Eva Posthuma de Boer: 'Schrijven over schrijven is verleidelijk, maar ook gevaarlijk'

Over Ica :
In de roman Ica speelt schrijfster Eva Posthuma de Boer een spannend spel met feit en fictie.
Wanneer Nadine Sprenger als debutante het Boekenbal bezoekt, maakt ze kennis met de door haar zo bewonderde Ica Metz. Tussen haar en de kleine, grote schrijfster bestaat onmiddellijk een vanzelfsprekende, maar onverklaarbare vertrouwdheid. Getroffen door de gretigheid waarmee Ica in het leven staat, maar ook door haar werk, dat leest alsof ze elk woord speciaal voor haar geschreven heeft, komt ze tot het besef dat ze geen fascinerender personage voor haar nieuwe roman zou kunnen verzinnen dan Ica Metz.

Dit is je vierde roman. Wat was voor jou de urgentie om Ica te schrijven?
"Ica heeft een aantal thema’s, zoals bewondering en obsessie, maar is uiteindelijk een boek over schrijven en de grenzeloosheid van fictie. Schrijven over schrijven is verleidelijk, omdat je als schrijver eigenlijk geen interessanter onderwerp kunt verzinnen. Het is ook gevaarlijk, je kunt je vingers eraan branden. In dit geval moest ik dat risico nemen, en dat kwam door het idee om mijn protagoniste te enten op Connie Palmen."

Je ontkomt er als lezer niet aan om in het personage Ica Metz Connie Palmen te herkennen. Wat betekent Palmen voor jou als schrijfster?  
"Ik bewonder Connie Palmen enorm. In de eerste plaats als schrijver, door de toon van haar taal, haar manier van denken, haar humor. Zowel met haar romans als met haar non-fictiewerk weet ze me te raken en te inspireren. Het genre dat ze in haar romans beoefent, de ‘autobiofictie’, zoals ze het zelf noemt, maakt haar werk voor mij nog interessanter. Waar zit het verschil tussen de persoon Connie Palmen en de schrijfster? Bestaat dat verschil wel? Of houdt ze ons allemaal voor de gek? Ik heb daar de afgelopen drie jaar over nagedacht, en ben er nog steeds niet uit. Vinnik knap."

Is Ica een knipoog naar Lucifer van Connie Palmen zoals Lucifer een voortborduren was op De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch?
"Zo heb ik Lucifer nooit bezien, dus een knipoog in die richting heb ik niet gemaakt. Maar ik heb het werk van Palmen wel eindeloos bestudeerd, en ben met de belangrijke thema’s uit haar oeuvre aan de haal gegaan. In bepaalde filosofische stukken heeft Palmen zich bezig gehouden met vraagstukken die bewondering en obsessie betroffen. Wat bezielde de grootste fan van John Lennon om zijn idool neer te schieten? In dat onderwerp vond ik uiteindelijk de leidraad voor de plot van Ica."

Je bent opgegroeid in een kunstenaarsgezin en daardoor ook met de intellectuele (bekende) vrienden van je ouders. In deze sleutelroman verwijs je naar een aantal groot auteurs, al dan niet gefictionaliseerd. Maakte het feit dat je (een aantal van) deze mensen kent het gemakkelijker een sleutelroman te schrijven?
"Voor mij is Ica geen sleutelroman. Het valt niet moeilijk te raden dat Ica en Connie Palmen erg op elkaar lijken, zeg maar. Het verhaal gaat over twee schrijfsters. Dat die vrouwen over schrijvers nadenken en dat er dus andere schrijvers voorbij komen in het boek, was onvermijdelijk. Dat heeft niets te maken met waar ik vandaan kom of wie mijn ouders kenden. En dat ik als student in het huis van Frans Kellendonk kwam te wonen, had ook niets met mijn ouders te maken, was puur toeval. Hoewel toeval volgens la Palmen dan weer niet bestaat."

Wat was je drijfveer om specifiek deze auteurs te noemen in Ica ?  
"Dat kwam voort uit het verhaal, context, de onderwerpen. Als je schrijft is niet alles vooropgezet. Hoe verder je in het verhaal komt, hoe meer het de loop met je neemt. Dat geldt ook voor de personages. Toen ik begon zag ik Connie Palmen voor me bij Ica, en heette Ica ook nog geen Ica maar CP. Op een bepaald moment constateerde ik dat ik CP nog niets had laten zeggen, het was een zwijgend personage. Toen begreep ik dat ik haar een andere naam moest gaan geven, en zodra Ica begon te spreken en te handelen, werd ze een autonoom personage. Door dat soort ontdekkingen kan ik echt intens van het schrijven genieten."

In hoeverre is Connie Palmen betrokken geweest bij de totstandkoming van Ica?
"Connie Palmen wist tot een paar maanden geleden van niets. Ik heb drie jaar in het geheim aan dit boek gewerkt, omdat ik zelf degene wilde zijn die haar erover vertelde. Ik ken haar redelijk goed, en ik zou het vrij onfatsoenlijk vinden als ze het via via zou horen, en niet van mij. Daarom hield ik het stil. Ik heb zo lang gewacht het Connie te vertellen omdat ik eerst zeker wilde weten dat het me zou lukken het boek af te schrijven. Het was nogal een opgave, ik had de lat natuurlijk behoorlijk hoog gelegd. Pas toen het einde in zicht was, ben ik met slappe knietjes naar haar toe gegaan. Gelukkig reageerde ze goed. Haar ogen gingen ervan twinkelen. En ze vond het dapper van me."

Hoofdpersoon Nadine raakt totaal geobsedeerd door Ica. Hoe heb je je verdiept in het fenomeen obsessie?
"Zoals ik al zei vormden de essays van Connie Palmen over bewondering en obsessie een belangrijke bron. En verder heb ik vooral mijn fantasie gebruikt – toch een vrij onontbeerlijke factor als het op romanschrijven aankomt."

Welk moment in Ica kenmerkt de overgang van Nadines verregaande bewondering naar obsessie?  
"Door allerlei kleine gebeurtenissen tijdens hun verblijf in Frankrijk, krijgt Nadine langzaamaan het besef dat Ica zich niet werkelijk verder voor haar gaat openstellen, ze zich niet anders zal gaan laten zien. Ica gaat een soort vriendschappen aan met vrouwen die ze daar ontmoet, voor Nadine lijkt het alsof ze inwisselbaar is, en Ica haar wanneer het zo uitkomt aan de kant schuift. Behoorlijk pijnlijk, al zeg ik het zelf."

Wat was je reden om een parallel te trekken met een Griekse tragedie en de roman Ica ook als zodanig vorm te geven (5 bedrijven en een koor)?  
"Aristoteles heeft eeuwen geleden een systeem bedacht waarmee het vrij eenvoudig is om een ingewikkeld verhaal op te zetten. Omdat Ica een boek over schrijven is, vond ik het een goed idee om iets te laten zien van de manier waarop Ica tot stand kwam. Bovendien versterkt het het spel met de fictie dat ik door het hele boek heen speel. Ik denk dat dit behoorlijk vaag klinkt, en pas begrijpelijk klinkt als je het boek gelezen hebt…"

Is het dorpje Saulieu in de Morvan een bekende plek voor jou of ben je op locatie geweest voor dit boek?  
"Ik kom al sinds mijn vroege jeugd in de Morvan, ik ken er vrij veel grassprieten. Het is een onbedorven gebied, waar stilte echte stilte is en de natuur ruikt zoals de natuur ruikt. Op zaterdag is er markt in Saulieu, met kakelende kippen, handgesneden hammen en glazen koude rode wijn. Ik kan weinig plekken noemen waar ik zo graag vertoef."

Zonder jij jezelf ook af om te schrijven, net als Nadine in het boek?
"Ik krijg geen letter op papier als er mensen om me heen zijn. Ik werk dan ook buitenshuis en ik ga regelmatig de stad uit om te schrijven - naar Terschelling of de polder, en als het even kan naar de Morvan."

Welk boek heeft recentelijk veel indruk gemaakt op jou en zou je de Hebban-leden absoluut aanraden om te lezen?
"Ik heb Harem van Ronald Giphart net uit. Ik vond het een gelaagd en rijk boek, prachtig."

Ben je benieuwd naar Ica ? Op Hebban lees je alvast het eerste hoofdstuk uit deze roman en maak je kans op een exemplaar! Doe mee met de giveaway!

Lees ook de recensie van Ica.

Foto Eva Posthuma de Boer: Merlijn Doomernik