Interview Donna Leon

Geluksgevoel
Achtenzestig jaar is ze inmiddels, de pensioengerechtigde leeftijd ruimschoots voorbij, maar ze denkt nog lang niet aan stoppen met schrijven. Ze is volgens eigen zeggen nog kerngezond waardoor er voor haar geen enkele aanleiding is om de pen neer te leggen. “Voor mij is schrijven een hobby. Maar geen hobby waar ik een dagtaak aan heb. Ik gun mezelf de nodige onderbrekingen, zoals het nuttigen van een goede lunch. Verder besteed ik flink wat tijd aan opera’s, waarvoor ik regelmatig moet reizen. Als ik daarna thuiskom, vind ik het prettig om weer te gaan schrijven. Per slot van rekening schrijf ik over een stad waar ik van houd.”
De liefde zit diep. Donna Leon heeft dan ook geen enkele behoefte om terug te keren naar haar geboorteland, zoals veel mensen op latere leeftijd doen, gedreven door nostalgische gevoelens of uit de behoefte de herfst van hun leven door te brengen daar waar zij geboren zijn. “Natuurlijk word je op mijn leeftijd wel vaak met je eigen sterflijkheid geconfronteerd. Zo is mijn beste vriendin pas na een lang ziekbed overleden. En zij was niet de enige. Veel vrienden zijn dit jaar overleden. Een tragedie. Maar ik ben van nature een zeer optimistisch mens en denk dan ook niet vaak na over de dood. Ik heb godzijdank geen aanleg voor depressies. De Amerikaanse auteur Richard Powers heeft een boek geschreven over Het Geluksgevoel. Het is een genetisch iets, net als aanleg voor depressies. Ik heb dat genetisch bepaalde geluksgevoel. Ik ben altijd in een goede stemming, ben altijd blij.”

Roots
“Dat neemt niet weg dat het verlies van zoveel dierbaren een grote leegte achterlaat. Ik weet dat veel mensen onder dergelijke omstandigheden hun roots opzoeken, hun geboortestad, een plek waar ze de veiligheid van hun jeugd willen herbeleven. Ik heb daar echter geen enkele behoefte aan. Niet dat ik slechte herinneringen heb aan Amerika, maar ik zou er nooit meer kunnen wonen. Wij spreken nu met elkaar vlak na de verkiezingen waarbij de democratische partij van Obama flink heeft verloren en dat betekent de terugkeer naar veel oerconservatieve opvattingen die veelmensen schade berokkenen. Het is een land waar het merendeel van de mensen niet gelooft in evolutie, waar mensen fel gekant zijn tegen het onderwijzen van creatieve vakken op school. Ik zou niet meer in Amerika kunnen leven omdat ik de rest van mijn leven bezig zou zijn met argumenteren en discussiëren. Ik kan er niet leven vanwege de kortzichtigheid, de politiek, de vooroordelen, de stupiditeit en natuurlijk vanwege het voedsel (haha). De gedachte alleen al is ondraaglijk. En aan teruggaan naar mijn geboortestad heb ik ook geen enkele behoefte. Ik groeide op in een alleraardigste voorstad waar helemaal niets te doen is. Om een fatsoenlijk maal te krijgen of om naar de opera of een museum te kunnen, zou ik naar New York moeten gaan. Nee, dankjewel. Ik leef nu in een prachtig huis in de mooiste stad ter wereld, Venetië, waar bovendien al mijn vrienden wonen. Het is ondenkbaar dat alles te verlaten voor een voorstad in Amerika. Ik wil sowieso nergens anders heen.”

Maffia
De politieke situatie in Amerika is een gruwel in de ogen van Donna Leon, maar ook de politieke situatie in Italië is volgens haar verre van ideaal. In haar nieuwste boek, Een kwestie van vertrouwen, hekelt zij de situatie in haar nieuwe thuisland. Zij rept over criminelen in het parlement, noemt de overheid een dief en schrijft dat de overheid geen enkel belang heeft om haar burgers te beschermen. Ook het woord corruptie valt meerdere malen. Toch lijkt Donna Leon, gezien de milde manier waarop zij de misstanden beschrijft, begrip te hebben voor de Italiaanse manier van politiek bedrijven. Zelf zegt zij daarover: “Ik woon in Italië, signaleer wat er mis is, schrijf dat in mijn boeken, maar ik vecht niet tegen de misstanden omdat het niet MIJN gevecht is. Ik probeer mensen alleen de ogen te openen. Veel Europeanen hebben geen flauw benul van datgene wat zich afspeelt in Europa. Een voorbeeld: vrijwel niemand heeft enig idee over de relatie tussen de maffia en de katholieke kerk. Het Vaticaan heeft de maffia nooit veroordeeld. Zij hebben homoseksuelen, abortus, scheiding, de morning after pil, de evolutieleer veroordeeld en nog veel meer. Maar nooit, helemaal nooit heeft men de maffia veroordeeld. De paus is natuurlijk veel te druk met het beschermen van zijn pedofiele priesters. Maar is het niet vreemd? Net zoals Italiaanse en Duitse politici, ondanks de overstelpende bewijzen, hun ogen sluiten voor het feit dat de maffia momenteel langzamerhand Duitsland in haar greep krijgt. Zoals gezegd, ik signaleer het, maar het zijn niet MIJN gevechten. Ik zeg alleen in mijn boeken: Hee, wakker worden, dit is er aan de hand.”

Anti Europees
“Ik ben een optimist, dus hoop ik dat de lezers van mijn boeken intelligent genoeg zijn om te beseffen dat de problemen die ik beschrijf heus niet alleen in Italië zullen blijven. Er staat geen muur tussen de verschillende landen in Europa. Wat in het ene land gebeurt, kan ook in het andere land gebeuren. Neem nu de problemen rond afvalverwerking, luchtvervuiling of vrouwenhandel, denk je dat die problemen tot Italië beperkt blijven? Wordt wakker. Maar het is niet mijn taak om op de barricades te gaan staan. Ik schrijf erover. Nu ben ik eerlijk gezegd anti-Europees. Die hele Europese Unie is een lachertje. Die creëert alleen maar een grote hoeveelheid corrupte politici. Maar naar hen wordt volstrekt geen onderzoek gedaan. Wie zijn die mensen daar in Brussel? Wie heeft hen gekozen? Waar gaat al het geld naartoe? Zijn er jaarverslagen met gespecificeerde budgetten? Niemand die er vragen stelt. Ongelooflijk.
Het is hetzelfde als met Berlusconi. Niemand stelt al te indringende vragen. Niemand wil zijn vingers branden aan het probleem. Al dat gedoe van Berlusconi, een 74-jarige man, met die jonge, soms minderjarige, meisjes. Onlangs gaf hij 30.000 Euro aan een 17-jarig meisje. Zomaar? Is hij plotseling een filantroop? Is het geld bedoeld voor een universitaire opleiding? Ik dacht het niet. Het is niet alleen walgelijk en vulgair, maar ook illegaal en strafbaar. Wat moet zo’n oude man met zo’n jong meisje? De seks kan ik nog begrijpen, maar hij moet ook nog naar haar luisteren. Oooh, my god. Vreselijk.”

Het verhaal
Voordat een schrijver begint aan een nieuw boek heeft hij/zij nagedacht over het verhaal dat verteld moet worden. Soms zijn het zelfs meerdere verhalen. Een van de verhalen die Donna Leon in Een kwestie van vertrouwen wilde vertellen is dat iemand die een misdaad pleegt nooit weet wat de consequenties zijn van zijn/haar daad. Soms zijn de gevolgen verstrekkend en wordt degene die de misdaad gepleegd heeft, al is die nog zo klein, tientallen jaren later nog met zijn daden geconfronteerd. “Het is net als met Macbeth van Shakespeare. Na die ene misdaad moet je een volgende misdaad plegen om die eerste misdaad te verdoezelen en wellicht daarna nog een misdaad. Het is gemakkelijker om door te gaan met misdaden plegen dan om op de schreden terug te keren, omdat iets niet meer te corrigeren is. Maar je verleden laat je nooit met rust.
In de tweede plaats heb ik willen vertellen dat de middenklasse altijd de behoefte heeft om een betere positie te krijgen, al is het maar uiterlijke schijn.
Een derde verhaal dat ik wilde vertellen dat hetgeen mensen zeggen nooit datgene is wat ze denken, dat datgene wat ze zeggen te zijn ook nooit datgene is wat ze in werkelijkheid zijn. Mensen zijn altijd geneigd om zich beter voor te doen dan ze zijn. Alleen mijn hoofdpersoon Brunetti doet zich zelden beter voor dan hij is. Het verschil tussen werkelijkheid en schijn is overigens een dankbaar gegeven om in het jasje van een misdaadverhaal te steken.”

Homofoob
Een van de personages in Een kwestie van vertrouwen is homoseksueel. Hij probeert dat te verbergen voor de buitenwereld, maar uiteindelijk komt het toch uit. Donna Leon zegt met enige frustratie en woede in haar stem: ”Berlusconi zei onlangs op de televisie dat het beter was om van jonge meisjes te houden dan homoseksueel te zijn. En natuurlijk werd er daarna in kranten geschreven dat hij homofoob was. Een krant schreef venijnig dat het beter was om homoseksueel te zijn dan een varken. Maar Berlusconi kent zijn publiek. Ik denk dat ondanks de gay parades en gay festivals de Italiaanse mannen helemaal achter Berlusconi staan. In het openbaar doet men heel vrijzinnig, maar als je het bovenste laagje eraf krabt, dan ontdek je dat de Italiaanse gemeenschap in wezen behoorlijk homofoob is. Homoseksualiteit komt veel voor in Italië. Maar net zoals in alle andere Zuidelijke landen moeten mannen het imago hoog houden stoer en manlijk te zijn. Er zijn in Italië dan ook nog steeds veel homoseksuele mannen getrouwd met vrouwen omdat dat beter is voor hun maatschappelijke carrière. En dat is triest omdat ze door de maatschappij gedwongen worden een dubbelleven te leiden.”

Mode
Donna Leon is zelf zeer op mode gesteld. De beide keren dat ik haar mocht interviewen kwam zij tot in de puntjes verzorgd op de afspraak. Armani heeft haar grote voorkeur vanwege de onnavolgbare pasvorm. In haar boek laat Donna Leon de secretaresse van de politiechef, signorina Elettra enthousiast de Vogue lezen terwijl zij verzucht dat een man zonder gevoel voor mode een man is zonder ziel. Donna Leon: ”Signorina Elletra heeft gelijk. Maar wie zou er aan haar durven twijfelen. Zij is in mijn boeken het Orakel van Delphi. Kom met een probleem bij haar en zij lost het op. Zij is de schakel tussen oud en nieuw. Daar waar commissaris Brunetti nauwelijks uit de voeten kan met een computer, daar tovert zij de meest geheime en nuttige informatie uit het apparaat. Zij breekt in in de computerarchieven van banken en overheidsorganen. Niets is voor haar veilig. Zij is een zegen voor het bureau. En een zegen voor mij. Ik houd zielsveel van die vrouw. Ze heeft respect voor haar baas Patta, maar ze ondermijnt met haar allerliefste glimlach moeiteloos zijn gezag. Ze gaat geheel haar eigen gang en doet wat ze wil, zonder dat dat haar plichtsbesef aantast. Als ik bepaalde scènes met haar schrijf, zit ik hardop te lachen achter mijn computer. Ze is stout.”

Discipline
Ik schrijf niet elke dag. Maar ik ben wel van een generatie die niet buiten mocht spelen voordat het huiswerk af was. Dat plichtsbesef maakt dat ik altijd op tijd het manuscript voor mijn nieuwe boek bij mijn uitgever inlever. Ik heb dat al 20 keer gedaan. Maar ik werk wel tegen de deadline. Als ik in maart moet inleveren, begin ik in december een planning te maken voor het aantal pagina’s dat ik nog moet schrijven. Maar ik ben altijd op tijd klaar. Het is net als vroeger met mijn huiswerk. I’ve never missed a train, never missed a plain. Ik ben nog nooit te laat geweest. Met niets. Zo ben ik opgevoed. En ook al zou ik voor mezelf denken, het is mooi geweest. Ik hoef niet per se elk jaar meer een boek te schrijven, dan nog voel ik de verantwoordelijkheid voor al die mensen die mede hun brood verdienen met mijn boeken: de redacteuren, de uitgevers. Ik vind niet dat ik het recht heb om twee weken naar Parijs te gaan om opera’s te bezoeken als ik weet dat mijn boek daardoor later klaar is en andere mensen daar de financiële consequenties van ondervinden. Dat zou niet goed zijn.”

Nieuwe boek
“Mijn nieuwe boek over een vervalst testament komt in maart in Engeland uit en gaat qua thematiek verder op Een kwestie van vertrouwen, dat wil zeggen dat de consequenties van een misdaad decennia later nog voelbaar kunnen worden. Dat is mijn twintigste boek. Maar ik ben erg op dreef. Van mijn 21e boek, dat gaat over vlees en corruptie, heb ik ook al tweederde af.
En om het nog mooier te maken, de plot voor het 22e boek heb ik ook al af. Ik stond een week geleden bij mijn vaste dry cleaner en toen kwam er een man binnen die ik meende te kennen. We hebben niets tegen elkaar gezegd, maar toen hij weg was vroeg ik aan de eigenaresse van de wasserij of ze hem kende. Ze noemde zijn naam en op weg naar huis kwam plotseling een compleet verhaal bij mij boven. Dat heb ik nog nooit meegemaakt. Maar ik hoef het alleen maar op te schrijven. In een paar maanden kan ik het af hebben. Was het altijd maar zo gemakkelijk.”