Jos Dewit zet zijn seriepersonage tussen twee culturen

op 13 oktober 2016 door Raymond Rombout 1 reactie

Het is weer tijd voor de Vlaamse thriller. Of u wilt of niet, het thrilt in Vlaanderen. In deze aflevering een interview met Jos Dewit, meerderen keren genomineerd voor De Diamanten Kogel en Hercule Poirot.

Jos Dewit begon met proza op de vierkante centimeter. Verhalenbundel Grensbewoners (1997) werd bekroond met de Vlaamse Debuutprijs en genomineerd voor de NCR-prijs. Daar al lag de kiem voor de thematiek van de thrillers die hij nadien zou schrijven. De mayonaisemoorden (2011, met Ludo Enckels) werd genomineerd, Operatie Monstrans. (2012) geraakte op de longlist voor de Diamanten Kogel.

In Weg (2014), de derde thriller met Kareem Zeiz in de hoofdrol, haalde Jos Dewit, solo nu, opnieuw de nominaties voor Diamanten Kogel en Hercule Poirot. Elke keer geschoten, altijd prijs lijkt het wel, daar moet dus kwaliteit achter zitten.

Jos nam ons mee in Hasselt. Van het donkere stationsbuffet naar de gezellige binnenstad, waar toevallig die dag de kop van de burgemeester zou rollen en cameraploegen zich als hyena’s uitrekten in de zon. In dat kader gingen wij aan de slag, met foto’s en al. Belangstelling verzekerd. Deze rubriek wordt nog mega-beroemd.

Het schrijven

Is een thriller gemakkelijker te schrijven dan een roman?

'Neen. Zeker niet. Het is gewoon een andere manier van werken, zeker niet makkelijker. Een thriller is dankbaar omdat je de mens van zijn slechtste kant kunt tonen. Het is heerlijk om vreselijke dingen te laten zien. Stephen King zei: maak het zo vies, zo dreigend mogelijk, zodat mensen 's nachts niet meer kunnen slapen. Het genre is ook dankbaar om de pijnpunten te tonen van onze maatschappij. De mens als misdadiger, waarom doet hij dat? Hoe gaan we daar mee om?'

Hoe kwam je samenwerking met Ludo Enckels tot stand? Waarom kwam er een einde aan?

'Ludo schreef het eerste manuscript met karaktertekening. Dat had een andere titel, andere namen. Zo ontstond Zeiz bewust als een man tussen twee culturen, iemand met Tunesische wortels. Eerst ging dat goed: ik schrijf een stuk, stuurde dat naar Ludo, waarna we samen kwamen en bijstuurden. Met boek twee kwamen echter de felle discussies. De aanleiding tot het artistiek conflict tussen mij en Ludo was onze manier van werken. Ludo hanteert veel structuren en dat werkt minder bij mij, omdat ik impulsiever ben. Nochtans denk ik dat het doenbaar is. Er zijn voorbeelden genoeg.'

Nicci French, om de onbekendste te noemen. Iemand start en stuurt het naar de tweede, die het verandert en het volgende hoofdstuk schrijft. Enzovoort.

'Maar daar noem je de essentie: het schrijven. Wat uiteindelijk tot een conflict leidde, was het verschil in schrijfstijl. Ik weet nu dat het moet zoals Nicci French, of zoals Sjöwall en Wahlöö. Maar dan moet je schrijfstijl vergelijkbaar zijn en dat was bij ons niet het geval. Ik vind stijl het belangrijkste aan een boek, zo beoordeel ik andere boeken. Ik werk vanuit personages, Ludo vanuit de plot. Voor een plotschrijver is het moeilijker dan voor een karakterschrijver. In een plot moeten alle details kloppen, terwijl je bij een karakter altijd weg kunt, omdat dat gewoon complex mag zijn. Stijl vind ik belangrijk, die heb ik ook opgelegd. Een boek, zeker een reeks, moet uniform zijn, anders is er een probleem.'

Er wordt wat af-gedroomd in je boeken! Talloze hoofdstukken beginnen met een droom, waarin Zeiz het gevecht aangaat met zijn demonen. Speelt Zeiz’ onderbewustzijn een bewuste rol?

'Zelfs het besef dat het een cliché kan worden, houdt me niet tegen om dromen te gebruiken. Ik denk dat ik dat goed kan. Dromen vind ik fantastisch. Het onderbewuste, zoals je zegt, kan daarin naar boven komen. Een droom heeft een betekenis, heeft altijd verband met de realiteit, versterkt vaak een probleem waar ik zelf mee zit.'

Als fulltime schrijver kun je toch meer dan één boek per jaar publiceren?

'Dat dacht ik ook. Alleen, ik heb nog dat valse gevoel dat ik onsterfelijk ben. Geef mij ruimte en ik neem ze. Met een ‘Zeiz’ ben ik een jaar bezig, misschien is dat niet goed. Neem nu dat je foto’s maakt. Een vakman kan meteen zien of die goed zijn. Aan een boek kan je een jaar werken, maar als een uitgever oordeelt dat het niet goed is, sta je daar. Heb jij die twijfel niet meer?'

Ik heb mijn twijfels, maar niet aan mijn schrijfkunde. Ik merk overigens dat het steeds sneller gaat.

'Daar ben ik jaloers op, ik heb dat nog altijd niet. Langs de andere kant kan ik me niet voorstellen dat ik vijf jaar doorwerk aan een thriller, want dan is de rek er uit. Hoe zei de Ierse schrijver Ian McEwan het weer? A writer needs a lot of time to waste. Of Harry Mulisch: de schrijver zit aan zijn schrijftafel; kamer kijkt uit het raam en werkt.'

Hoewel de baas van het stationsbuffet en zijn klanten een conservatieve mening koesteren, is dit wel de plek waar Zeiz zijn ochtendkoffie komt drinken. Heb je iets met stations of treinen?

'Het gerechtsgebouw in aanbouw, hier achter de hoek, was in het eerste boek belangrijk. Het eerste lijk wordt daar ontdekt. Ludo en ik gaan kijken, komen hier een koffie drinken, praten erover. Zo wordt het vanzelf een plek. Plus, een station is altijd het zwakke punt van een stad, laat vaak de lelijke kant van de stad zien. Kleine criminaliteit trekt Zeiz aan. Hij komt hier rondhangen, zich een beetje ergeren. Eigenlijk is hij heel conservatief. Dat heeft hij van zijn vader. Hij zet zich daar tegen af en daar hebben zijn keuzes mee te maken. Alsof hij zichzelf een beetje pijnigt. Dat laat me denken aan een uitspraak van Bart De Wever, die in een interview toegaf dat hij “problemen had met gelukkig te zijn.” Voor sommige mensen is gelukkig zijn vanzelfsprekend, niet voor Zeiz. In dit buffet komt het allemaal samen: de racistische uitspraken, het uitzicht, zijn eigen gedachtestroom.'

Wat zou je als gemeenschappelijk thema benoemen voor je drie thrillers?

'De in het nauw gedreven mens die een uitweg zoekt. Zeker in het derde boek heeft dat thema zich toegespitst. Er is niets goed of slecht, geen slachtoffers en daders. Vluchtelingen zijn niet uitsluitend slachtoffers, ze zijn ook daders. Ik kan interviews met vluchtelingen niet meer lezen. Die weten precies wat ze moeten vertellen: ze lijken altijd slachtoffers, onschuldige mensen zonder ruggengraat. Maar dat is niet zo, het zijn vaak mensen die goed weten wat ze willen, die vaak veel moed hebben betoond.'