Interview Jeffery Deaver

Het gesprek tussen Crimezones fotograaf en Jeffery Deaver is niet voor mij bedoeld, maar desalniettemin hilarisch. Deaver vertelt hoe een enthousiaste Italiaanse fotograaf hem ooit meetroonde naar een hoge brug boven een snelstromende rivier en hem vriendelijk verzocht om aan de brug te gaan hangen. Bij een misdaadauteur paste immers een spectaculaire actiefoto. Toen de allesbehalve atletische Deaver weigerde, verdween de fotograaf om even later terug te komen met een groot slagersmes. Of Deaver dat alsjeblieft half voor zijn gezicht wilde houden terwijl hij een bloeddorstige grimas trok? Deaver moet ook achteraf nog hard lachen om de situatie. Hij is inmiddels veel gewend, al kan hij de aandacht voor zijn persoon pas sinds kort echt waarderen Het enige wat hem stoort is dat veel journalisten zo slordig zijn. “Ze schrijven elkaar allemaal na, zonder enige vorm van verificatie. Zo lees ik in diverse kranten en tijdschriften, en nu zelfs ook in mijn biografie, dat ik in Californië woon, terwijl dat helemaal niet waar is. Mijn zuster woont daar. Ikzelf woon in North Carolina en in Washington DC. Ook lees ik dat ik zes Edgar-awards heb gewonnen. Ook dat is niet waar. Niemand heeft zes Edgar-awards gewonnen. Ik ben zes keer genomineerd. Maar het is niet mijn taak om het te corrigeren, nietwaar? Het is overigens wel waar dat ik de nieuwe James Bond schrijf. Niet alles is gelogen, haha.”

Praten over jezelf
“Het beste is om zelf veel accurate informatie te verstrekken. Ik merk op bijeenkomsten dat fans erg nieuwsgierig zijn naar mijn leven. Ik lees dan ook nooit voor uit mijn boeken, maar houd een humoristisch praatje over mijzelf. Hoe ik schrijver ben geworden, wat een leven als schrijver inhoudt en of dat bevalt. Normaal ben ik nogal verlegen, maar als ik op een podium sta, kan ik net als veel acteurs, opgaan in mijn rol, en heel extrovert worden. Gelukkig hoef ik niet, zoals Tom Cruise en Cameron Diaz, steeds nieuwe grappige feiten te verzinnen om wanhopige journalisten aan originele quotes te helpen. Ik kan ze helaas voor hen ook niet helpen aan een beetje sappig schandaal. Het is niet anders. Schandalen en seks verkopen, dat zal nooit veranderen.”

James Bond
Deaver is na Raymond Benson de tweede Amerikaanse auteur die is gevraagd om het werk van Ian Fleming voort te zetten. Eerdere pogingen van de Engelse auteurs John Gardner, Kingsley Amis en Sebastian Faulks werden door het publiek matig gewaardeerd. Men dacht aan Deaver nadat hij met zijn historische thriller Garden of Beasts een Europese literaire prijs had gewonnen die gesponsord was door de Ian Fleming Stichting. Inmiddels is Deaver al een heel eind op weg. Hij heeft een outline van meer dan 180 pagina’s geschreven om van daaruit de definitieve versie te destilleren. Een grondige studie van James Bond was wel noodzakelijk. Deaver: “De James Bond uit de boeken is een merkwaardig man. Hij gelooft heilig dat hij rond zijn veertigste dood zal zijn. Hij weet zeker dat hij “in the line of duty” zal sterven. Met zijn levensstijl een realistisch uitgangspunt. Het karakter dat Ian Fleming creëerde was complex. Bond was een patriot met een donkere zijde. Hij is bereid om elke minuut zijn leven te geven. Met die karaktereigenschap heb ik rekening gehouden. Toen mij gevraagd werd een James Bond boek te schrijven had ik al in een eeuwigheid geen Bond meer herlezen. Ik las de boeken voor het eerst toen ik een jaar of acht was. Daarna herlas ik ze met enige regelmaat. Ik ben altijd verbaasd geweest hoeveel passages ik door de jaren heen letterlijk kon citeren. Fleming was namelijk een goede schrijver, een groot stilist die zwaar onderschat is. Daarom ben ik niet gaan proberen om net zo te schrijven als hij. Dat zou onmogelijk zijn. Als je kijkt naar het begin van On Her Majesty’s Secret Service dan zie je dat Fleming pagina na pagina zijn kunstzinnige observaties van Frankrijk beschrijft: de omgeving, de toeristen etc. Hij hanteert daar een Graham Greene-benadering.

Overeenkomsten
“Ik heb het anders aangepakt. Ik neem Flemings karakter, doop hem in Deaver, windt hem op en laat hem los in een moderne wereld. De nieuwe James Bond krijgt mijn stem, de Deaver-stem. Dat was ook de opdracht: maak een nieuwe James Bond in jouw eigen stijl. Men wilde alleen dat het karakter niet het Fleming-karakter zou verloochenen. Zijn achtergrond moest hetzelfde blijven. Zo is Bond oorspronkelijk een wees en dat moest hij ook blijven. Wat karakter betreft moest hij vrijwel identiek zijn aan de creatie van Fleming. Het publiek houdt nu eenmaal van zekerheden en van bepaalde gimmicks. Maar,wat verhaal betreft kon ik geheel mijn gang gaan. Bond is iemand die van het leven houdt en die daar intens en snel van wil genieten, terwijl hij in de kern een soldaat is. Het is interessant om te zien hoe hij zich ontwikkelt in een Deaver-boek. Ik behoud de karakteristieken van James Bond en plaats hem in een gemoderniseerde omgeving in het heden, 2011. Bij Fleming was Bond een W.O.II-veteraan, bij mij is hij een Afghanistan-veteraan. De boeken van Ian Fleming zijn tamelijk rechtlijnig. Ze worden geregeerd door de plot en de karakters. Mijn boeken hebben meer het karakter van een achtbaan. Ik bedenk drie of vier plots die ergens in het verhaal moeten samenkomen, vol actie, verrassingen en plotwendingen. Mijn doel tijdens het schrijven was om de fans van James Bond een verhaal te geven in de beste traditie van James Bond, zonder hen een pastiche voor te schotelen. Zo zal er geen boef in voorkomen die een kat aait, haha. Daarnaast wil ik mijn eigen fans een typisch Deaver-verhaal bieden, waar toevallig James Bond de hoofdrol in speelt. Bond is geen karakter dat ook maar iets wegheeft van de hoofdpersonen in mijn andere boeken. Hij is in bepaalde opzichten wreed, maar daarnaast is hij een intelligent en sociaal observator. Het boek staat in de planning voor oktober.
Wat betreft een eventuele film. Men heeft een optie op mij genomen om te zijner tijd het filmscenario te schrijven, maar de filmmaatschappij die traditioneel alle Bond-films uitbrengt, MGM, is technisch gezien failliet. Dus ik weet niet of het er ooit van zal komen.´

Bond-seks-romantiek
“Het leuke is dat toen mijn vrouwelijke fans hoorden dat ik James Bond zou gaan doen, zij mij veel brieven stuurden met het verzoek om wat romantische seks in het boek te verwerken. Oké, James is een romanticus en ook seks gaat hij niet uit de weg, dat zal ik in dit geval ook niet doen. In mijn beleving was James Bond in de boeken van Fleming altijd op zoek naar een vrouw. Niet zozeer naar een vaste relatie, maar toch. En dat heb ik altijd als romantisch ervaren. Hij is geen man die bloemen stuurt, maar hij trakteert de dames wel op een sfeervol diner. En daarna? Daarna is er seks a la James, met passie en een knipoog. Over seks gesproken. Ik was onlangs in Zuid-Afrika om mijn boeken te promoten en na afloop van mijn presentatie kwam een jonge vrouw naar me toe en zei: “Mister Deaver ik heb een vraag maar die wil ik niet stellen met iedereen erbij. Wat dacht u van seks?” En ik zei: “Sorry, maar daar heb ik nu even geen tijd voor (haha).” Ze bloosde en zei: “O, nee, nee, dat bedoel ik niet.”
“Dat weet ik,” zei ik, maar het echte antwoord is dat ik seks alleen zou willen gebruiken als het een functie heeft voor het verhaal. De reden dat ik weinig seks in mijn boeken verwerk, is ook omdat mijn verhalen zich afspelen in twee of drie dagen. En in die tijd hebben mijn hoofdpersonen het zo druk dat ze geen tijd hebben voor een dergelijke intimiteit. Als zij seks hebben, zijn ze niet bezig met het voorkomen van nieuwe misdaden. Dat zou een doodzonde zijn. In The Sleeping Doll, een Katherinne Dance verhaal, is de schurk een Charles Manson-achtige figuur die seks gebruikt als wapen. Hij is een verleider van lichamen en zielen. Hij gebruikt zijn seksuele kracht en in dat boek schrijf ik dus wel over seks omdat het van belang is voor het verhaal. Als je het over seks hebt, dan zie je het merkwaardige fenomeen dat er in Amerika meer vrouwelijke misdaadauteurs zijn die er expliciet over schrijven dan mannen. Kijk maar naar schrijfsters als Nora Roberts en Jeannet Evanovich.”

Groot als herschrijver
Niet alleen voor zijn nieuwe James Bond-boek maar ook voor zijn Lincoln Rhyme-thriller Spanningsveld heeft Deaver een ruwe opzet van het verhaal geschreven die zo’n slordige 150 pagina’s omvat. Deaver benadrukt dat hij erg plotgeoriënteerd is. “Ik moet dat doen. De structuur is erg belangrijk voor mij. Ik maak gebruik van zoveel plotwendingen dat ik goed het overzicht moet zien te behouden. Het helpt me ook als houvast bij het herschrijven van mijn verhalen, waarbij ik soms behoorlijk ingrijpend te werk ga. Je kent het gezegde: “Er bestaan geen grote schrijvers, alleen grote herschrijvers.” Dat is tevens het werk waar veel beginnend schrijvers huizenhoog tegenop zien. Deaver: “Ik geef colleges in schrijven. Daarbij vraag ik mijn studenten altijd eerst: ”Willen jullie een boek schrijven of willen jullie een boek geschreven hebben? Wil je het leven van een schrijver leiden en elke dag schrijven of wil je in een leunstoel zitten en luisteren naar het aanzwellen van je bankrekening omdat je een Harry Potter, James Bond of Twilight hebt geschreven? Dat zijn twee verschillende dingen. Je moet eerst je doelstellingen bepalen. En als je besluit dat je elk jaar een boek wilt afleveren, dan moet je hard werken en lijden. Je kunt niet op inspiratie gaan zitten wachten. Zin of geen zin, je moet gewoon achter je computer gaan zitten. Ik heb het geluk dat ik dat kan opbrengen en dat ik elk jaar het nodige produceer, zodat ik er van kan leven. Het ene jaar wat luxer dan het andere, maar zo is het leven.”

















Eenzaamheid
Ik verdien mijn boterham met het schrijven van fictie en daardoor leid ik een eenzaam leven. Ik zit maanden alleen achter mijn computer, zonder iemand te zien. Daarnaast reis ik heel veel en zit vaak alleen in hotelkamers. Ik heb een partner met wie ik niet samenwoon en die ik dus soms tijden niet zie. Toch kan ik niet anders. Ik zie mijn werk als een zaak, een project in de entertainmentindustrie. Ik benader het op zeer zakelijke wijze. Ik wil zoveel mogelijk mensen amusement bieden. Schrijvers die zeggen uitsluitend voor zichzelf te schrijven en niet aan hun publiek te denken, zijn luie schrijvers. Schrijven is communicatie en dat doe je niet in je eentje. Schrijven gaat niet alleen om het hebben van ideeën, maar omvat het hele proces dat je moet doorlopen om die ideeën voor iedereen leesbaar op papier te krijgen. Ook een briljant literator als Saul Bellow heeft moeten herschrijven tot hij een ons woog voordat hij zover was dat hij het goed genoeg vond voor een groter publiek. Schrijven is een vak. Vraag maar aan wijlen William Shakespeare.

Spanningsveld
In zijn pas in het Nederlands vertaalde boek Spanningsveld wordt er ingebroken in een elektriciteitscentrale in New York, waarna in grote delen van de stad het licht uitvalt en stroomstoten met hoge voltages dodelijke slachtoffers eisen, op straat en thuis. Is er sprake van een terroristische organisatie? Van een krankzinnige? In zijn boek laat Deaver de kijker kennismaken met de immense, onzichtbare kracht van stroom. Technisch, gedetailleerd en huiveringwekkend. En hoewel Deaver veel alternatieven van energievoorziening ter sprake brengt, is het hem er niet om te doen geweest om een probleem ter discussie te stellen. Deaver: ”Ik heb niet geprobeerd om mijn eigen opinie op te dringen. Ik ben een vrij liberaal denkend mens en we hebben alternatieve energie nodig. Je hoeft maar naar die olieramp in de Golf van Mexico te kijken om te beseffen dat we op z’n minst iets moeten doen. Maar ik heb niet de behoefte om een maatschappelijk probleem op tafel te leggen. Ik wil simpelweg een spannend boek schrijven. Dat in een tweede laag van mijn verhaal stof tot nadenken zit, is meegenomen, maar geen doel. Als je het sec bekijkt schrijf ik alleen maar een verhaal waarin een politieman een boef wil vangen. Meer niet. Wat ik er aan persoonlijke relaties instop, overschrijdt het gehalte van een soapopera nauwelijks. Natuurlijk zorg ik ervoor dat mijn personages diepte hebben. Wat je aan meningen leest, zijn de meningen van mijn karakters. Er zit echt heel weinig van mijzelf in mijn boeken. Ik zie het zo: Als ik in een vliegtuig zit,wil ik niet dat de piloot de cabine in komt en zegt: “Goedemorgen dames en heren. Ik denk dat Lance Armstrong doping heeft gebruikt, anders had hij nooit 7 x de Tour de France gewonnen.” Die mening van die piloot interesseert me niet. Ik wil dat hij zich concentreert op zijn vak, het vliegen. En zo is het ook met de opnies van de schrijver. Ze doen niet ter zake, als hij zijn vak maar beheerst.”

Verandering
Het woord “Verandering” komt veel voor in Spanningsveld. Deaver is iemand die daar inderdaad niet voor wegloopt. “Wel, ik leef liever in het heden dan in de 12e eeuw. Ik tweet en ik twitter, haha. En ik heb, ondanks alle gevaren, liever wel dan geen elektriciteit. Het maakt deel uit van ons leven. Maar ik ben niet per se dol op alle vormen van vooruitgang. Ik vind het bijvoorbeeld prettiger om een boek van papier te lezen dan middels een e-reader. Dat elektronisch lezen is natuurlijk niet te stuiten. Het is gewoon een nieuwe vorm voor een oude bezigheid. Zoals in de oudheid perkament en papier de plaats hebben ingenomen van kleitabletten en stenen. In het algemeen ben ik heel optimistisch over veel vormen van technologische vooruitgang. Ze zijn ook vaak heel bruikbaar om mijn lezers de stuipen op het lijf te jagen. Een kwestie van een onvervalste win-winsituatie, haha.”

Lincoln Rhyme
Toen Deaver zijn invalide speurder Lincoln Rhyme introduceerde die zich, grotendeels verlamd, in een rolstoel voortbeweegt, schiep hij een zeer originele nieuwkomer in het speurdersgenre. Deaver: “Origineel is het sleutelwoord. Naast een aantal ingrediënten die ik in ieder verhaal aanwezig wil hebben, wilde ik ook een originele hoofdpersoon. Een held die vanwege zijn scherp inzicht en denkvermogen alle boeven de baas was. Daarom besloot ik een nieuwe, gemoderniseerde Sherlock Holmes te bedenken. Iemand die door reduceren en deduceren alles kon oplossen Een held ook die fysiek tot niets in staat was. Hij kan niet vechten, niet naar een bar lopen om navraag te doen, niets. Het gevolg is dat alle Rhyme-boeken in de kern een kat-en-muisspel zijn. Het bleek een goede vondst, want over de hele wereld is hij mateloos populair. Het publiek houdt van zijn geest en zijn persoonlijkheid, ook al is hij vaak narrig en humeurig. Omdat een dergelijke hoofdpersoon ook beperkingen heeft wat verhaalopbouw betreft, schrijf ik ook de Kathryn Dance-serie en af en toe een op zich staande losse, psychologische roman. Ik zorg er voor dat ik al mijn fantasie en mijn dromen in mijn verhalen kwijt kan.”

Voorloper van 24
De verhalen van Deaver spelen zich altijd af binnen een begrensd tijdvak, twee of drie dagen, waardoor hij de grondlegger van de succesvolle serie 24 genoemd kan worden. Het tijdstip waarbinnen zaken opgelost moeten worden is medebepalend voor de steeds oplopende spanning. Deaver: “Oorspronkelijk wilde ik een boek schrijven in real time. Een verhaal dat gebeurde in dezelfde tijd die de lezer nodig had om het te lezen. Laten we zeggen in 10 uur. Ik ben er een keer, met 18 uur, dichtbij gekomen: 18 Hours to die. Maar ergens is het natuurlijk een gimmick, kunstmatig, dus besloot ik van dat idee af te stappen. Het is een uitdaging omdat je voor een dynamisch verhaal veel dingen moet laten gebeuren. Het kan natuurlijk wel. Kijk, wij zitten hier al 2 ½ uur te praten. Als dit een cel was geweest, jij een bewaarder en ik een gevangene, dan hadden we van de dialoog, waarin we wat flashbacks hadden opgenomen, een real time boek kunnen maken.”






















Saaiheid en verwarring
Als schrijver moet je heel helder zijn, vindt Deaver. “Het domste dat je kunt doen is de lezer in verwarring brengen door middel van te artistiek gebruik van flashbacks of wisseling van point of views. Je moet nooit zo ondoorzichtig en literair stilistisch schrijven dat geen lezer nog begrijpt dat je hoofdpersoon gewoon een deur opendoet. Saaiheid is de grootste vijand voor een boek. Verwarring komt op de tweede plaats. En die laatste kan veroorzaakt worden door fraaie, maar ingewikkelde beeldspraak. Lezers zijn tegenwoordig per definitie zo doordrenkt met de bondige mediataal van televisie, games, pc en blackberry dat ik me afvraag of ze nog voor hun plezier Henry James kunnen lezen. Kan men nog genot ontlenen aan esthetisch mooi taalgebruik? Waarschijnlijk niet. Het gevaar van mijn boeken, waaronder Spanningsveld, is niet zozeer de overdaad aan stijl, maar meer de behoorlijke hoeveelheid technische informatie die ik geef. Ik doe veel research, maar probeer zo te doseren dat iedereen het verhaal kan volgen ook al is men niet technisch aangelegd. Ik gooi zeker 90% a 95% van mijn researchwerk weg. Ik ben me er terdege van bewust dat wat voor mij interessant is niet automatisch interessant is voor de lezer. Verder is het zo dat het lezers niet uitmaakt of ze alle technische zaken tot in detail begrijpen. Mensen lopen graag op hun tenen, al moet dat niet te lang duren. Als de plot maar duidelijk is, daar gaat het om.

Gekte
“Ik leef alleen en ik werk alleen. En dat betekent dat ik ook veel zelf kook. Mijn leven is dus nogal egocentrisch ingericht. Ik sta soms om drie uur ’s nachts op, werk zes uur, val in slaap en ga ’s middags om drie uur weer verder met schrijven tot middernacht. Ik vind het daarom wel belangrijk om af en toe tijd uit te trekken voor een goed diner. Vaak geef ik één keer per week een etentje voor vrienden. Dan ga ik de dag ervoor inkopen doen, wat me zo’n vier uur kost. En dan het koken zelf plus het etentje zelf neemt nog eens een volle anderhalve dag in beslag. Maar koken leidt me af van de gekte die het schrijfproces met zich meebrengt. De wereld van het boek is heus een gekte. Het is pure waanzin, het is een ongezonde bezigheid. Je leeft en eet onregelmatig en je bent voornamelijk in je eigen wereld opgesloten. Let wel, ik heb er geen probleem mee om tien uur per dag te schrijven, maar als je niet oppast raak je volledig gedesoriënteerd. Ik houd van wat ik doe, maar je moet een juiste balans weten te vinden.”

Struikelen door het leven
“Zolang ik besta, heb ik mij een weg door het leven gestruikeld. Ik begon te schrijven toen ik een jaar of 11 was en ik kon in mijn stoutste dromen niet vermoeden dat ik ooit en schrijver zou worden. Ik was een nerd die niet van sport hield en die liever thuis een boek zat te lezen. Ook in mijn latere leven als Wall Street-jurist en journalist was mijn wereld er een van papier en schrijfwerk. Maar mijn bestemming was het niet. Het was noodzaak. Een mens moet zijn rekeningen betalen. Het ultieme moment van bevrijding kwam voor mij dan ook 20 jaar geleden toen ik ontslag nam om mij volledig aan het schrijven te wijden. De eerste dag was ik doodsbang dat ik de regelmaat van kantoor zou missen. Maar na 5 minuten besefte ik al dat dat juist het mooiste was van mijn nieuwe daginvulling. Doen en laten waar ik zin in had, fantastisch. Dat is nog steeds het allermooiste van mijn overstap naar het schrijven. Het moeilijkste waren de eerste drie jaren, toen ik plotseling aan het einde van de maand niet meer automatisch een salaris uitbetaald kreeg. Maar ik had het voordeel dat ik altijd naar mijn oude baan had kunnen terugkeren. Gelukkig heb ik dat nooit hoeven doen. Mijn eerste boek was een Stephen King-achtig cultboek. Vrij slecht. Mijn tweede boek deed het iets beter, maar niet veel. Er werden tussen de 5.000 en 10.000 van verkocht. Maar langzamerhand begonnen de oplagecijfers te groeien. Ik ben gaan navragen en analyseren wat de mensen het beste vonden aan mijn laatste boek en die kennis heb ik verwerkt. Een methode die ik overigens nog steeds hanteer en die voorkomt dat je keer op keer dezelfde fouten maakt.”

Boeken als magic shows
Spanningsveld is met enorme vaart geschreven. Het is tevens de terugkeer van Rhyme’s aartsvijand De Klokkenmaker. Een terugkeer waar Deaver veel plezier aan beleefde.”Ik laat nooit een van de boeven in mijn boeken doodgaan. Je weet maar nooit wanneer je ze nodig hebt. Soms stop ik ze in de gevangenis, waar ik hen altijd kan terugvinden. Dan kunnen ze ontsnappen en kan ik Rhymes op pad sturen om hen weer te vangen ofzo. Verder denk ik er nooit over na wanneer ik wie wil laten terugkomen. Ik heb geen overkoepelende spanningsboog voor de boeken in een bepaalde serie. Ik werk in dat opzicht heel intuïtief. Maar zodra ik een verhaal ga opzetten verandert dat. De aanwijzingen, de clues, de sleutelmomenten, de oorzaken, de redenen, alles moet aanwezig zijn. Als de lezer terugbladert moet hij kunnen zien dat alle aanwijzingen al te lezen waren. Maar eerlijk gezegd zijn mijn boeken als magic shows. Het zijn puzzels, games, te vergelijken met een bezoek aan een hard boiled film. Je koopt een kaartje, stapt in en laat je meevoeren. Je weet dat het fake is, dat de hoofdpersonen er aan het einde goed van afkomen, maar toch zit je in spanning. Een schrijver of filmer kan rustig spelen met de randvoorwaarden die een realistisch verhaal met zich meebrengt. Een aartsvijand die steeds weer opduikt is natuurlijk nooit realistisch, maar als zijn handelingen dat wel zijn, is het verhaal toch geloofwaardig. De lezer neemt veel voor zoete koek aan. Het is de kunst om weg te blijven bij de “O, give me a break factor.” Bij de lezer. Dan heb je het als schrijver niet goed gedaan.”

Eind goed al goed
Toen ik jong was kreeg ik van mijn ouders aller ruimte om mijn fantasie te ontplooien. Mijn vader was schrijver van advertentieteksten en mijn moeder was een zeer getalenteerd schilderes. Zij moedigden ons aan te doen wat we wilden. Dat was overigens niet veel. Ik was een nerd, totaal niet atletisch, een echte stuntel. Een dromer. Dus voelde ik me het meest comfortabel in de fantasiewereld van boeken. Ik verzon zelf ook veel verhalen. Was dol op films en als het einde me niet beviel, verzon ik er zelf een mooier einde bij. Want al vroeg in mijn leven was de leidraad: eind goed, al goed. Het is nog steeds een filosofie die goed bij me past.”