Interview Cody McFadyen

Cody Mcfadyen oogt smalletjes, bleek en breekbaar. Met zijn keurig geknipte haar en studentikoze bril doet hij het meest denken aan een bankmedewerker of een docent aan de universiteit. In niets doet hij denken aan de man die overdag de gruweldaden van de meest sadistische seriemoordenaars aan het papier toevertrouwt. Mcfadyen is hartelijk en openhartig, een spraakwaterval die al tijdens onze kennismaking begint te vertellen dat het heus niet alleen mannen zijn die zijn boeken verslinden. De zoon van straatarme hippie-ouders is er zelf verbaasd over, maar het zijn met name de vrouwelijke lezers die zijn boeken adoreren.

Vrouwen, angsten en Amsterdam
Cody Mcfadyen: “Het merendeel van mijn lezers is vrouwelijk, dus het is niet waar dat vrouwen alleen van zoetsappige misdaadromans zonder geweld houden. Ik heb er lang over nagedacht en ook met psychologen over gesproken. Ik denk dat vrouwen mijn boeken goed vinden omdat vrouwen ze, althans in Amerika, opgroeien in een onveilige wereld. In de kranten en op de televisie zien ze dat met name vrouwen het slachtoffer zijn van bruut geweld, verkrachtingen en moord. Dat is tevens hun diepste angst. In mijn boeken lezen ze hun diepste angsten terug en op de een of andere manier is dat voor hen behalve herkenning, ook een soort van angstverwerking.”
Angsten, veiligheid en veilig voelen zijn sowieso aspecten waar Mcfadyen erg op toegespitst is. Als hij probeert uit te leggen waarom hij Amsterdam zo’n geweldige stad vindt, komt dat duidelijk naar voren. “Toen ik voor het eerst in Amsterdam kwam, zo’n tien jaar geleden, was het eerste dat me trof het gevoel van veiligheid. Ik was er met Koninginnedag en het was zo’n gemoedelijk feest. Iedereen was vrolijk en vriendelijk. Mensen waren gewoon aardig. Als je in Amerika naar de Mardi Gras gaat is er daarentegen altijd een gevoel van onveiligheid. Je moet altijd oppassen. Die onderhuidse angst, heb ik in Nederland nooit.”

Geweld
In de boeken van Mcfadyen speelt geweld een grote rol. Zijn hoofdpersoon, FBI-agente Smoky Barrett is zelf slachtoffer geweest van een sadist die haar gezicht dusdanig met een mes bewerkte, dat ze nog steeds duchtig verminkt door het leven moet. Maar ook andere vrouwen worden verkracht, gemarteld en vermoord. Mcfadyen beschrijft het op een angstaanjagende manier die de lezer het angstzweet op het voorhoofd bezorgt. Mcfadyen denkt in sterk relativerende termen over het geweld in zijn boeken. “Eerlijk gezegd is het geweld in mijn boeken niet het allerbelangrijkste aspect. Het zijn de relaties tussen de hoofdpersonen en de liefde. Het gaat mij absoluut niet om het aantal lijken. Dat is totaal niet interessant. Ik denk dat vrouwen met name vanwege het relationele gedeelte in mijn boeken geïnteresseerd zijn. In tegenstelling tot wat mensen denken ben ik niet verzot op horrorverhalen. Ik zou ze misschien zelf wel kunnen schrijven, maar ik zou er geen plezier aan beleven. Het gaat altijd om een bepaalde catharsis, er is geen moraliteit. Neem het boek American psycho van Bret Easton Ellis, ik haat dat boek. Het gaat maar door met dat martelen en psychotische gedrag. Ik had al snel dat ik dacht: genoeg is genoeg. Mijn verhalen worden gestuurd door de karakters, niet door de acties of het geweld.”

Smoky
“Er komt ook een einde aan al het geweld dat je kunt beschrijven zoals er ook een einde komt aan alle ellende die je je belangrijkste figuren kunt laten meemaken. Ik heb dat deels met Smoky Barrett, mijn hoofdpersoon die voor het leven getekend is door alle martelingen die zij heeft moeten ondergaan en door het feit dat haar man voor haar ogen doodgemarteld is en haar dochtertje vermoord is. Daar kan ik natuurlijk nooit overheen. Dat ga ik ook niet proberen. In mijn nieuwe boek In het duister besteed ik meer aandacht aan de karakters. Overigens, ik heb veel research gepleegd voor het beschrijven van mijn FBI-personages en als ik zou opschrijven wat die mensen hebben meegemaakt of nog regelmatig meemaken, zou de lezer denken dat mijn fantasie met mij aan de haal gaat. De mens is tot zulke wrede dingen in staat, dat houd je niet voor mogelijk. Neem het boek Mindhunter. Dat is geen fictie maar een verhaal van een FBI-agent die 25 jaar achter seriemoordenaars heeft aangezeten. Je ziet dat de meeste agenten later gescheiden zijn, van hun kinderen vervreemd zijn, seksuele problemen hebben, communicatiegestoord zijn geworden. Smoky als karakter zou zo in werkelijkheid mee kunnen draaien bij de FBI. Zij maakt mee wat de werkelijke agenten in de praktijk ook meemaken.”

Seriemoordenaars
Mcfadyen heeft ervoor gekozen om in al zijn boeken seriemoordenaars een rol te geven. Dat vereist enige studie van de misvormingen van de menselijke geest. “Als je over hen schrijft moet je ook weten waar je over schrijft. De psychologie van die mensen die ik beschrijf klopt helemaal, maar ik heb wel de specifieke keuzes gemaakt om ze Groter dan het Leven te maken. Ze zijn bij mij een soort iconen van het kwaad. En het kwaad bij hen komt niet altijd omdat ze in hun jeugd misbruikt zijn. De waarheid is dat de Hannibal Lectors van deze wereld in het echt geen geleerde heren zijn of opvallende verschijningen. Als ze bij jou door de straat lopen, zou je ze niet herkennen. Daarom heb ik besloten hun persoonlijkheden wat aan te dikken, wat meer bizar te maken. In werkelijkheid is niet elke verkrachter of gewelddadige persoon in zijn jeugd zelf ook slachtoffer van geweld geweest. Niet alle slachtoffers zijn nu dader geworden. Ik heb een hele goede vriend die in zijn jeugd vreselijk mishandeld is en die toch een normaal leven leidt en nooit in de verzoeking is gekomen het gewelddadige pad van zijn vader te volgen. In tegendeel. Maar wat ik zelf het meest angstaanjagende van seriemoordenaars vind, is dat ze gewoon doorgaan en doorgaan, gewoon omdat ze er plezier aan beleven. Hoe kan een mens plezier hebben aan het pijnigen van anderen? Voor mijn boeken is het feit dat zij bestaan natuurlijk waardevol. Een vreemde contradictie. Lezers weten dat ik over seriemoordenaars schrijf. Dat gegeven alleen al maakt dat de lezer zich tijdens het lezen niet erg op zijn gemak voelt. En dat is een keuze die ik gemaakt heb om mijn verhalen constant op een bepaald spanningsniveau te houden, zonder dat ik wil shockeren. Mijn boeken moeten het gevoel van een achtbaan opwekken. Je zit er in en het is angstig, maar er is geen weg terug. Je moet verder.”

Hippie-ouders
Dat Mcfadyen seriemoordenaars heeft gekozen als onderwerp voor zijn boeken, mag best opmerkelijk worden genoemd. Hij is het kind van idealistische vredelievende ouders.
“Mijn ouders en met name mijn moeder heeft me leren lezen, maar ze hebben me ook leren dromen. Mijn ouders waren kinderen van de jaren zestig, make love, no war. Idealisten die me In de Ban van de Ring leerden lezen en die me op zevenjarige leeftijd al de teksten van Bob Dylan uitlegden. Eén van de eerste kadootjes die ik van mijn moeder kreeg was een bibliotheekkaart. Boeken hadden haar gered toen ze een kind was en daarom wilde ze de waarde van boeken lezen aan mij doorgeven. Al op jonge leeftijd las ik veel. We waren straatarm en lezen was de gemakkelijkste en goedkoopste manier van entertainment. Zeker als je geen geld hebt. Mijn moeder las veel uiterst curieuze boeken en gaf ze daarna aan mij door. Tom Robbins was bijvoorbeeld een schrijver waar ze gek op was. Hij schreef boeken als Still life with Woodpecker en Even Cowgirls get the Blues. Prachtige boeken, maar héél, héél vreemd. Het belangrijkste echter dat ik van mijn ouders heb meegekregen is om dingen te doen in het leven waar je anderen mee kunt helpen. Om te dromen en om ernaar te streven om je dromen ook re realiseren.”

Hulp aan verslaafden
De wijze lessen van zijn ouders indachtig, kwam Mcfadyen na tal van losse baantjes terecht in de zorg. Daar werkte hij met heroïneverslaafden. “Een periode die mijn kijk op het leven sterk beïnvloed heeft. De achtergrond van alle verslaafden verschilde enorm. Sommigen kwamen uit gebroken gezinnen, anderen uit zeer welvarende families. De zorginstelling waar ik wekte heeft eens vier koppels gedurende vijf jaar gevolgd. Het was verbazingwekkend om te zien dat alle meisjes aan het begin van hun verslaving vernietigend oordeelden over andere meisjes die zichzelf prostitueerden om aan geld voor heroïne te komen. Maar na vijf jaar, bleken al die meiden die eerst zulke vooroordelen hadden, die frisse jonge vrouwen, ook allemaal voor de bijl te zijn gegaan en voor geld hun lichaam verkochten. Met die ervaring in mijn achterzak heb ik in dit boek In het duister ook geschreven over de vrouwen die vroeger prostituee zijn geweest, die vanwege hun verslaving niet anders konden. En vanwege mijn werk met hen, spreekt er begrip uit. Medelijden ook, maar vooral begrip. Die meiden zijn slachtoffers die het heel moeilijk hebben in de maatschappij. Ze worden door vrijwel iedereen als minderwaardig gezien en uitgebuit, vernederd, mishandeld. Hun eigen wil is weg, dat is het allerergste. Ze worden een speelbal van alles en iedereen die kwaad wil.”

Loser wordt winner
“Behalve in de zorg heb ik ook tal van andere baantjes gehad. Zo heb ik één jaar, samen met een heel team, aan een computerspelletjes gewerkt. Maar dat spel was een complete mislukking en is nooit op de markt gebracht. Er liep een of andere schutter doelloos in het rond te schieten. Maar waarom was niet duidelijk. Het mislukken van dat project, was het moment dat ik dacht "Tot op heden ben je een loser. Al die baantjes hebben je niets opgeleverd." Toen ben ik gaan schrijven. Een periode waarin ik straatarm was, maar ik was armoede gewend uit mijn jeugd. Toen mijn eerste boek af was heb ik twee jaar moeten zoeken naar een literair agent. Daarna heb ik geluk gehad, want vanaf dat moment is het snel gegaan.
Mijn eerste boek werd een enorm succes. Maar daarna is het werk pas echt begonnen. Want als je als schrijver beter wilt worden, moet je niet alleen constant schrijven, maar ook constant blijven lezen. Als je niet leest, kan je niet schrijven, kan je in ieder geval niet groeien.”

Hemingway
“Na mijn eerste boek, ben ik met name de boeken van Hemingway gaan herlezen en ik raakte er erg door geïnspireerd, zelfs een betere schrijver geworden. De oude man en de zee was perfect. Het is zo mooi. Ik zal nooit van mijn leven iets schrijven dat zo goed is als dat boek. Het ritme, de sfeer, de souplesse, de elegantie. Ook Voor wie de klok luidt was meesterlijk. Niet het hele boek maar wel de scène waarin de relatie wordt beschreven tussen het vrouwelijk personage en de stierenvechter. Zo mooi. Ook op het einde als hij naar de lucht kijkt en de schoonheid van het leven beseft. Die scènes maken het boek het lezen waard.
Verder heb ik John Connolly herlezen, één van mijn favorieten, en ook van hem heb ik geleerd. Zo heb ik onlangs een passage geschreven waarin een moord wordt gepleegd uit wraak, maar na de moord voelt degene die de moord gepleegd heeft zich verschrikkelijk. Het lukte me alleen niet om dat op een goede manier te vertellen, totdat ik bij Connolly het woord “schaamte” tegenkwam. En dat was precies wat ik wilde uitdrukken. Hij voelde na de moord geen spijt, maar “schaamte”. Toen kon ik weer verder.”

Buddy
In Mcfadyens derde boek In het duister is er wat minder geweld en wat meer aandacht voor het uitdiepen van de karakters. Een bewuste keuze. “Na twee boeken heb ik de balans opgemaakt en mezelf afgevraagd in welke richting ik verder wilde. Ik besloot dat ik meer over het persoonlijke leven van de karakters wilde uitweiden en dat ik hun familie erbij wilde halen. Dat heb ik in het derde boek ook gedaan. Het is belangrijk voor mij, en voor de lezer, om de karakters als echte mensen te gaan zien. Bij sommige van hen weet ik nog niet exact welke kant ik opga. Smoky bijvoorbeeld, laat ik haar ooit gelukkig worden? Er moeten natuurlijk wat lichtpuntjes zijn. Mijn boeken hebben natuurlijk veel donkere aspecten. Ik wilde dit keer wat meer licht en lucht, zonder die duistere atmosfeer te verloochenen. Daarom wilde ik in dit boek laten zien dat de FBI-mensen ondanks hun zware werk en alle zorgen en ellende toch ook af en toe plezier met elkaar hebben, dat ze elkaar grapjes kunnen vertellen, over trivialiteiten kunnen praten en ik wilde inderdaad het “buddy-gevoel” naar voren laten komen. Het zijn maatjes die al jaren met elkaar samenwerken. Ze maken lange dagen, Humor en kameraadschap houdt hen overeind.”


Sterke vrouwen
De vrouwelijke personages in de boeken van Mcfadyen zijn sterke vrouwen. Niet alleen Smoky maar ook de bijfiguren die ondanks een leven vol zorgen en ellende kans zien om zich staande te houden. “Ik ben dol op vrouwen en ik denk dat hun zwakheden en hun krachten wezenlijk verschilt van die van mannen. Vrouwen hebben de eigenschap om verder te gaan terwijl ze lijden. Ze zijn beter in overleven dan mannen, dat geloof ik echt. Ik ken een getrouwd stel dat in de moeilijkheden kwam. Hij zocht de oplossing in stevig drinken. Haar reactie was: ik moet overleven. Zij koos ervoor haar lichaam te verkopen. Haar optie was om te lijden maar daardoor wel haar familie aan eten te helpen. Dat is de reden dat ik de vrouwen in mijn boeken niet alleen beschrijf als slachtoffers, maar ook als overlevers.”.

 Religie en geheimen
Wie In het duister leest, zou denken dat Mcfadyen een zeer religieus man is. Zijn seriemoordenaar handelt uit religieuze overwegingen en de Bijbelcitaten rollen als pepermuntjes over de tafel. “Ik heb wel veel in de Bijbel gelezen maar ik ben niet katholiek. Ik ben wel spiritueel en heb een persoonlijk geloof. Helemaal geen notie hebben van iets “hogers” kan naar mijn mening destructief zijn voor mensen. Maar verder wil ik absoluut niet gaan. Overigens is religie niet het hoofdthema van het boek. Het hoofdthema is “geheimen”.
Ik heb religie gebruikt als voertuig om het thema “geheimen” goed voor het voetlicht te brengen. Het Katholicisme is de enige religie die de mensen aanmoedigt en hen in de gelegenheid stelt om hun aller-diepste geheimen te vertellen. Het is in dat opzicht uniek. Mensen doen er bekentenissen en de kerk bepaalt wat goed is en wat slecht en biedt je vergeving. En ik wilde schrijven over mensen met grote geheimen. Geheimen die ze alleen aan een geestelijke zouden hebben kunnen vertellen. Geheimen waar ze in hun stille momenten in eenzaamheid zelf niet eens over na durfden te denken. Geheimen die ze liever zouden vergeten. Maar…er is iemand anders in het boek die die geheimen te weten komt en die geheimen helemaal niet wil vergeten. Daar gaat het over”.

Muziek
“Schrijven doe ik soms met muziek, maar soms ook in grote stilte. Het hangt af van de scène waar ik op dat moment mee bezig ben. Ik ben niet zoals mijn grote idool Stephen King die het liefst met keiharde rock and roll schrijft. Muziek kan me wel in een bepaalde stemming brengen die ik wil vasthouden. Ik was een keer bezig met het schrijven van een gevoelige emotionele scène en daarbij heb ik de akoestische versie van Hurt door Johnny Cash gespeeld. Keer op keer en opnieuw en opnieuw. Het sneed me door merg en been. Die stemming heeft absoluut de scène die ik schreef extra zeggingskracht meegegeven.

Colorado
Mcfadyen woont met zijn gezin in Calofornia, de Sunschine State. Maar daar gaat verandering in komen. “Binnenkort ga ik naar Colorado. De familie van mijn tweede vrouw woont daar en het is altijd prettig om bij familie in de buurt te wonen. Het enige probleem is dat de winters er erg koud kunnen zijn en dat ik sneeuw werkelijk haat. Maar goed, je moet wat voor de liefde overhebben.”