Interview Jeffery Deaver

Stevig marstempo
Voormalig journalist en advocaat Jeffery Deaver houdt het marstempo er goed in. Zowel in zijn verhalen die zich altijd afspelen binnen een tijdsbestek van 48 uur als in zijn carrière. Sinds 1990 is hij full time auteur en schrijft hij een boek per jaar. Of dat nog niet genoeg is, weet hij ook nog regelmatig korte verhalen uit zijn pen te persen. Zijn serie over de verlamde forensisch detective Lincoln Rhyme houdt fans wereldwijd aan het papier gekluisterd. Kenmerkend voor zijn werk zijn de sterke, uitgekookte plots vol met onverwachte wendingen. Zelf zegt hij hierover: “Als je op zoek bent naar een boek dat je de hele nacht uit je slaap houdt, het klamme zweet over je rug laat lopen en vol zit met verrassingen, dan ben je bij mij aan het juiste adres. Ben je op zoek naar een verhaal dat wordt gedragen door goed uitgewerkte karakters waarin de plot een minder prominente rol speelt, dan moet je je heil ergens anders zoeken.”

Leren van het verleden
Momenteel kiezen veel thrillerauteurs ervoor om aan te haken bij de actualiteit en te schrijven over terrorisme. Deaver doet in zijn nieuwste boek juist het tegenovergestelde. Hij gaat terug in de geschiedenis en kiest voor een tijd die allang gepasseerd is, maar duidelijk zijn sporen heeft nagelaten in de wereld waarin we nu leven. Waarom? Deaver: “Het klinkt misschien gek, maar elf september was mijn grootste inspiratiebron voor het schrijven van Brandend ijs. Door die gruwelijke gebeurtenis wilde ik schrijven over het ultieme kwaad. De hedendaagse terroristen zijn.

echter het schrijven niet waard, dus ik ging terug in de geschiedenis naar het meest gevestigde ‘instituut’ van het kwaad en kwam uit op Nazi Duitsland. De Nazi-tijd herbergt als geen ander de grootste tegenstellingen in onze rijke geschiedenis zoals goed – kwaad en lafheid - moed. Ik wilde hier altijd al over schrijven omdat we uit de gebeurtenissen die toen plaatsvonden nog steeds dagelijks lering kunnen trekken.”

Gedegen onderzoek
De research voor Brandend ijs nam meer tijd in beslag dan gebruikelijk is voor Deavers werk. “Ik heb een jaar lang onderzoek gedaan, voordat ik begon met het schrijven van Brandend ijs. Ik heb zeker wel 50 verschillende bronnen geraadpleegd en heb ook nog eens een bezoek gebracht aan Duitsland. Van de belangrijkste literatuur is achter in het boek een overzicht opgenomen.” Ook Mein Kampf schuwde Deaver niet: “Ik heb Mein Kampf grotendeels gelezen en vond het vol staan met nietszeggende, opruiende hatelijkheden. Toch was dit boek wel mijn belangrijkste bron voor de radiofragmenten die door het boek heen verweven zijn.” Naast een literatuurstudie en een bezoek aan Duitsland sprak Deaver ook nog met mensen die in de jaren ‘30 in Berlijn leefden en gevlucht zijn toen het nog mogelijk was.

Niet zwart of wit
Brandend ijs is Deavers eerste historische thriller en verschilt daarmee van zijn eerdere werk. Toch heeft het boek duidelijk overeenkomsten met zijn voorgangers. Ook Brandend ijs speelt zich af binnen een tijdsbestek van 48 uur en bevat halverwege en aan het eind een aantal verrassingen. Het meest opmerkelijke verschil zit hem in een meer gedegen opbouw van het verhaal en het feit dat de hoofdpersonen niet gemakkelijk het stempel goed of kwaad opgeplakt kunnen krijgen. De absolute hoofdrol is in Brandend ijs weggelegd voor ‘huurmoordenaar met een geweten’ Paul Schuman. Hij vermoordt alleen mensen die de grens van het toelaatbare hebben overschreden. Zijn werk geeft hem afleiding van de levensvragen waar hij mee worstelt. Eigenlijk wil hij niets liever dan de banden met zijn familie aanhalen en een ‘gewoon’ leven leiden. Als de Amerikaanse regering hem vraagt op een prominente Nazi te vermoorden en daar een aantrekkelijke beloning tegenoverstelt, hoeft hij niet lang na te denken. De voorwaarden die aan zijn klus in Berlijn zijn verbonden, geven hem de kans voor eens en voor altijd af te rekenen met zijn verleden en met een schone lei te beginnen aan een nieuw leven. Het feit dat Schuman geen keiharde huurmoordenaar is die nergens voor terugdeinst, maakt hem niet tot de standaard slechteriken die in Deavers andere boeken wel aanwezig zijn. Deaver: “Dit boek is niet zwart of wit. De held is een huurmoordenaar en het slachtoffer een belangrijke Nazi. Moreel gezien is het verhaal dus niet gemakkelijk in een hokje te plaatsen.” Ook de toonzetting in het verhaal verschilt van Deavers gebruikelijke stijl. “Voor Brandend ijs heb ik formeler taalgebruik gebezigd, gebaseerd op de manier van praten in de jaren ’30.”

Beperkte middelen
Deavers beroemdste hoofdpersoon Lincoln Rhyme maakt in zijn onderzoek gebruik van de modernste technieken en nieuwste snufjes. Politie-inspecteur Willi Kohl uit Brandend ijs moet het echter doen met de onderzoeksmethodes die in de jaren ’30 voor handen waren. Dit werpt de vraag op of het niet lastig was om met beperkte middelen toch een geloofwaardige speurtocht op touw te zetten. Deaver: “Ik heb me zeer uitgebreid verdiept in de onderzoeksmethodes en forensische mogelijkheden uit die tijd. Alles wat je daarover leest, is waarheidsgetrouw weergegeven. Door mijn gedegen onderzoek was het dan ook niet lastiger om te speuren met beperkte middelen. Verrassend genoeg waren er best wel wat overeenkomsten te ontdekken met onze huidige moderne opsporingsmethodes. Ook in de jaren ’30 konden ze al hele nauwkeurige analyses van vingerafdrukken maken. Fax apparaten, televisie en computers werden toen ook al gebruikt.”

Ondergeschikte karakters
Buiten het feit dat het zorgvuldig checken van zijn bronnen meer tijd in beslag nam dan anders, hoefde Deaver voor dit boek niet harder te zwoegen dan normaal. “Het werk van een schrijver bestaat uit het vertellen van een verhaal. Of dit verhaal nou volledig ontsproten is aan de fantasie van de auteur of gebaseerd op feiten, maakt niet uit. Je moet in beide gevallen een meeslepend en geloofwaardig verhaal neerzetten.”
Deaver hecht erg aan een stevig raamwerk voordat hij het daadwerkelijke verhaal begint te schrijven. “Verhalen vertellen zichzelf niet, dat doen auteurs.” Na acht maanden stond het verhaal van Brandend ijs stevig genoeg in de steigers om met het daadwerkelijke schrijven ervan te beginnen. Dit nam een half jaar in beslag.
Het belangrijkste van een verhaal vindt Deaver de plot en niet de karakters. “Een verhaal is een serie van gebeurtenissen dat door zorgvuldige regie een emotie uitlokt bij de lezer. Dat vraagt om een goed doordacht en voortvarend raamwerk van escalerende conflicten. Natuurlijk moet je wel aansprekende hoofdpersonen in je verhaal hebben, maar ik vind een uitgebreide en diepgaande karakterschets uiterst saai.”

Don’t stop me now…
Als geroutineerd schrijver heeft Deaver zichzelf aangeleerd om overal te kunnen schrijven. Vliegtuigen, hotels, auto’s, tot op zekere hoogte maakt het allemaal niet uit. “Natuurlijk, teveel schreeuwende baby’s in de buurt of drukpratende nieuwslezers die uit radio of tv schallen, gaan ook mij te ver. Maar net als een arts op de eerste hulp kan een schrijver ook niet altijd de meest ideale situatie voor zichzelf creëren. Als we ons werk willen doen, zullen we ons toch moeten schikken naar de situatie. De ene keer gaat dat makkelijker dan andere keren.”

De grootste uitdaging voor Deaver is om de gewelddadige scènes in zijn verhalen goed neer te zetten. “Dit vind ik het moeilijkste van mijn vak, omdat het ingewikkeld is om originele en aansprekende scènes te verzinnen. Maar juist die uitdaging spreekt me enorm aan en maakt schrijven tot mijn grootste passie. Het blijft me prikkelen en dat is het hoogste doel wat je in je vak kunt bereiken.” Aan zijn pensioen denkt Deaver dan ook nog lang niet. “ Ik heb zoveel plezier in mijn werk. Het woord pensioen bestaat niet voor mij. Ik zal het hooguit op termijn misschien iets rustiger aan gaan doen als de jaren beginnen te tellen, maar stoppen zal ik nooit!”