Interview John van den Heuvel

Afspraak in stijl
Mijn afspraak met Van den Heuvel (1962) verloopt geheel in stijl, een tikje geheimzinnig zoals dat in misdaadkringen usance is. De informatie komt beetje bij beetje. Na het eerste contact wordt aangegeven dat het interviewverzoek wordt ingewilligd. Nadere informatie zal volgen. Tijdens het tweede contact wordt duidelijk dat de afspraak in Amsterdam zal zijn. Het derde bericht geeft aan op welke tijd de afspraak zal plaatsvinden. Pas op de dag van de afspraak zelf krijg ik te horen waar de ontmoeting zal plaatsvinden, een trendy etablissement in het centrum van Amsterdam. Van den Heuvel ziet er piekfijn uit, gebronsd gelaat, modieuze kleding, vlot en zelfverzekerd, een bevoorrecht man..

Undercover
Eigenlijk is hij alles geworden waar hij als kind van droomde: politieagent en journalist.
Direct na zijn middelbare school ging hij naar een internaat in Amsterdam waar hij werd opgeleid in de fijne kneepjes van de misdaadbestrijding. Hij diende het Amsterdamse politiecorps in diverse functies. Zo werkte hij bijna twee jaar undercover in de milieus waar hij later gedetailleerd over zou schrijven.
“Ja, het was een spannende periode. Maar er ging een gedegen opleiding aan vooraf met veel psychologische testen. Je gezinssituatie werd bekeken om te kijken of je het wel of niet aankon. Of je stabiel was. Tussentijdse evaluaties. Als undercover kom je ook in een schizofrene situatie terecht. Voor je werk moet je rijden in dure auto’s en heb je een peperduur horloge om je pols. Je eet en drinkt eersteklas. Alles wat met geld te koop is kan. Maar na afloop rijd je in je tweedehands auto gewoon weer naar je etagewoninkje. Natuurlijk zijn er undercover agenten die dat gespleten leven niet aankunnen en die afglijden. In mijn tijd mocht je het werk dan ook maar twee jaar doen, uit zelfbescherming.
In mijn tijd begon de politie eigenlijk pas met undercover werk. Ik raakte snel bekend in de onderwereld. Je moest enorm op je qui vive zijn, want iedereen was erg argwanend. De jongens realiseerden zich dat ze lange tijd achter de tralies zouden kunnen verdwijnen. Het was een moeilijke maar spannende tijd.”

Schijnromantiek
Nog tijdens zijn politietijd pakte hij de pen ter hand om voor de Amsterdams politiekrant te schrijven. Het was het begin van een mooie carrière. “In 1990 belde de Telegraaf of ik politieverslaggever bij hun wilde worden. Dat heb ik gedaan en tot op de dag van vandaag heb ik er nooit spijt van gehad. Ik kende de wereld, ik had contacten. Ik wist wat het was om als agent stenen naar je hoofd te krijgen, maar ik wist ook hoe het was om een flinke hoeveelheid cocaïne te kopen. Ik kende beide kanten. Al snel kwam ik bij de afdeling reportage. Dat was mooi. Ik ben de hele wereld over geweest voor reportages over Desi Bouterse, De Hakkelaar, de IRT-affaire, de Columbiaanse cocaïnekoning Pablo Escobar. Er was veel te doen. Alleen was het heel wat minder romantisch dan de mensen denken. Voor de buitenwereld hangt er een schijn van romantiek over het penozeleven. Maar het is echt maar schijn. Ze smijten met geld dat is waar. Maar ze bestelen elkaar en ze bedriegen elkaar voor een kwartje. En altijd moeten ze over hun schouder kijken, want je weet maar nooit. Hartstikke paranoïde. Negen van de tien die in die wereld zitten zouden er ook graag uitstappen, maar dat lukt gewoon niet. In werkelijkheid is de penoze niet romantisch. Nooit geweest, maar nu helemaal niet meer.”

Rol van de misdaadverslaggeving
Contacten hebben in de onderwereld is een, maar om die contacten ook te laten praten is een tweede. Van den Heuvel geeft het grif toe. “De onderwereld praat niet graag met journalisten. Met name de grote jongens hebben helemaal geen baat bij publiciteit. Als er uitvoerig over hen geschreven wordt is dat bijna in alle gevallen het begin van het einde. Noem ze maar op: Endstra, Mieremet, Holleeder. Of je wordt geliquideerd of je verdwijnt achter de tralies. Je ziet wel bij veel van die jongens dat ze er eigenlijk uit willen stappen en een rol willen gaan spelen in de bovenwereld. Maar dat is niet zo gemakkelijk als het lijkt, zelfs niet met veel geld. De tijd dat ze met een grote tas met geld naar een bank konden gaan en zo hun zaakjes konden regelen is voorbij. Tegenwoordig zijn financiële instellingen heel terughoudend. Als banken zien dat iemand ook maar enigszins in de publiciteit komt en ze vermoeden dat er crimineel geld aan te pas komt, dan trekken ze meteen de stekker eruit en weigeren krediet of vorderen leningen in. Dan kan je het wel schudden als zakenman. Dat zag je aan Endstra. Dus niemand in de onderwereld zit op publiciteit te wachten. Er is een aantal keren tegen me gezegd: Jij hebt me kapot gemaakt. En als je dan tegen ze zegt: Nee, jij hebt jezelf kapot gemaakt, willen ze daar niet aan en zijn woest op je.”

Angst
“Nee, ik ben niet bang. Als ik dingen niet meer zou opschrijven uit angst, of vanwege intimidatie, dan zou ik mijn werk niet meer goed doen en dan zou ik er vandaag nog mee stoppen. Maar ik heb niet zoveel problemen. Ik ben niet bevriend met topcriminelen. Ik vind dat niet verstandig. Dan roep je de problemen over je af. Ik heb een beroep met enig risico, dat weet ik. Maar als je je werk maar serieus doet, goed onderzoek pleegt, dan kunnen ze je er nooit van beschuldigen onwaarheid te schrijven.”

Infiltratie
Van den Heuvel had destijds als undercover en nu in zijn functie van misdaadverslaggever te maken met de dagelijkse praktijk. Volgens hem kan je de misdaad dan ook alleen maar bestrijden met verregaande methoden: “Ik vind niet dat de politie zich te veel moet beperken.
Natuurlijk met je wel selectief te werk gaan met het toepassen van middelen en methoden. Maar de misdaadbestrijder mag nooit met gebonden handen op pad gestuurd worden. Daarom moet je geen enkele methode uitsluiten. De onderwereld moet nooit kunnen weten wat hen te wachten staat. Uiteraard moet je het proportionaliteitsbeginsel handhaven. Je moet niet voor een winkeldief een undercover inzetten. Je moet de verhoudingen in de gaten houden. In Amerika hanteren ze dezelfde gedachte: niets bij voorbaat uitsluiten. Maar daar gaan ze wel verder dan hier. Zij maken daar gebruik van lokvogels en infiltranten. Daar is Nederland in principe te klein voor. Je kunt hier geen diepte-infiltratie toepassen. Dan ga je politiemensen sociaal isoleren. In Amerika kan je in een criminele organisatie op een bepaalde plek infiltreren en een paar jaar meedraaien, voordat je eruit stapt. Vervolgens verhuis je naar een heel andere staat, onder een andere identiteit en je kunt je werk weer doen. Maar waar zou je in Nederland naartoe moeten? Vrijwel iedereen in het circuit kent elkaar. Maar ja, als hier een Amerikaanse agent zou infiltreren in de Hells Angels dan zou dat naar mijn idee zonder meer mogelijk moeten zijn. Maar ook hier geld weer: met handhaving van de nodige waarborgen.”

Misdaad in Nederland
“De criminaliteit in Nederland kan internationaal gezien een behoorlijk deuntje meeblazen. Het is geen Sodom en Gomorra, maar we moeten het zeker niet bagatelliseren. Politie en justitie zeggen dat het aantal misdaden afneemt. Ik waag dat te betwijfelen. Ik denk niet dat het erger is geworden, maar het is ook niet minder geworden. In de jaren tachtig en negentig had je een groot aantal liquidaties in de onderwereld. Het ging toen om Chinezen en Chilenen. Dat leek misschien wat verder weg, maar het gebeurde in onze achtertuin. Nu liquideren de Nederlandse criminelen elkaar. Je moet niet denken dat je de misdaad oplost door een paar grote jongens te pakken. We hebben in Doden liegen niet ook een paar artikelen over Willem Holleeder opgenomen. Een grote jongen, maar er zitten mensen boven hem, zoals Dino S., over wie we ook schrijven. Maar er zijn ook een aantal mensen boven hem die ik niet ken en de politie ook niet. We moeten dan ook niet de illusie hebben dat als Holleeder weg is, dat dan de georganiseerde misdaad verdwenen is. Alles gaat gewoon door.”

Seriemoordenaars
In Doden liegen niet is een verhaal opgenomen van een man die zijn hele familie vermoordt omdat hij vrij spel wil hebben met de webcamgirl waar hij verliefd op is geworden.
“Ja, psychopaten heb je ook in Nederland. Maar als je praat over moorden in het criminele circuit en moorden gepleegd door psychopaten heb je het over totaal verschillende grootheden. Ook in Nederland worden met enige regelmaat meervoudige moorden gepleegd.. Dat heeft een zekerende aanzuigende werking. Maar die echte grote seriemoordenaars die jarenlang ongestoord mensen vermoorden, zoals in Amerika, die heb je hier niet.”

Selectie en bewijsbaarheid
Ruim zestien jaar misdaadjournalistiek. Hoe moeilijk is het om je beste stukken te selecteren voor een boek als Doden liegen niet? “Heel eenvoudig. Bert en ik lopen jaren mee. We hebben gekeken welke verhalen ons het meeste zijn bijgebleven. Dat betekent dat het een heel persoonlijke selectie is geworden van verhalen die het meest spraakmakend zijn geweest. Veel zijn herschreven en geactualiseerd.Het is een aardige bloemlezing geworden van zaken die mensen zich ongetwijfeld zullen herinneren. We hebben niet veel materiaal achter gehouden. Soms weet je wel meer, of meen je dingen te weten, maar kan je dat niet publiceren omdat je het niet kunt bewijzen. Voor publicatie in de krant hebben we dan overleg met de hoofdredactie. Soms kan je om juridische redenen dingen niet publiceren.”

Bewondering
Als je zo lang meeloopt als Van den Heuvel ontkom je er niet aan ook een vaag gevoel van bewondering te hebben voor een bepaalde misdaad. “Nou bewondering? Misschien voor die diamantroof op Schiphol. Die jongens hebben toch redelijk hun huiswerk gedaan. Maar het is ten dele te wijten aan de slappe beveiliging. Er zijn gelukkig geen slachtoffers bij gevallen, dat spreekt me aan. Maar er zijn toch mensen bedreigd. Je moet niet onderschatten wat het betekent als je een pistool op je gericht krijgt. Die impact is enorm. Mensen die bedreigd zijn geweest, kunnen psychisch volledig de weg kwijt raken. Iedereen die met criminaliteit in aanraking is gekomen, weet hoe onplezierig bedreiging is. Maar daarom staat misdaadjournalistiek zo in de belangstelling. Iedereen kent wel iemand die iets is overkomen.
Je hebt het over herkenbaarheid.”

Trots
Zijn er ook zaken waarop Van den Heuvel trots is dat hij ze heeft opgelost? “Trots is niet het woord. Zo zie ik het niet. Maar er zijn wel meerdere zaken waar ik een professionele voldoening aan heb overgehouden. Bijvoorbeeld dat ik met harde bewijzen heb kunnen staven dat Desi Bouterse een drugsbaron is en ook gaf het voldoening dat ik de drievoudige moord op de Hells Angels en de zaken over Endstra en De Hakkelaar ik in de Telegraaf op de kaart heb gezet. Het zijn succesvolle producties geweest die vaak tot gevangenisstraf hebben geleid.”
Als je naar de primeurs kijkt die John van den Heuvel op zijn naam heeft staan, draait het bijna allemaal om actuele zaken. “Ik doe ook cold cases hoor. Meestal op verzoek van nabestaanden die vragen of ik een zaak opnieuw wil bekijken. Maar Peter R.de Vries heeft dat als handelsmerk genomen. Ik probeer als misdaadverslaggever mijn eigen koers te varen.
Dat wil niet zeggen dat ik cold cases uit de weg ga, zeker niet als het journalistiek gezien aanknopingspunten heeft.”

Televisie
Naast zijn werkzaamheden als schrijvend misdaadjournalist kreeg Van den Heuvel ook de gelegenheid om zijn visie over misdaad ook op de televisie ten toon te spreiden.
“In 2001 werd RTL Boulevard ontwikkeld. De bedoeling was om er een soort Telegraaf op televisie van te maken. Ik kon de misdaadverslaggeving voor mijn rekening nemen. Ik vind het leuk en ik kan het gemakkelijk combineren met mijn werkzaamheden voor de krant.”
Vanwege zijn succesvolle optreden kreeg Van den Heuvel bij RTL 5 ook zijn eigen misdaadprogramma Bureau Misdaad. “Dat was even een hele omschakeling. Die jongens zeiden: jij weet alles van misdaad, wij weten alles van televisie. Het resultaat was dat het eerste programma een soort videoclip was. Veel te snel waardoor de informatie naar de achtergrond verdween. Later werd dat gelukkig bijgesteld. Dat is ook niet de reden dat ik naar de TROS ben overgestapt om Bureau Van den Heuvel te maken. De TROS had gewoon een beter voorstel en een beter tijdstip. Dat zag ik wel zitten, want RTL 5 is voor een misdaadprogramma een moeilijke zender. Natuurlijk zijn er periodes dat het erg druk is. Ik heb nu een aantal weken achter elkaar opnames voor mijn nieuwe misdaadprogramma Bureau Van den Heuvel bij de TROS. Dan is er weinig tijd om adem te halen, maar het gaat me allemaal goed af.”
Tijd om misdaadromans te lezen heeft Van den Heuvel niet. “Ik lees weinig. Het laatste boek dat ik heb gelezen is van oud rechercheur Simon de Waal. Ik weet dat hij een ervaren rechercheur is, dus hij schrijft geen onzin. Ik zou me er anders maar aan ergeren.”