeën genoeg. Ik heb het afgelopen jaar vrijaf genomen en flink bijgelezen, waardoor ik tal van nieuwe ideeën voor boeken heb opgedaan. Een heerlijke periode overigens, ik was simpelweg huisvrouw, met genoeg tijd voor mijn dochter en mijn vrouw. Het beste dat je met veel geld kunt doen is tijd kopen. Dat heb ik gedaan. Mijn geest kwam eindelijk tot rust. De eerste 15 jaar van mijn werkzame leven heb ik dag en nacht gewerkt. Tot je 45e jaar kan je dat, maar ik voel me nu niet meer prettig als ik constant moet werken. Vier maanden per jaar werk ik onafgebroken, ook in het weekend. Daarna pak ik mijn rust.”

Rijpen als schrijver
“Vanaf 1993 heb ik bijna twintig boeken geschreven. Het leuke is dat je als schrijver rijpt, net als wijn. Met het ouder worden, word je beter en beter. Je ziet dat bij veel misdaadauteurs. Het prettige daarvan is dat je ook op je 100e nog kan schrijven. Dat heeft te maken met het feit dat je wijzer wordt. Wij schrijvers hebben meer gezien, meer meegemaakt, meer mensen van allerlei pluimages leren kennen. Het beter worden heeft dus niets met de schrijftechniek te maken, maar met levenservaring en mensenkennis. Als ik naar mijn eigen werk kijk, zie ik verder dat de hedendaagse maatschappij de belangrijkste bron is waar ik uit put. Latere generaties lezers van mijn boeken, zullen nauwkeurig kunnen herleiden hoe de maatschappij er in mijn tijd uitzag. Mijn verhalen zijn een weerspiegeling van het hedendaagse leven. Dat vind ik leuk.”

Stieg en Pippi Langkous
“Maar het aller leukste vind ik het creëren van geloofwaardige personages. Ik heb een hekel aan clichés en platte cartoonfiguren. Dat staat me ook zo tegen in de, overigens goed geschreven, boeken van Stieg Larsson, die over-the-top karikaturale personages. De meest ongeloofwaardige romanfiguren die een misdaadschrijver ooit heeft bedacht. Zijn vrouwelijke hoofdpersoon is een kruising tussen Pippi Langkous en Modesty Blaise. Zelf besteed ik veel tijd aan het uitdiepen van mijn karakters. En als ik slaag in het scheppen van levensechte personen, komt dat doordat ik in het dagelijks leven oprecht geïnteresseerd ben in mensen. Ik ben dol op het observeren en analyseren van mensen. Meer zelfs dan dat ik het leuk vind om met hen te praten. Ik kijk veel naar tv- biografieën. Op een afstandelijke wijze duik ik dan diep in het innerlijk van de mens. Daardoor leer ik veel over de menselijke psyche waar ik mijn voordeel mee kan doen.”

Hartslag
Enkele jaren geleden schreef Anne Holt samen met Berit Reiss-Andersen enkele boeken rond haar vaste hoofdpersoon Hanne Wilhelmsen. De samenwerking bestond uit langdurig brainstormen over verhaal en personages. Het schrijven deed Anne zelf. Voor haar laatste boek Hartslag ging Anne een samenwerking aan met haar broer Even Holt. Anne: “Mijn broer is cardioloog in een ziekenhuis. Het is zijn werk om pacemakers en icd’s (implanteerbare, cardioverter defibrillatoren) te implanteren en te programmeren. Enkele jaren geleden was hij op een congres voor medici in New York geweest, Daar vroeg men zich af of het voor techneuten mogelijk zou zijn om icd’s met een virus te infecteren, of ze te hacken. De icd-fabrikant zei dat het onmogelijk was, vanwege de niet te kraken veiligheidscodes. Maar één van de artsen zei dat het ook onmogelijk werd geacht om de computers van het Pentagon te hacken. En toch gebeurde het. Mijn broer en ik dachten na over het inbrengen van een virus in een icd, de paniek die zou ontstaan en de effecten die het had op de fabrikant, een miljardenonderneming. Daarna dachten we na over het saboteren van icd’s met de bedoeling de financiële markten te manipuleren. We bedachten een fantastisch plot voor een boek dat begon als een medische thriller en dat langzaam overgaat in een financiële thriller. Ik vroeg mijn broer of hij het medische gedeelte voor me op papier wilde zetten. Maximaal 5 kantjes. Maar hij zei nee. Het leek hem wel wat om zelf het boek te gaan schrijven. Ik zei: 'Schrijven is een vak. Dat kan je helemaal niet. Laten we samen het boek schrijven.' En dat is toen gebeurd.”

Broer en zus
“Onze samenwerking was een doorslaand succes, omdat we er beiden veel plezier aan beleefden. We hebben zes maanden besteed aan het bouwen van een goed doortimmerd plot en geloofwaardige personages. Er is ontstellend veel research aan het schrijven voorafgegaan. Mijn broer wist weliswaar alles over het medische deel, maar hij heeft ook de financiële research gedaan en daar wist hij niets van. Op een gegeven moment wist hij alles, maar moest hij proberen het mij duidelijk te maken. Dat was moeilijk, want ik ben een kompleet ezelsveulen op financieel gebied. Ik snap er niets van. Ik heb er wel veel van geleerd toen we samen de outline van zo’n 100 pagina’s in elkaar zetten. Daarna begon ik te schrijven. Maar het was zo gecompliceerd dat we vrijwel elke dag opnieuw de tekst moesten doornemen. Al met al kan je zeggen dat onze bijdrage fifty-fifty was, ook al heb ik het boek daadwerkelijk geschreven.”

Medische programma’s
Wie een medische thriller schrijft moet minimaal enige interesse hebben in medische tv-programma’s. Anne beaamt het volmondig: “Ik ben gek op medische programma’s, op soaps, documentaires, films. Mijn broer en ik discussiëren dan altijd over het waarheidsgehalte in de fictionele wereld van de medische films. Daar hebben we ook veel over gesproken bij ons eigen boek. Om het leesbaar te maken, konden we niet al te gedetailleerd en te technisch op verschillende zaken ingaan. Maar we hebben besloten om toch relatief veel medische termen te gebruiken. Het was nodig om de toon te zetten, de sfeer te maken. En inderdaad, niet iedere lezer zal de open hart operatie uit het begin van het boek aangenaam vinden. Er zullen mensen afhaken. Maar na zo’n veertig pagina’s wordt het boek algemener, en dan hebben we de operatie toch zo accuraat beschreven dat ook doctoren tevreden zullen zijn. Maar natuurlijk is het geen medisch leerboek, maar is het fictie. Omwille van het verhaal mogen schrijvers liegen. Dat heb ik inmiddels al heel wat gedaan op juridisch gebied. Ik schrijf entertainment. Gebaseerd op feiten, dat wel.”

Kwetsbaar
“De reden dat het deels een medische, deels een financiële thriller is, ligt in het feit dat we een boek wilden schrijven waarin we aantonen hoe kwetsbaar we zijn als mens. Er zijn zoveel mensen die afhankelijk zijn van de medische wetenschap, van medicijnen en van medische apparatuur. Wij vertrouwen ons leven blindelings toe aan artsen. We maken van hen een soort heiligen. Maar het zijn ook mensen, die soms net zo hebzuchtig zijn als de geldwolven uit Wall Street. Gelukkig hebben we met z’n allen één gemeenschappelijk belang: dingen moeten werken. Want als dingen niet goed zijn dan verliezen de fabrikanten en de industrie miljarden euro’s. En daar zijn de patiënten uiteindelijk ook de dupe van. De keerzijde is dat speculanten ook enorm veel geld kunnen verdienen aan dingen die fout gaan. Voordat mijn broer me dat vertelde had ik daar nooit bij stilgestaan. Een ijzingwekkende gedachte, maar een perfect gegeven voor een spannende verhaallijn. Vanuit die achtergrond is ons boek ook deels een financiële thriller geworden. Aan de ene kant zijn er mensen die er belang bij hebben dat pacemakers en icd’s goed werken. Maar er zijn ook sujetten die er kapitalen aan verdienen als ze niet goed werken. We wilden de lezers een kijkje geven in de meedogenloze wereld van het grote geld.”

Dosjojevski meets Raymond Chandler
Anne Holt heeft al enkele thrillerseries op haar naam staan met vaste hoofdpersonen. Met Sara Zuckerman, hoofd cardiologie en tevens de hoofdrolspeelster uit Hartslag, is er een derde seriepersonage bijgekomen. Anne: “Sara komt terug. Ik heb nog twee boeken met haar in de planning. Het wordt een trilogie. Maar daarnaast blijf ik ook doorgaan met mijn andere twee series. Het ligt in mijn bedoeling om voor elke serie nog hooguit 1 of 2 boeken te schrijven. De karakters in al mijn boeken zijn de gereedschappen waarmee ik mijn verhaal vertel. Als ik een nieuw verhaal bedacht heb, ga ik pas kijken met welke personages uit welke serie dat verhaal het beste verteld kan worden. Het medische verhaal in Hartslag paste bij geen van de personages die ik al had. Dat is de reden geweest dat ik dokter Sara Zuckerman heb bedacht. En de enige reden dat ik met haar nog twee boeken wil maken is vanwege het feit dat ik nog twee interessante medische verhalen wil vertellen. Over vijf jaar, als al mijn series af zijn, ga ik de uitdaging aan om een stand-alone te schrijven Mijn favoriete schrijver is Dennis Lehane. Zijn boek Mystic River is de mooiste thriller die mensenhanden ooit geschreven hebben. Dostojevski meets Raymond Chandler, echt waar. Ik herlees het boek om de twee jaar. Het is mijn diepste wens om ooit iets te schrijven dat in de verste verte kan tippen aan Mystic River. Dat ga ik dus over vijf jaar proberen. Tot die tijd zullen de lezers het moeten doen met mijn vaste figuren.”