Jos Dewit zet zijn seriepersonage tussen twee culturen

op 13 oktober 2016 door Raymond Rombout 1 reactie

Het is weer tijd voor de Vlaamse thriller. Of u wilt of niet, het thrilt in Vlaanderen. In deze aflevering een interview met Jos Dewit, meerderen keren genomineerd voor De Diamanten Kogel en Hercule Poirot.

Pagina 2 van 3

Zeiz: hoop, geloof en liefde

In de Mayonaisemoorden leren we Kareem Zeiz kennen als iemand die niet tegen wat geweld is, zolang het niet excessief wordt. Hij werkt een half jaar voor de recherche Hasselt. Van zijn onvriendelijke en onbekwame collega’s krijgt hij buikpijn, want hij slikt Rennies als snoepjes. Niet bepaald een spectaculair beeld voor een nieuwe held?

Het begrip held is heel ruim. Neem Sherlock Holmes, een irritante betweter, die heel wat schroeven los had, verslaafd was in de periodes dat hij niet werkte. Zullen mensen ooit nog een klassieke held accepteren? Ik bedoel iemand als James Bond. Die had ook zijn kleine trekjes, toch?'

Zoals?

'Hij was een kettingroker, rookte tot veertig sigaretten per dag – nee?'

Drie pakjes per dag van een Turks merk, zonder filter.

'Kijk eens aan. Wat Kareem Zeiz eigenlijk tot een held maakt is zijn gevoel voor rechtvaardigheid. Wanneer hij moet kiezen tussen wet en eigen oordeel kiest hij vaak dat laatste. Dat heeft te maken met zijn jeugd. Hij is een macho, werd paracommando en ging waarschijnlijk daarom bij de politie.'

Is Zeiz een courante naam in Tunesië?

'Neen. Het is eigenlijk een Duitse naam. Oorspronkelijk geschreven met een ‘s’ achteraan. Ik vond de ‘z’ mooier. In het volgende boek wordt die naam nog belangrijk.'

Zeldzaam voor een thriller is de manier waarop je het inherente, het ondergrondse van de maatschappij naar boven brengt. Van meet af aan krijgt Zeiz opmerkingen over huidskleur en afkomst. De hele entourage van Zeiz, afkomst, familie, gewoonten en gedachten, gewoon alles staat in het teken van al dan niet verdoken racisme in onze maatschappij. Het geeft je de gelegenheid gangbare clichés over Belgen en buitenlanders op de korrel te nemen. Dit lijkt echt wel de voedingsbodem voor de serie?

'Dat thema heeft mij/ons gekozen. Die raad is trouwens eeuwen oud: schrijf over wat je kent. Vermits Zeiz een man is tussen twee culturen, blijft dat thema doorlopen, waarbij ik niet wil zeggen dat het boek altijd over vluchtelingen of racisme hoeft te gaan. Je hebt het gelezen, hij heeft niet alleen een moeilijke relatie met zijn vader, maar ook met zijn moeder, zijn zus en haar zoontje, van wie hij peter is. Daardoor komt Tunesië naar hem, of hij dat wil of niet. Zolang dat verhaal niet volledig is verteld, zal het daar over gaan. Het is meegenomen dat de vluchtelingenproblematiek de actualiteit beheerst. Vluchtelingen, we beseffen pas recent wat dit betekent. Wie zijn wij trouwens om daar commentaar op te geven? In de Tweede Wereldoorlog waren we zelf vluchteling. Mijn moeder is gevlucht naar Frankrijk, met kruiwagen en kar. Het zijn vergelijkbare situaties, hoewel er andere factoren speelden. Nu gaat het over volksverhuizingen. Ik denk dat Europa op termijn één fort wordt. Europa heeft gewoon teveel grenzen. Ik denk dat daar ons nog iets te wachten staat.'

Je hebt je echt verdiept in details van de Islam, vooral in de dagelijkse gewoonten en gebruiken. Is dat resultaat van onderzoek of een stuk eigen ervaring?

'Eigen ervaring, maar onderzoek als het om details gaat. Vroeger werkte ik bij de VDAB, later als leraar voor anderstaligen. Ik heb altijd met buitenlanders gewerkt. Ik ken die wereld. Ik heb veel parate kennis over hun problemen en toestanden. Je moet schrijven over dingen waarvan je wat kent. Dat is de enige manier om een natuurlijke stijl te creëren.'

Je blijft daarbij zo neutraal mogelijk, want Marokkanen in je boek krijgen er van langs, bv. over hun jammercultuur: het is altijd de fout van anderen.

'Die jammercultuur is iets dat mij stoort, maar we mogen niet veralgemenen. Het voorwendsel dat een leven benadeeld wordt door de fout van iemand anders, is iets dat ik in mijn leven al te vaak heb gehoord in mijn contacten. Ik erger me aan allochtonen die klagen over het racisme waar ze zogezegd slachtoffer van worden. Aziaten doen dat veel minder. Wat daar aan de basis ligt? Het minderwaardigheidscomplex, het gevoel cultureel niet naar waarde te worden geschat.'

Daar waar zij eeuwen geleden...

'Ja, inderdaad, de bakermat van onze cultuur waren. Die ligt overigens in Turkije en het vroegere Perzië. Maar dat is lang geleden, hé. Tegenwoordig spreken Arabische filosofen en intellectuelen heel negatief over de Islamitische cultuur, ooit een rijke cultuur, vol filosofie. Dat is begrijpelijk, want de Islamitische landen zijn allemaal dictaturen en, op de Arabische staten na, allemaal arme landen. Als iets eerst wegvalt in een falende samenleving is het precies cultuur. In Arabische staten krijgt cultuur nauwelijks een kans. Al dat zijn aanleidingen voor een minderwaardigheidscomplex.'

Waarom koos je een Tibetaanse vluchtelinge als hoofdfiguur?

'Pema is iemand uit de realiteit. Een leerlinge van mij, die in die situatie zat. De meeste Tibetanen krijgen geen asiel: daar is immers geen oorlog. Tibet bestaat officieel niet. Het zijn vooral meisjes uit het Noorden van India, waar de Daila Lama een centrum heeft. Veel van die meisjes krijgen een negatief advies, belanden gaandeweg in de prostitutie. Zoals de Nederlandse schrijver Kader Abdolah zegt: met de waarheid kom je als asielzoeker niet ver.'

Hoewel Pema van een verre cultuur is, kan ze Zeiz wel begrijpen. Ze heeft gevoel voor humor maar kan haar gevoelens perfect opportuun gebruiken. Vind jij het geoorloofd dat vluchtelingen hun gevoelens inzetten als wapens?

'Tuurlijk. Ik vind dat een van de gereedschappen die je als mens hebt, als vluchteling zeker. Ze brengen altijd een verhaal, echt of niet, en als daar gevoelens bij komen, is dat verhaal beter. Zeiz vermoedt snel dat ze niet de waarheid spreekt, maar laat zich leiden door zijn gevoelens.'

Is dit het lot van Zeiz telkens bij de verkeerde vrouwen terecht te komen? Die hem overigens dumpen na hem te hebben gebruikt?

'Ja, hij heeft problemen met relaties. De ene bedriegt hem, de andere kan hij niet houden. Dat hoort er een beetje bij. Begin eens een relatie met een illegale! Zolang die in een procedure zit, is alles ok, maar zo gauw er een negatieve beslissing komt, heb je een probleem. Zeiz kan haar niet helpen. Vooral omdat Zeiz tussen twee culturen zit. Dat komt nog meer aan bod in het volgende boek, wanneer hij effectief naar Tunesië zal gaan.'

In dit boek wordt natuurlijk de vraag gesteld of Zeiz gelovig is. Ondanks zijn afkomst is Zeiz noch moslim, noch katholiek. Hij zet zichzelf weg als 'ongelovig'. Is dat een gemakkelijkheidsoplossing?

'Zeiz heeft zowel de katholieke kant langs vaderszijde meegekregen als de islamitische cultuur van moederskant. Hij is een atheïst, maar wijst niets af. Hij beseft wat voor hulp een godsdienst kan zijn. Maar hijzelf kan niet geloven, hoewel hij het vaak zou willen. Zoals Michel Houellebecq ooit zei: ik heb geprobeerd om katholiek te worden, maar het is me niet gelukt.'