Eveline Aendekerk: 'Iedere Nederlander een boek per maand'

Nederland Leest, de NS Publieksprijs en natuurlijk de Boekenweek: de grote boekencampagnes doen bij de meeste lezers wel een belletje rinkelen. Maar de organisatie erachter, de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, ofwel CPNB, zal vooral bij mensen uit het boekenvak bekend zijn. 'In september 2018 ben ik bij de CPNB begonnen als directeur,' vertelt Eveline Aendekerk. 'En begin 2019 hebben we met onze partners – dat zijn boekhandels, uitgevers en bibliotheken – een nieuwe richting vastgesteld. Voorheen lag onze focus op de lezer bereiken via die partners, maar we willen de lezer veel meer centraal stellen. We willen hen juist ook buiten boekhandel en bibliotheek bereiken en ze inspireren een boek in huis te halen en te lezen. Dat betekende dat we veel beter moesten begrijpen tegen wie we praten, wie we willen bereiken, waar we dat het beste kunnen doen en welke taal we gebruiken.'

Lezer centraal

Zodra de lezer centraal werd gesteld, droomde de CPNB van een eigen lezerscommunity. Maar waarom zou je er een beginnen, als er al eentje bestaat? 'Onze eigen websites boden relatief weinig informatie voor lezers,' legt Aendekerk uit. 'De informatie was vooral gericht op mensen uit het boekenvak, terwijl we juist ook lezers willen bereiken. Ik raakte in gesprek met Sander Verheijen, de oprichter van Hebban.nl, en ik realiseerde me: jouw missie is ook onze missie. We willen allebei lezers inspireren om meer te lezen.'

Een nauwere samenwerking lag voor de hand. De organisaties besloten een jaar strategische partners te worden en te kijken wat zou werken. 'Daarna moest een keuze gemaakt worden,' zegt Aendekerk. 'Gaan we zo verder, gaan we uit elkaar of zetten we juist de stap naar samenwonen en trouwen? Ook al liepen we tegen verschillen aan, bijvoorbeeld in werkcultuur, we besloten unaniem voor dat trouwen te gaan. Want wat zou een betere plek zijn voor een lezerscommunity als Hebban.nl dan de stichting waar in brede zin aan boekpromotie wordt gedaan, zonder dat het allemaal om geld draait?'

Veranderend boekenvak

Het prille geluk werd verstoord door de coronacrisis, maar desondanks is Aendekerk positief. 'Door de pandemie zagen we elkaar niet,' vertelt ze. 'Maar ergens was dat ook een kracht. We wilden nooit dat Hebban.nl drastisch zou veranderen. We wilden dat het bij zichzelf zou blijven, dichtbij de kern. Zeker in coronatijd wilden we zoveel mogelijk mensen laten ervaren hoe fijn het lezen van boeken is. Tegelijkertijd wilden we de boekhandel steunen tijdens de lockdowns en dat is met de campagnes #ikleesthuis en #steunjeboekhandel gelukt. Maar het allerbelangrijkste is dat Hebban.nl de plek blijft waar lezers met elkaar kunnen praten over boeken en elkaar kunnen inspireren.'

Een lezerscommunity is belangrijk voor de CPNB, onder andere omdat het boekenvak zo veranderd is. 'Onze stichting bestaat al bijna honderd jaar,' legt Aendekerk uit. 'Decennialang zaten we in een situatie die erg helder was: je had de fysieke boekwinkels, de bibliotheken en een overzichtelijk medialandschap. Daarnaast waren er veel minder concurrerende vrijetijdsbestedingen dan nu. In die oude situatie was het daarom niet per se nodig om in de huid van de consument, de lezer te kruipen. Tegenwoordig is dat wel anders, anders bereik je niemand met je boodschap. Om die reden is voor ons de lezerscommunity zo belangrijk. We willen dan ook graag dat nóg meer mensen Hebban.nl leren kennen en dat nóg meer lezers er inspiratie opdoen.'

Hebban in de klas

Een van de manieren om dat te doen, is jonge lezers enthousiasmeren. In september gaat Hebban in de Klas van start: een speciaal platform, vergelijkbaar met het vertrouwde Hebban.nl, waar leerlingen elkaar kunnen inspireren en uitdagende challenges kunnen aangaan. 'Het mooie aan dit project is dat het een idee was van een leerkracht,' vertelt Aendekerk. 'Emma Kustermans is heel actief op Hebban.nl en ze wilde het graag naar de klas halen. Samen met Stichting Lezen hebben we haar idee handen en voeten gegeven. Met Hebban in de Klas kunnen docenten inzicht krijgen in wat leerlingen leuk vinden om te lezen. Bovendien wordt het leesplezier vergroot door het spelelement van de challenge. Op die manier lezen is veel meer van deze tijd dan de verplichte boekenlijsten waar veel leerlingen nog altijd tegenaan hikken.'

De afgelopen maanden is alvast getest met een pilotversie van Hebban in de klas. De komende tijd worden de laatste puntjes op de i gezet, zodat het platform in het nieuwe schooljaar live kan. 'Zowel door leerlingen als docenten die er al mee gewerkt hebben, wordt Hebban in de Klas positief ontvangen,' zegt Aendekerk. 'Je voegt toch echt iets toe aan de leeservaring van kinderen en jongeren. En het helpt natuurlijk enorm als een klasgenoot enthousiast is over een boek. Dan begint een jongere toch heel anders met lezen dan wanneer de leerkracht zegt dat het een goed boek is.'

Het interview gaat verder onder dit kader

Hebban in de Klas

Lezen op school is nog veelal een individuele bezigheid, terwijl de jeugd van tegenwoordig haast alles met elkaar deelt. Dat kan anders. Hebban in de Klas wil van lezen een meer sociale activiteit maken met een online leesplatform speciaal voor de middelbare school, waarin leerlingen en docenten met elkaar als lezers zijn verbonden.

Hebban in de Klas is een initiatief van Stichting CPNB en Stichting Lezen, naar een idee van docent Emma Kustermans. Het platform is ontwikkeld in samenwerking met docenten en maakt gebruik van de techniek achter de populaire lezerscommunity Hebban.nl.

Informatie voor docenten

Leeslust

Zelf had Aendekerk als kind motivatie genoeg om te gaan lezen. 'Ik was al vanaf zeer jonge leeftijd met lezen bezig,' vertelt ze. 'Een van mijn vroegste herinneringen is dat ik mijn moeder vroeg om woorden op papiertjes te schrijven. Die hing ik dan boven mijn bed. Ik kon uren staren naar het briefje waarvan ik wist dat er "stofzuiger" op moest staan. Dat woord kan ik me toevallig nog herinneren! Ik vond het vreselijk frustrerend dat ik niet echt zelf kon lezen, ik moest wachten tot ik naar de – toen nog – eerste klas zou gaan. Toen ik na mijn eerste schooldag thuiskwam, was ik in tranen – ik kon nog steeds niet lezen…'

Haar leeslust bleek ontembaar. 'Mijn moeder las heel erg veel, misschien kwam daar mijn obsessie een beetje vandaan,' zegt Aendekerk. 'Zodra ik eindelijk zelf kon lezen, verslond ik boeken. Maar mijn zusje had dat helemaal niet, die speelde veel liever buiten. Toen ik ouder was, wilde ik bibliothecaris worden. Ik had zelfs al het studiemateriaal in huis gehaald voor de opleiding. Helaas was er in de jaren tachtig een economische crisis en leek het me verstandiger om iets te gaan doen waar je meer mee kon verdienen. Ik had bij mijn ouders gezien hoeveel stress het kon opleveren als je niet goed kon rondkomen.'

Boeken in het bloed

Na een studie Economie en enkele omzwervingen in het bedrijfsleven, belandde Aendekerk toch weer tussen de boeken. 'Door persoonlijke omstandigheden moest ik mezelf heruitvinden en kwam ik in Bolivia terecht,' vertelt ze. 'Daar werd ik bibliotheekjuf in een school die een bevriende stichting had opgericht. Blijkbaar kruipt het bloed toch waar het niet gaan kan!'

En die ervaring bracht haar, via weer nieuwe omzwervingen, eind 2018 bij de CPNB. 'Little did I know,' lacht ze over haar eerste maanden als directeur. 'Ik houd van lezen en van boeken en ik ben marketeer, dus ik dacht: "Kom maar op!" Inmiddels weet ik dat het boekenvak een bijzondere wereld is. Het is de enige sector waar retail en kunst elkaar ontmoeten. Super interessant. En dan heb je nog de bibliotheken, die met hun maatschappelijke functie weer op hun eigen manier in de samenleving staan. Tot slot zijn er de auteurs, de makers, die hun hele ziel en zaligheid in hun boeken leggen. Al die partijen hebben hoge verwachtingen van ons.'

Een boek voor iedereen

Al die verschillende belangen, maken het boekenvak een interessant umfeld, zo meent Aendekerk. 'Als je doet wat je deed, dan krijg je wat je kreeg,' zegt ze. 'Daarom is alles wat we nu doen erop gericht om iedere Nederlander meer te laten lezen. Om het concreet te maken zeggen we tegen elkaar "een boek per maand". Dat houdt in dat we gedragsverandering nastreven. En niets is zo moeilijk als dat. We moeten daarom veel scherper kijken naar onze strategie, naar onze campagnes. Met af en toe een poster verander je gedrag niet.'

De afgelopen jaren zette Aendekerk vooral in op nieuwe samenwerkingen. 'We moeten veel beter kijken welke doelgroep we willen bereiken met welke campagne,' zo legt ze uit. 'En dat allemaal met een beperkt budget. We proberen in de belevingswereld van de doelgroep te komen, zonder dat het te veel geld kost. Daarom zijn we altijd op zoek naar goede samenwerkingen. Zo zijn we nu in gesprek met een grote supermarktketen over de Kookboekenweek en hebben we een samenwerking met DPG Media – de uitgever van onder andere Donald Duck en Tina – voor de Kinderboekenweek en de Kinderjury. NS hebben we als partner voor de Boekenweek, de NS Publieksprijs en de Kinderboekenweek; dat is een schot in de roos. Een recente samenwerking is met game publisher Ubisoft; Ronald Giphart en Margje Woodrow schreven verhalen gebaseerd op Asassins Creed Valhalla, die in de app gepubliceerd werden. Dat is een mooi voorbeeld om op een nieuwe manier de doelgroep te bereiken. Het is met veel prijzen bekroond. Voor ons maakt het niet uit wat je leest en hoe je leest: er is een verhaal voor iedereen.'

Dan blijft alleen de prangende vraag over welk boek Aendekerk nu zelf aan het verslinden is. 'Ik heb net een boek klaargelegd dat ik ga herlezen: Wanneer de mieren schreeuwen van Alex Boogers. Het gaat over Sedar Soares, de jongen die bijna twintig jaar geleden werd doodgeschoten bij metrostation Slinge in Rotterdam. Het zou zijn gebeurd omdat hij een sneeuwbal gooide, maar onlangs kwam nog in het nieuws dat het waarschijnlijk een verdwaalde kogel was die voor een ander was bedoeld. Dat herinnerde mij aan het geweldige boek van Boogers en ik wil het graag herlezen, want het is een eerbetoon aan die jongen.'

Foto Eveline Aendekerk: © Keke Keukelaar