Jesús Carrasco: 'Twijfel maakt je tot een mens'

De debuutroman De vlucht van de Spaanse schrijver Jesús Carrasco (1972), in de oorspronkelijke uitgave in 2013 verschenen, is inmiddels in dertig landen uitgegeven en de filmrechten zijn verkocht. Vooral in Nederland werd deze poëtische en tegelijk ‘harde’ roman massaal omarmd. Waarschijnlijk ook door het universele karakter van de enscenering. Wanneer en waar het verhaal zich afspeelt wordt niet expliciet genoemd. Maar dat is niet van belang. De twijfel en angst van de hoofdpersoon zijn de drijfveren. Waarschijnlijk heeft Extramadura, de geboortestreek van de schrijver, model gestaan. De tweede roman van Carrasco, De grond onder onze voeten, speelt in een fictief imperium in Europa aan het begin van de twintigste eeuw. Spanje is ditmaal geen kolonisator, maar is zelf bezet.

Nadat de rust is hersteld, krijgen de militairen huizen toegewezen. Een kolonel die na een heroïsch leven bedlegerig is geworden, wordt in een afgelegen haciënda verzorgd door zijn vrouw Eva. Dan zit er op een dag ineens een verwaarloosde man in haar moestuin. Iemand die zwijgt en niet beweegt.

Verbondenheid met geboortegrond

Carrasco: ‘In elk boek dat ik schrijf, wil ik mijn verbondenheid met de plek waar ik geboren ben onderzoeken. De plek waar je –vaak tegen wil en dank – toch geworteld bent. De afkomst waar je op een gegeven moment ook vrede mee moet zien te krijgen. Het enige waar je echt op kunt terugvallen. Ik was jaren geleden bezig in een moestuin, op een plek ver van mijn geboortestreek. Ik woelde met mijn handen in de aarde, ik bekeek elke vrucht van het land voordat ik die in mijn mand legde. Toen kreeg ik een heel fysieke sensatie. Het idee voor een literair experiment. Ik wilde een man portretteren die ontdaan is van alles, van zijn land, van zijn cultuur, van zijn familie, zijn vrouw en kind, van al zijn waarden, van al zijn emoties. Men heeft van hem een dier gemaakt. Op die manier kon ik zijn pijn, de pijn van de bezetting, van de ontworteling heel helder weergeven.’

Essentiële concepten

‘Je creëert als schrijver natuurlijk altijd je eigen universum, maar ik weiger mijn teksten in een historisch verband te zetten. Dat perspectief leidt alleen maar af van de menselijke interacties, van de conflicten, in dit geval van de gevolgen van een bezetting. Wanneer ik het bijvoorbeeld net na de Eerste Wereldoorlog had gesitueerd of tijdens de Spaanse Burgeroorlog dan heeft de lezer onbewust zelf al een hoop kennis over deze tijd. Dat zorgt voor een zekere vervuiling, vertroebelt het beeld. Ik wil juist zo helder mogelijk over emoties kunnen schrijven. Ik wil altijd over essentiële concepten schrijven, de lezer in dit geval laten nadenken over bijvoorbeeld plicht, pijn, wreedheid en mededogen.’

‘Ja, ik heb soms in De grond onder onze voeten een naam van een plaats laten vallen, een bergdorp in Zwitserland bijvoorbeeld, maar dat is eerlijk gezegd juist om de lezer even op het verkeerde been te zetten en ook wakker te schudden. Het is geen Russisch, geen Engels, geen Duits imperium. Het is de metafoor voor alle onderdrukking. In de tijd dat de Romeinen Spanje hadden bezet, werden grote gebieden ontbost, die kaalslag heeft gezorgd voor enorme droge gebieden. De beroving van geboortegronden. Net zo goed kun je het in die tijd laten spelen.’

‘Wanneer Eva de man opmerkt die roerloos tegen haar hek zit, is ze in eerste instantie vijandig gezind, wil ze hem met het geweer wegjagen. Maar in de loop van de tijd, wanneer de man zichzelf als het ware ingraaft in de moestuin, begrijpt ze langzaam wat deze man vertegenwoordigt, wordt ze zich bewust van de schuld. Hij vertegenwoordigt de slachtoffers, zij de daders. Ze woont in het nieuwe paradijs, met een prachtig huis, omringd met bloemen, met een rijke moestuin. Maar het is een gestolen paradijs.’

‘De man is teruggekeerd naar zijn geboortegrond, de plek waar de botten van zijn voorouders zijn begraven. De plek waar nu de bezetter woont, de bezetter die de aarde heeft ontheiligd. Het is het enige dat hem nog rest. Daarom graaft hij zich ’s avonds in tussen de moesbedden. Daar vindt hij nog iets van troost. Het maakt voor hem de cirkel rond.’

Lees verder op pagina 2