Interview Guido Eekhaut

Met de paplepel
Niet het schrijven, maar wel het lezen is Guido Eekhaut met de paplepel ingegoten.
“Ik ben een kind van vlak na de oorlog. Ik ben in 1954 geboren in Leuven, een zeer aangename universiteitsstad, die nu een van de mooiste maar ook een van de duurste steden van Belgie is. Ik heb er altijd gewoond. Hoewel ik graag reis, ben ik een zeer honkvast persoon. Mijn vader is op heel jonge leeftijd gestorven. Ik was viereneenhalf. Onze familie was destijds min of meer sociaal geisoleerd. Ik had weinig tot geen vrienden. Ik ging naar school en dat was het. Als je in een dergelijke situatie leeft, trek je naar boeken toe. Daar heb je geen andere mensen voor nodig. Ik ben dan ook op heel jonge leeftijd boeken gaan lezen. Ik heb alle avonturenboeken van Biggles en Bob Evers verslonden. De zoon van mijn tante en oom, die 15 jaar ouder was dan ik, had veel boeken en als ik op vakantie bij hen was las ik alleen maar. Ik denk dat het lezen automatisch tot schrijven heeft geleid. Ik schreef graag opstellen enzo. Op de middelbare school geloofden de leerkrachten nooit dat ik mijn boekverslagen zelf geschreven had. Ik wilde destijds twee dingen worden: piloot en schrijver. Een van de twee is gelukt.

Science fiction
“Wat lezen betreft ben ik op een gegeven moment overgestapt op science fiction. Mijn eerste sf boek voor volwassenen las ik toen ik 16 was. Dat was een boek van Jack Vance en dat heeft me zo beïnvloed dat ik daarna alles te pakken probeerde te krijgen op het gebied van science fiction. Dat was eind jaren zestig, de tijd van de Zwarte Beertjes, de Prisma’s, de witte Meulenhoffs. Boekjes die weinig geld kostten. In die tijd 40 Belgische franken, het equivalent van een euro nu. Ik heb letterlijk een hele bibliotheek bij elkaar gekocht. Ik werd er door geïnspireerd korte verhalen te gaan schrijven.
Ik ben eerst korte verhalen gaan schrijven en later incidenteel journalistiek werk. In de periode 74 – 95 ben ik free Lance journalistiek gaan doen, maar wel als dagtaak. Dat heb ik gedaan tot 2001. Dat was een periode waarin ik bijna geen proza schreef omdat ik artikelen schreef voor kranten en tijdschriften als Knack, Bizz, De Standaard en Intermediair en Financieel Economische Tijd. Dat was naast mijn gewone baan. Ik schreef zo’n 100 artikelen per jaar. Maar vanaf circa 2001 is de markt voor free lancers in Belgie bijna verdwenen. Het gevolg van de economische crisis, het ineenstorten van de internetmarkt,9/11. Veel redacties moesten uit kostenoverwegingen uitsluitend met vaste krachten gaan werken. Dat was de oorzaak dat ik weer proza ben gaan schrijven. Ik had maar drie grote klanten en twee daarvan vielen weg. Ik deed voornamelijk de interviews voor een aantal managementtijdschriften.”
Hoewel Eekhaut in de loop der jaren een twaalftal boeken wist te produceren die bij diverse uitgeverijen in Nederland en Vlaanderen verschenen, was het nooit een dagtaak. Schrijven heeft hij altijd gedaan naast zijn gewone werk. Ik werk nu sinds 8 jaar bij Fortis als personeelsvertegenwoordiger. Dat is een fulltime job.”

Bonuscultuur
Tijdens zijn werkzaamheden voor de Fortis bank werd Eekhaut geconfronteerd met zaken die hij goed kon gebruiken in zijn boek Absint. Met name de bonuscultuur kon hij van nabij bekijken. “Er heerst zeker en vast een cultuur van zelfverrijking bij de financiele instellingen. In de eerste plaats natuurlijk in Amerika waar alles extremer is, maar hier bestaat het ook en soms neemt dat misdadige vormen aan. Kijk, ik schrijf over misdaad. En er is niets verschrikkelijkers dan iemand van het leven beroven, maar de bonuscultuur kan leiden tot een vorm van misdaad die op veel grotere schaal schade toebrengt aan onze maatschappij. Dat hebben we de afgelopen jaren meegemaakt. Dat is niet nieuw. Maar de graaicultuur, de cultuur van de hebzucht is tot in het extreme doorgevoerd. Het is helemaal misgegaan en heeft er voor gezorgd dat we collectief armer worden. Ook dat is misdaad. Niet het soort misdaad waarbij de politie meteen aan je deur komt, maar er zullen uiteindelijk toch wel mensen voor een aantal zaken veroordeeld worden. Het is een gebrek aan ethische normen en moraliteit. Mensen die de top uitmaken van de managementelite begaan daardoor een vorm van misdaad die bedreigend is voor onze hele samenleving. We hebben nu een financiele crisis, maar we gaan straks ook een sociale crisis krijgen. We gaan een verarming van de sociale structuur krijgen en dat is slecht voor de manier waarop onze samenleving werkt. Dus je kunt de graaicultuur zien als een sociale misdaad die goed voor een kleine groep mensen heeft gezorgd, middels bonussen en die op zich de moeite waard is om beschreven te worden in mijn boek.

Fantasy
Absint is een misdaadroman waarin allerlei financiele malversaties worden beschreven. Een boek in het hier en nu. Het is Eekhauts eerste, en geslaagde, poging in het misdaadgenre. Al zijn vorige boeken spelen zich af in andere werelden.
“Ik heb altijd een probleem gehad met genres. Zowel uitgevers als boekhandelaren hebben natuurlijk genres nodig omdat ze in boekwinkels fantasy overzichtelijk bij fantasy moeten zetten. Ik heb wel fantasy geschreven, maar niet op de manier van Tolkien. Een aantal van mijn boeken spelen zich af in niet bestaande steden, streken of periodes en daardoor kan ik doen wat ik wil. Maar er komen geen monsters of draken in voor. Ik schrijf eigenlijk historische romans over een periode die niet bestaat en een aantal van die boeken draaien rond een imaginaire stad die Orsienna heet. Een enorm grote stad die zowel in de ruimte als in de tijd uitgespreid is. Orsenna is een symbool voor onze tijd. De belangrijkste kracht die wij in onze tijd zien is technologie en de vraag die wij ons moeten stellen is wat we doen met de continuïteit van de technologie in onze samenleving. Dat is een van de dingen die continu in mijn fantasy-boeken voorkomt. Er zijn mensen die technologie slecht vinden, maar in wezen zijn technologie en wetenschap neutrale gegevens in onze samenleving. Het is wat mensen er van maken dat goed of slecht is.”
In Absint heeft de hoofdpersoon, politieinspecteur Eekhaut, het niet zo begrepen op technologie, maar zijn hele omgeving wel. Met name de jongeren die pas van de politieschool komen. “Ik ben geboren in een periode dat computers nog geen gemeengoed waren. Er waren alleen supercomputers en iedereen was daar bang voor. In de films uit die periode, de jaren vijftig en zestig, worden mensen tot slaven gemaakt door supercomputers. De computer die wij vandaag kennen is veel vriendelijker. Een dingetje dat we in onze zak of tas hebben zitten of dat in onze werkkamer staat. Dat zijn computers die veel meer kunnen dan die dingen uit de jaren vijftig. De technologie is dus een alledaags fenomeen geworden en de mensen zijn er niet langer bang voor. Ik ben dol op gadgets en ik heb heel veel plezier van mijn tom tom. In mijn boek heb ik de tegenstelling tussen oud en jong laten zien, het verschil tussen iemand die nog bang is voor technologie en mensen die ermee zijn opgegroeid. Maar ook hier geldt dat het nut van technologie afhangt van wat de mensen ermee doen. Niet alle menselijke eigenschappen zijn in techniek te vangen. Intuitie, levenservaring enzo, belangrijke zaken voor een politieagent.”

Absint, geschreven op verzoek
Eekhaut schreef, zoals gezegd, meerdere fantasy-romans. Een van zijn eerste boeken, De Cirkeljaren kreeg zelfs de prijs van de stad Brussel. Als cultuurfilosoof voelt Eekhaut zich bovendien als een vis in het water in het fantasy-genre. Toch maakte hij de overstap naar de misdaadroman. Een opmerkelijke stap. “Mijn uitgever Jurgen vroeg me om een thriller te schrijven die zich in Nederland afspeelde en die iets ter maken moest hebben met internationale financiele misdaad. Het leek me een interessante uitdaging, maar mijn grote probleem was dat ik geen Nederlander als hoofdpersoon kon nemen omdat ik dan een personage zou scheppen die kennis zou bezitten die ik niet heb, over Amsterdam enzo. Dus heb ik een Vlaamse politie-inspecteur genomen die naar Nederland gestuurd wordt om dingen uit te zoeken. Het moeilijke was wel dat ik toch researchproblemen kreeg. Kijk, in mijn andere boeken kon ik doen wat ik wilde. Het enige dat vaststond was dat ik vond dat mijn verhalen een commentaar moesten geven op onze wereld. Verder kon ik alles verzinnen: steden, plaatsen, gebeurtenissen. Het leuke van een wereld die je verzint is dat je geen research probleem hebt. En dat probleem had ik in Absint wel.”

Amsterdam en de Nederlanders
Absint mag dan in de ogen van Eekhaut niet die vorm van sociaal commentaar geven die zijn fantasy-romans wel in zich dragen, afwezig is het allerminst. Allereerst is er natuurlijk zijn commentaar op de financiele maffia die zijn oorsprong vindt in datgene wat hij sinds jaar en dag meemaakt. Maar ook zijn observaties van Amsterdam, zijn tussen neus en lippen door sociale miniatuurtjes. Zo staat er in Absint de opmerking dat Amsterdam een goede stad is voor mensen beneden de twintig. “Die indruk heb ik inderdaad wel ja. Het is een stad waar je veel jonge mensen ziet en waar alle commercie gericht is op een jeugdig publiek, maar dat heb je ook in Brussel hoor, in de Nieuwstraat bijvoorbeeld. En in Londen ook. De jeugdcultuur is met name in grote steden heel uitgesproken. Er zijn onderzoeksbureaus die in de leeftijdsgroep tussen 12 en 20 al vier verschillende generaties consumenten onderscheiden. De jeugdcultuur is in grote steden heel uitgesproken.”
Naast zijn opmerking over Amsterdam debiteert Eekhaut ook enkele stevige statements over Nederlanders in het algemeen. “Omdat ik veel in Nederland kom, kijk ik verder dan de cliches. Vlamingen en Nederlanders hebben veel dingen gemeen: de taal bijvoorbeeld.
Misschien is het een cliche maar ik denk dat er in Nederland een strakkere organisatiementaliteit heerst. In de manier waarop men zakelijk gezien met elkaar omgaat. Wij zitten zuidelijker, hebben toch een beetje meer van de Fransen. Er zijn begripsverschillen. Als wij zeggen dat we over iets willen nadenken, bedoelen we ook echt dat we over iets willen nadenken en niet dat we iets afwijzen. Ik heb de indruk dat als je dat tegen een Nederlander zegt, hij denkt dat je er niet over wilt praten, dat je bezwaren hebt.
Als je als Vlaming naar een restaurant gaat en het eten of de bediening bevalt je niet, dan zeg je daar niets van. Je gaat nooit meer naar dat restaurant, maar je zegt niets. Doorgaans niet. Een Nederlander daarentegen zal ter plekke zeggen dat hij niet akkoord gaat, dat het hem niet bevalt, die wil daar verbetering in zien en die laat dat onmiddellijk merken. Dat is inderdaad een verschil. Wij zijn meer geneigd om confrontaties in het openbaar te vermijden en in besloten kring dingen te regelen. We zijn een land van compromissen en dat komt natuurlijk omdat Belgie uit twee grote gemeenschappen bestaat met zeer veel tegenstellingen. Compromissen zitten in onze aard.”

Eekhaut & Eekhaut
Niet zozeer tot compromissen bereid is de hoofdpersoon uit Absint, inspecteur Eekhaut, de naamdrager van de schrijver. Eekhauts karakter is dwars. Hij wordt door niemand aardig gevonden. Men ziet graag dat hij weggepromoveerd wordt. “Ik herken een beetje van mijzelf in die man. Ik heb hem zo gemaakt omdat een meegaande hoofdpersoon niet in Amsterdam terecht zou zijn gekomen en ook weinig interessant is om over te schrijven. De rebel is altijd leuker dan de persoon die zich conformeert. Bovendien is het zo dat de slechterik vaak interessanter is dan de held. Eekhaut moest indruk maken op zijn omgeving. De persoon die ik nodig had is niet van tevoren bedacht. Hij werd gestuurd door de omstandigheden waarin hij terecht kwam. Over zijn personage heb ik minder lang hoeven nadenken dan over de synopsis van dit boek, zonder in details te gaan natuurlijk. Ik heb een outline gemaakt en dat was voor mij een nieuwe ervaring. Normaliter ontstaan mijn boeken op een organische manier tijdens het schrijven. Maar in een misdaadboek heb je een strakkere structuur nodig dan in een fantasyboek. Je mag jezelf niet te veel laten verrassen door onverwachte wendingen. Daarom moest ik streng zijn voor mezelf. De eerste versie is in een stuk geschreven daarna zijn er vlees en spieren aan toegevoegd.”

Titel
Eekhaut reist af naar Amsterdam om daar de financiele handel en wandel van een Russische tycoon te onderzoeken. Corruptie en machtspelletjes zijn aan de orde van de dag. Het boek had dan ook zonder moeite Macht of Fout geld kunnen heten. “Machtwellust,” was inderdaad een optie geweest, geeft Eekhaut toe, maar de keuze voor Absint heeft een andere achtergrond.
“Ik weet niet meer of Absint de eerste titel was. Ik heb tegen de uitgever gezegd dat ik het hele alfabet af wil gaan. Elk boek met een volgende beginletter uit het alfabet. Ik ben begonnen met de A. Misschien blijft het wel mijn enige misdaadroman. We zien wel waar we uitkomen. De A van Absint lag voor de hand omdat het de naam is van de ontmoetingsplaats van mijn hoofdpersonen. Het leuke is dat de bar die ik beschrijf, bestaan heeft. Hij stond in een reisgids. Maar ik ben in Amsterdam gaan kijken en hij bestaat niet meer.”.

Machtswellust
“Als ik geen eerste letter van het alfabet had gewild, had Machtswellust een goede titel kunnen zijn, gezien de politieke thematiek. Machtswellust is een motief dat natuurlijk niet alleen in de politieke wereld speelt, maar ook in de wereld van het bedrijfsleven waar je ziet dat mensen aan de top van de grote bedrijven helemaal vervreemd zijn van die bedrijven zelf. Die hebben een hele eigen manier van denken, retoriek en hebben ook een eigen moraal. Die mensen leven zo in hun eigen wereld dat ze niet eens kunnen geloven dat de dingen die zij doen en beslissen verkeerd zouden kunnen zijn.
We hebben dat gezien aan de overname van een deel van ABN/AMRO door Fortis. De zaak moet nog uitgevochten worden, maar het is zo dat de grote spelers hadden kunnen weten dat de financiering daarvan verkeerd had kunnen lopen. Zij hadden de financiele crisis kunnen zien aankomen. Ze hebben toen de mogelijkheid gehad om de aankoop stop te zetten. Dat is een projectie van mij. Ik kan dat niet bewijzen, maar als topmanagers eenmaal in dat proces zitten, zoals Lippens, dan kunnen of willen ze niet meer terug. Gewoon het idee al om terug te moeten bestaat niet bij dat soort mensen. Ook ego speelt natuurlijk een grote rol.
Nu onderzoekjournalisten zullen het definitieve boek nog moeten schrijven. Als romanschrijver pluk ik stukjes van de werkelijkheid uit die geschiedenis die ik als fictie kan gebruiken. Het is een roman. Maar het feit dat de misdaad en het bedrijfsleven zich met politiek bemoeien is niet uniek. Dat is de werkelijkheid.”

Volgende boek
Hoewel Eekhaut zijn volgende boek al klaar heeft, is de datum van publicatie nog onzeker.” Het volgende boek heeft een titel met een B. Ik ben echt van plan, als de uitgever en de boekhouder het er mee eens zijn, om het hele alfabet af te werken. Of het uitgegeven wordt hangt af van het commerciele succes. Een deel van mijn andere boeken verschijnt bij een kleine eenmansuitgever in Vlaanderen en is niet afhankelijk van de verkoop. Als er 700 exemplaren worden verkocht is het goed. We zien wel, ik ben optimistisch.”