Interview Jeffrey Archer

De Engelse schrijver zit ontspannen in de grote zaal van het Ambassadehotel aan de Amsterdamse Herengracht. Hij doet een dagje Nederland om zijn nieuwe boek te promoten. De succesvolle veelschrijver – van zijn 24 boeken zijn meer dan 120 miljoen exemplaren verkocht – is een echte Engelse ‘gentleman’. Van iemand met zijn kostschoolachtergrond en studie aan Oxford valt geen opschepperij te verwachten. Archer loopt misschien wel naast zijn schoenen van trots, maar dat zal hij nooit laten blijken. Hij is een heer van stand, laat dat duidelijk zijn. En een ‘gewone verteller’ is Jeffrey Archer (66 jaar) ook al niet. Hij begon zijn carrière als politicus. Eerst in de gemeenteraad van Londen en daarna als parlementslid voor de conservatieven van Margaret Thatcher. Op zijn 29ste stond hij aan het begin van wat een glanzende politieke loopbaan leek te gaan worden. Maar het noodlot sloeg toe. Hij investeerde al zijn geld op aanraden van een bevriende bankier in een Canadees bedrijf dat prompt failliet ging. “Ik verloor al mijn geld en ik had een enorme schuld. Dat kon ik allemaal niet betalen met een gezin dat ik moest onderhouden. Daar verdiende je toen als Kamerlid niet genoeg voor.”

Archer ging op zoek naar een andere manier om genoeg geld bij elkaar te krijgen om zijn schulden te betalen en ook nog comfortabel te leven. Met dat doel voor ogen zette hij zich aan zijn eerste boek. Toen dat een bestseller werd, keek hij niet meer om naar een andere baan. “Ik wilde politicus worden, maar zoals Proust heeft gezegd: De mensen altijd voor second best. Ik dus ook.”
Daarmee is het verhaal van het bewogen leven van Archer echter nog niet uit. Tot enkele jaren geleden werkte hij nog steeds samen met Margaret Thatcher, de ijzeren dame van de Engelse politiek in de jaren zeventig en tachtig. Hij was ook nog plaatsvervangend partijvoorzitter van de conservatieven. En op het moment dat hij leek terug te keren in de politiek – hij was de kandidaat voor de conservatieven om burgemeester van Londen te worden – sloeg het noodlot opnieuw toe. Op beschuldiging van meineed verdween hij twee jaar in de cel. Het leverde drie dagboeken uit de gevangenis op, maar een terugkeer op het publieke podium was daarmee definitief verleden tijd.

Maar Archer is niet klein te krijgen. Hij schreef meteen nadat hij zijn straf had uitgezeten Het Van Gogh bedrog. Het boek begint met de aanslagen van 11 september op New York. Een bedrijf van een louche Oost-Europeaan is in een van de twee torens gevestigd die door de vliegtuigen zijn geraakt. Dit bedrijf leent geld uit aan rijke types die in de problemen zijn gekomen. Het onderpand is steevast een waardevol schilderij. Als de lening niet op tijd wordt terugbetaald, jaagt de bank op de hele kunstverzameling van de betrokkene.
Een onverwacht gevolg van de aanslagen was dat overlevenden spoorloos konden verdwijnen om elders een nieuw leven op te bouwen. “Dat is echt gebeurd. Om huwelijksproblemen te ontlopen, een criminele carrière voort te zetten. Het kon allemaal.” Zo ook het door Archer bedachte bedrijf. Alleen had dat net voor de aanslagen een kunsthistorica ontslagen die het niet met de praktijken van haar baas eens was. Zij waarschuwde de rijke Engelse dat zij haar Van Gogh dreigde kwijt te raken.
Het onderwerp is Archer op het lijf geschreven. Hij is een erkend verzamelaar van impressionistische kunst. “Hoeveel schilderijen ik nu heb? Ik denk zo’n 250. Het grootste gedeelte hangt in onze drie huizen in Londen, Cambridge en Mallorca. Ik verzamel al jaren impressionisten. Een schilder als Pisarro. Die kan ik betalen. Ik heb ook een Renoir. Maar dat is een heel klein schilderijtje. Anders wordt het te duur,” vertelt Archer. Met een lach in zijn stem voegt hij er aan toe: “Ik heb er nu zo veel dat mijn vrouw boos wordt als ik er nog meer koop.”

Het verhaal over een bank die achter kunstschatten aanjaagt is niet helemaal fictie. In vroeger tijden ging het echt zo. “Banken kochten ongezien hele inboedels op in de hoop dat er iets waardevols bij zou zitten. Maar daar kom je tegenwoordig niet meer mee weg. Mensen kennen de waarde van kunst nu veel beter. In Victoriaanse tijden verzamelde alleen de hogere sociale klassen kunst. De verzamelwoede leeft nu veel breder.”
De schrijver is op het pad van de kunst gezet door een Italiaanse studente kunstgeschiedenis die hij als jongeman leerde kennen. Zij bracht hem de liefde voor impressionisten bij. Te laat ontdekte hij de Italiaanse schilders van de renaissance. “Dat is eigenlijk een hogere klasse. Maar ik ontdekte dat pas toen ik 50 was geworden. Te laat voor mijn verzameling.”

Als hij over Italië spreekt, breekt zijn enthousiasme door in zijn stem. “De helft van de klassieke schatten ligt in dat land,” weet hij. Hij heeft zijn oog laten vallen op een prachtig beeld dat nu in een museum in Napels staat. “Help je mij het te stelen? Dat zou pas een prachtig verhaal zijn. Maar hoe krijg je een zwaar beeld uit het gebouw, naar de haven? Daar pijnig ik nog steeds mijn hersens over.” Als hij het heeft opgelost, staat dat ongetwijfeld in een volgend boek. Maar eerst wil hij zich wagen aan een ‘saga’, een dik boek waarin hij een familie door de tijd volgt. “Ik weet het onderwerp al en de contouren van het verhaal heb ik in mijn hoofd. Daar ga ik volgend jaar aan beginnen. Ik hoef niets meer te doen. Ook niet te schrijven. Maar ik schrijf nu alleen nog omdat ik het zelf wil.”