Interview Javier Sierra

“Ik weet eigenlijk niet waarom er nu zoveel aandacht voor is,” begint Javier Sierra in het Amsterdamse hotel waar hij met zijn vrouw logeert op zijn promotiereis voor zijn boek. Nog een dagje in Nederland, dan wacht de vliegreis naar Letland, zijn volgende stop. Maar dan blijkt dat hij er wel degelijk over heeft nagedacht. “Misschien is het wel omdat in die tijd Europa in een crisis was. Er was een enorme angst voor een inval door de Mohammedanen. De mensen zochten naar een identiteit na de donkere jaren van de middeleeuwen. Vandaag de dag lijken de tijden daar een beetje op. Ook wij zijn bang voor de islam. Wij zoeken nu ook naar een identiteit. Die vonden de mensen na de middeleeuwen in het herontdekken van de oudheid. Misschien herontdekken wij de renaissance. Ook de houding van de mensen tegenover de autoriteiten lijkt een beetje op elkaar. De mensen vonden toen dat de christelijke kerk had gelogen. Nu geloven de mensen de overheden niet meer. Die hebben gelogen over de aanslagen in Amerika, de oorlog in Irak, de aanwezigheid van massavernietingswapens. De mensen gaan zelf op zoek naar antwoorden en vertrouwen alleen nog op zichzelf. Dat deden de mensen van de renaissance ook.”

“Zoals in de renaissance de mensen de oudheid niet meer kenden, zo kennen wij de oude kunst niet meer. Dat is een ernstige ziekte in de moderne maatschappij. Neem nu de rellen naar aanleiding van de Deense cartoons. De Westerse wereld begrijpt niet waarom die rellen zo uit de hand zijn gelopen. Maar voor de Arabische wereld zijn het geen cartoons, het is de Profeet zelf die wordt bespot. Wij begrijpen in onze wereld het symbolisme niet meer.”
Deze onderliggende stroming in de moderne Westerse samenleving heeft Javier Sierra – 35 jaar oud en vorig jaar in het historische Cordoba getrouwd – er niet toe gebracht een boek over Leonardo da Vinci te schrijven. Het beroemde boek van Dan Brown heeft hem overigens ook niet op het idee gebracht. “Dat boek kwam uit toen ik al aan het schrijven was. Ik dacht bij mezelf dat mijn boek geen hit zou worden. Maar na het succes van Dan Browns De Da Vinci Code is het uitgekomen in 35 landen.”

In het boek ontrafelt Sierra langzaam de raadsels rond het schilderij van da Vinci in een klooster in Milaan. “Ik wilde eerst een non-fiction boek schrijven over de schildering, maar er waren zo veel vragen en ik had nergens bewijs voor een antwoord. Dan maar fictie, dan kan ik mijn ideeën over het werk kwijt. En in dat geval moest het een thriller worden. Dat lees ik zelf graag. Het is natuurlijk niet zo vol gepropt met adrenaline als James Bond of Dan Brown, maar wat ik beschrijf is allemaal echt gebeurd. De laatste ketters in de buurt van Milaan, het overlijden van de prinses, de bouw van het klooster. Ik heb alleen geen bewijzen. Ik kan geen wetenschappelijk boek schrijven over Leonardo.”

De raadsels van Het laatste avondmaal zijn in de literatuur bekend. Waarom heeft da Vinci geen stralenkrans geschilderd boven de hoofden van Jezus’ volgelingen zoals tot die tijd gebruikelijk was? Waarom is Jezus niet geschilderd terwijl hij het brood zegent? Waarom is er geen lam, vlees, brood op tafel? En waarom heeft Leonardo zichzelf als een van de discipelen geschilderd en zit hij met zijn rug naar Jezus? “Ik heb het schilderij in 2001 voor het eerst gezien, maar ik kende de literatuur al. Maar ik vond dat ik zelf moest gaan kijken. Daarna ben ik onderzoek gaan doen. Praten met restaurateurs, met monniken uit het klooster en overgebleven manuscripten van Leonardo da Vinci lezen.”

Maar antwoorden vond journalist Sierra niet. Nergens kon hij onomstotelijk bewijs vinden dat da Vinci een van de laatste volgelingen van de Kathaarse leer was. Deze ketterij uit de late middeleeuwen ontkende de goddelijkheid van Jezus. De Katharen vereerden Johannes de Doper en Maria, niet Jezus. De Katharen waren vooral in Zuid-Frankrijk en de Pyreneeën te vinden. De aanhang groeide zo sterk dat de Franse koning en de paus samen een kruistocht organiseerden om de Katharen te bestrijden. Alle ketters werden vervolgens genadeloos vervolgd en op de brandstapel gezet.
Maar enkele Katharen ontkwamen aan de massamoord en vluchtten naar het noorden van Italië, waar de Sforza’s in Milaan – de familie die deze stadstaat in haar greep had - hen met rust lieten. Deze historische feiten heeft Javier Sierra gebruikt om de raadsels rond Het laatste avondmaal op te lossen. “Het is een mix geworden van historische feiten, die iedereen kan checken. En elementen van een thriller, van een spannend verhaal rond een Romeins lid van de inquisitie die moet onderzoeken of da Vinci nu wel of niet een ketter is.”
Die inquisiteur moet ook nog een paar vreemde moorden oplossen, die rond het schilderij en de ketterse gebruiken worden gepleegd. Het brengt hem steeds dichterbij de Kathaarse groep buiten Milaan en moet hij kiezen voor de rechte lijn van Rome of de dwaalweg van da Vinci.

Een razende actiethriller heeft Sierra niet geschreven. Daarvoor is zijn boek te diepgravend en te veel gebaseerd op ware feiten. Hij wil liever worden vergeleken met Umberto Ecco en diens boek In de naam van de roos. Historisch correct, veel aandacht voor de tijd van toen maar toch ook spanning. Daarin is Sierra zeker geslaagd. Hij brengt de tijd van da Vinci en de geniale kunstenaar zelf tot leven. Een tijd van verwarring, ketterij – ‘paus Alexander van die tijd was zelf de grootste ketter’, zegt Sierra – en vernieuwing, net als nu. Daarom worden er nu zoveel boeken over geschreven en worden ze ook zoveel gelezen. “Met dank aan Dan Brown.”