Interview Arnaldur Indridason

Het e-mail interview begint met de felicitaties voor Arnaldur Indridason. De eerste vraag is wat de prijs voor hem betekent. Hij antwoordt: ‘Het betekent veel voor mij persoonlijk omdat ik nu weet dat ik het wel goed doe. Maar ik vind de vraag naar de betekenis voor de toekomst van de IJslandse thriller veel belangrijker. Ik denk dat het aantal misdaadverhalen uit IJsland zal toenemen en dat andere auteurs geïnteresseerd zullen raken in het schrijven van misdaadverhalen, zodat we de IJslandse misdaadroman op de kaart kunnen zetten.’

Arnaldur Indridason is eigenlijk de eerste echte thrillerauteur van IJsland. Zijn geboorteland heeft geen grote geschiedenis op het gebied van misdaadromans, zegt Indridason. ‘We zijn maar met relatief weinig mensen en veel misdaad is er gelukkig niet. Lange tijd dachten we dat het land niet spannend genoeg was. Maar die houding is de afgelopen jaren veranderd. IJsland is een bijzonder en mysterieus land voor misdaadverhalen. Overigens maakt het niet uit waar de verhalen zich afspelen, als het maar een goed verhaal is. Mijn boeken (6) spelen zich af in IJsland en ik schrijf altijd over de samenleving. Ik reken mijzelf tot de school van de Scandinavische misdaadverhalen waarin het sociale realisme belangrijk is. Ik moet iets kwijt over de samenleving waarin ik leef en wil schrijven over de goede en de slechte kanten ervan. Ik hoop ook dat het mensen tot nadenken stemt over hun eigen maatschappij.’
Op de vraag of hij ook de indruk heeft dat de Scandinavische misdaadromans momenteel erg populair zijn en of hij hiervoor een verklaring heeft, antwoordt hij: ‘Misschien komt het omdat ze zo melancholiek zijn. There is no real fun in happiness.’

Wie is Indridason? Waarom is hij zo succesvol?
Arnaldur Indridason werd op 8 januari 1961 geboren in Reykjavik. Zijn vader was schrijver. Op de vraag wat hij als kind las, antwoordt hij: ‘Van alles. Van Sven Hassel tot Enid Blyton. Er was nog weinig aanbod op de t.v., dus lazen we veel. Ook veel strips zoals Kuifje, Asterix en de boeken van Bob Moran en later Innes, Bagley en Maclean. Mijn grote inspirators in het thrillergenre waren: Sjöwall and Wahlöö, maar ook Ed McBain die prachtige eenvoudige politieverhalen schrijft.’

In 1996 promoveerde Arnaldur aan de universiteit van IJsland aan de faculteit geschiedenis. Zijn studie heeft nu nog invloed op zijn werk. Indridason: ‘Sommige van mijn boeken spelen in het verleden, dus moet ik veel onderzoek doen. Historici zijn ook schrijvers maar zij moeten zich aan de feiten houden. Schrijvers werken met fictie. Als je deze twee kanten verenigt, dan kun je iets moois maken.’
Arnaldur Indridason werkte verschillende jaren als journalist en filmcriticus voor het grootste dagblad van IJsland (Morgunbladid). In die tijd heeft hij veel thrillers gelezen en gerecenseerd, zo zegt hij, ‘en dit was heel interessant voor een aspirant thrillerschrijver.’

In 1995 begon hij met schrijven omdat hij wilde weten of hij een boek kon schrijven. Op mijn vraag waarom hij besloot om misdaadverhalen te gaan schrijven antwoord Indridason: ‘ik ben geïnteresseerd in een plot, in personages en in het vertellen van een verhaal. Dat kun je bij thrillers. En je krijgt de kans naar mensen te kijken in extreme situaties. Er is een misdaad gepleegd en je wilt weten hoe het zit. Ik beleef veel plezier aan het schrijven van misdaadverhalen, de wendingen, de intriges. En als je dan tot slot het verhaal hebt geschreven dat je wilt hebben, dan is dat heel bevredigend.’
Op de vraag hoe hij denkt over misdaadliteratuur antwoordt Indridason: ‘Het lijkt altijd weer een strijd te zijn tussen ‘high culture’ en ‘low culture’. Volgens mij bestaat dit onderscheid niet. Er bestaat alleen ‘culture’ en bij alle boeken kun je twee criteria aanleggen: zijn ze onderhoudend en zijn ze spannend. De boeken van Tolstoj en de werken van Shakespeare hebben dit in zich, de goede misdaadromans ook.‘
‘Noorderveen’ is het vierde boek van Indridason en bracht het grote succes en de doorbraak in het buitenland. In IJsland staan zijn boeken op de eerste drie plaatsen van de bestsellerslijst. Men noemt hem wel eens de Joanne K. Rowling van Reykjavik. IJsland heeft ongeveer 280.000 inwoners. Een oplage van 15.000 is absolute top en die top heeft Indridason bereikt.

‘Noorderveen’ en commissaris Erlendur Sveinsson.
Indridason over Noorderveen: "Voor me zag ik een man die achter zijn computer zat, die namen bekeek en ontdekte dat er iets niet klopte in zijn stamboom. Hij kon niet de zoon van zijn vader zijn. Er moest iets bij zijn moeder gebeurd zijn, waarvan hij geen weet had. Dit idee ben ik verder gaan uitwerken met de vondst van een dode man in de flat in Noorderveen en het gegeven van de moderne genendatabank."

‘Noorderveen’ is een wijk in Reykjavik, een drooggelegd veen – dit is een symbolische aanduiding - ergens diep daaronder vertoeven ratten en ander ongedierte. ‘Het is verdomme één groot stinkend moeras,’ zegt commissaris Erlendur Sveinsson. Het boek gaat over misbruik van genetisch onderzoek, over geweld tegen vrouwen en zeldzame erfelijke ziekten. Het verhaal is deels op realiteit gebaseerd. Wat is de realiteit binnen dit verhaal?

De IJslander Kári Stefánsson, voormalige professor in de neurologie heeft in 1996 de firma DeCode opgericht, die genetische gegevens van de eilandbewoners verzamelt om onderzoek te doen naar erfelijke ziekten. De IJslandse bevolking is niet omvangrijk en zeer homogeen. Het land was lange tijd behoorlijk afgesloten van debuitenwereld. Daarnaast zijn de bewoners van IJsland minstens in de zevende graad aan elkaar verwant. Dat is ideaal voor een onderzoek naar ‘zieke’ genen. Dat overtuigde ook de internationale farmaceutische industrie, waaronder het Zwitserse concern Hoffmann-La Roche. In 1998 stond het IJslandse parlement toe dat alleen de firma DeCode deze zeer gevoelige persoonlijke gegevens, het ‘boek’ van de IJslandse bevolking commercieel mocht benutten. Sommige IJslanders voelen zich gebruikt en verkocht.

Op mijn vraag hoe Indridason op het thema van ‘Noorderveen’ kwam, antwoordt hij: ‘Voor me zag ik een man die achter zijn computer zat, die namen bekeek en ontdekte dat er iets niet klopte in zijn stamboom. Hij kon niet de zoon van zijn vader zijn. Er moest iets bij zijn moeder gebeurd zijn, waarvan hij geen weet had. Dit idee ben ik verder gaan uitwerken met de vondst van een dode man in de flat in Noorderveen en het gegeven van de moderne genendatabank.’

Bijna al zijn boeken (5 van de 6) hebben hetzelfde team politiemensen als hoofdrolspelers. Zijn hoofdinspecteur heet voluit Erlendur Sveinsson. De commissaris is opgegroeid op een boerderij en leeft na zijn scheiding alleen in Reykjavik. Erlendur is een ouderwets man, die slecht kan omgaan met veranderingen zoals de komst van de drugsscène in Reykjavik of het joviale taalgebruik van zijn dochter Eva Lind. Hij lijdt aan de tijdsgeest. Zijn zoon drinkt, zijn dochter is drugsverslaafd en zwanger. Hij heeft nauwelijks contact met zijn kinderen en deugt alleen als geldschieter. Hij is een vijftiger en eenzaam. Hij werkt samen met Sigurdur Oli.

Op mijn vraag aan Indridason wat hij van zijn hoofdpersonen vindt, antwoordt de schrijver: ‘Ik hou van Erlendur, maar Sigurdur is echt ‘an asshole’. Dan is er nog Elinborg, zij vertegenwoordigt de vrouwelijke factor. Het is niet gemakkelijk om met Erlendur samen te werken en net als ik heeft hij op sommige punten een hekel aan Sigurdur. Hij voelt dat het Sigurdur ontbreekt aan sommige oude waarden waarmee hijzelf is opgegroeid en die gebaseerd zijn op een oude IJslandse manier van leven die niets te maken heeft met MacDonalds hamburgers of internet. Erlendur is echt ‘a great loner’. Hij is melancholiek, daar zit een verhaal achter, maar dat kan ik niet vertellen, daarop wordt in mijn volgende boek (Grafarþögn’ - het in 2003 bekroonde boek) verder ingegaan’.

Op de vraag hoeveel boeken hij nog wil schrijven met dit duo antwoordt hij: ‘Ik ben bezig met mijn zesde boek en ik wil de personages nog beter leren kennen. Daarna zien we wel weer verder….’ Indridason houdt van dezelfde boeken als zijn hoofdcommissaris: ‘Ik lees ongeveer hetzelfde als Erlendur, poëzie, boeken over het oude IJsland en IJslandse romans.’

Henning Mankell?
Toen ikzelf ‘Noorderveen’ gelezen had, kreeg ik associaties met het werk van Henning Mankell. Enkele parallellen zijn: beide commissarissen zijn vijftiger, melancholiek, ze hebben moeite met relaties en de samenleving speelt een belangrijke rol in de verhalen. Mijn vraag aan Indridason luidt dan ook of de auteur een verklaring heeft voor deze overeenkomsten. Hierop antwoordt de schrijver: ‘Het spijt me maar ik heb nooit iets gelezen van de heer Mankell. Als er een verklaring is dan heeft het misschien te maken met de Scandinavische misdaadliteratuur. We leggen niet de nadruk op de vrolijke dingen in het leven, maar op de verdrietige en lelijke kanten ervan.’

De boeken van Indridason worden in IJsland verfilmd door Baltasar Kormákur, in zijn land een bekend regisseur. Indridason schrijft zelf de scripts. Het feit dat hij jarenlang films gerecenseerd heeft, komt hem goed van pas, zo zegt hij. ‘Maar ik bemoei met niet met de films en ik weet ook niet wanneer ze in première gaan.’

Op mijn vraag of hij wel eens in Nederland is geweest en of hij misschien plannen in deze richting heeft, antwoordt hij : ‘Ik ben er nooit geweest, maar goede vrienden van mij wel. En ik zou graag eens naar Amsterdam gaan.’

Tot slot een vraag naar het belang van e-mail interviews en internet voor een IJslandse schrijver. Hierop antwoordt hij: ‘it’s great and truly a blessing for everyone.’ En dat is het inderdaad. Vragen opstellen, met een druk op de knop verzenden naar IJsland en twee uur later heb je de antwoorden. Een bijzondere ervaring! Ik vond ‘Noorderveen’ een prachtig boek en kijk uit naar het volgende. Volgens uitgeverij Signature wordt er hard gewerkt aan de vertaling.