Interview Laura Lippman

Door Jean-Paul Colin / Kees de Bree

Laura Lippman is een schrijfster die liever haar pen laat spreken dan haar mond. Interviews ziet ze als een noodzakelijk kwaad. Geen wonder dat ze allerminst dol is op promotietours en al helemaal niet als ze er ver voor moet reizen. Laura maakte een uitzondering voor Engeland waar ze in tal van tv-programma’s optrad, tot aan kleinste regionale programma’s toe. Laura Lippman is een vrouw met vele gedaanten. Ze kan eruit zien als een pipse versie van een huisvrouw, als een sportieve avonturierster op safari en als een blonde diva. Maar in welke gedaante ze de verslaggevers ook tegemoet treedt, ze is altijd uiterst vriendelijk en begripvol.

Paplepel
Laura Lippman werd geboren en getogen in Baltimore (Maryland), in een streek waar ze van hield en nog steeds van houdt. Volgens eigen zeggen had ze een gelukkige jeugd. “Mijn vader was en is een schrijver en mijn moeder was bibliothecaresse. Ze moedigden me beiden aan om veel te lezen. Ik vind dat uitstekend voor kinderen, want daardoor leren ze hun fantasie te gebruiken. Het gevolg was wel dat ik een dagdroomster was, die regelmatig de werkelijkheid ontvluchtte en uitgebreide verhalen aan mezelf vertelde. Als ik mezelf nu onder de loep zou nemen, zou ik zeggen dat mensen niet veel veranderen als ze ouder worden, want howel ik een vrouw ben die met beide benen op de grond sta, ben ik met mijn hoofd nog steeds in de wolken. Maar wellicht geldt dat voor veel schrijvers.”


Baltimore Sun
Na haar studie kwam Laura in dienst bij de Baltimore Sun waar ze twaalf jaar als journaliste werkzaam was. Een harde leerschool waar ze veel over het leven leerde. Lessen die ze ook tijdens haar schrijverschap met zich mee zou dragen. “Voor mijn boeken ben ik meerdere malen geïnspireerd door lokale criminele zaken, hoewel ik zelden zaken ook letterlijk heb verwerkt in mijn boeken. Ik geef je een voorbeeld. Ik zat een artikel van een vriend in The Sun te lezen over een zogenaamde “John Doe” moord. Dat is een moord waarbij de politie wel de moordenaar weet te identificeren maar waarbij de identiteit van het slachtoffer nooit bekend wordt. Op de een of andere manier raakte dat me omdat het zo triest en onaf was. Dus met dat gegeven heb ik wel wat gedaan in een boek zonder dat ik dat specifieke geval als voorbeeld heb genomen. Zo heb ik ook andere waar gebeurde misdaden in mijn boeken verwerkt, maar tegen de tijd dat ik aan het schrijven ben en ze het papier hebben bereikt, is er nauwelijks nog enige gelijkenis met de originele situaties overgebleven.”

Voorbeelden
Laura Lippman besteedt het grootste deel aan schrijven, maar het lezen dat ze van kinds af aan doet, beheerst nog steeds een groot deel van haar leven. Ze kan moeiteloos tientalen schrijvers opnoemen die ze in hoge mate bewonderd. Onder hen Edgar Allan Poe, de grote griezelmeester die in haar boek Nachtelijk ritueel een belangrijke plaats inneemt. “Ik vind Poe heel speciaal omdat hij een enorm talentvol was als schrijver van ficite. Bovendien was hij, merkwaardig en ongebruikelijk genoeg, een dichter. Maar zijn werk is helaas erg gedateerd. Toch heb ik van hem geleerd, zoals ik ook van Dennis Lehane, George Pelecanos, Val McDermid, Michael Chabon en tal van anderen geleerd heb. Allemaal schrijvers die een bepaalde specialiteit hebben en die die specialiteit tot in detail hebben uitgewerkt. Ik ben ook dol op schrijvers die hun werk doorspekken met humor, één van de moeilijkste zaken in het thrillergenre. Het leukste is dat ik op mijn beurt ook andere schrijvers inspireer. Zo heeft Harlan Coben me geschreven dat hij dol op mijn boeken is. Ik kan het nauwelijks geloven, maar ik vind het wel een hele eer.”

Haat en liefde
Laura heeft haar succes met name te danken aan haar intrigerende hoofdpersoon Tess Monaghan. Een vrouw die volgens haar zeggen in veel opzichten op haar lijkt. “Ik heb voor Tess niet lang hoeven zoeken. Ze zat gewoon in mijzelf. Tess en ik hebben dezelfde opleiding, we houden van dezelfde muziek. Ze houdt van dezelfde boeken als ik en ze heeft dezelfde opvattingen over het leven. Hoewel? Natuurlijk zijn er verschillen. Ikzelf houd zielsveel van mijn familie, ik houd van mijn leven dat onwaarschijnlijk mooi is, ik houd van Baltimore en mijn huis. Maar er zijn ook dingen die ik haat. Ik haat de ongelooflijke economische ongelijkheid in de wereld, het feit dat van zoveel mensen wordt verwacht dat ze hun ongelijke positie zelfstandig kunnen veranderen. Dat is onmogelijk, dat is iets waar we met z’n allen aan moeten werken. Ik haat zelfgenoegzaamheid en gebrek aan medeleven. Je mag zelf bepalen welke eigenschappen je ook bij Tess tegenkomt. In één opzicht is Tess overigens anders dan ik. Ze heeft de neiging te veel te eten en daardoor is ze gezet. Dikker dan ik in ieder geval. Maar ze heeft genoeg om haar postuur te compenseren. Ze is een hele sterke vrouw. Een dikke privédetective, maar wel een sterke privédetective. In mijn nieuwste boek Wat de doden weten heb ik gekozen voor een andere hoofdpersoon, inspecteur Kevin Infante. Ik ben weliswaar dol op Tess, het bewijs is dat ik tien thrillers en één kort verhaal over haar heb geschreven, maar ik vind het ook leuk om de wereld van andere karakters te ontdekken, net zoals ik het leuk vind om nieuwe vrienden te maken. Sommige lezers willen uitsluitend Tess-boeken, anderen uitsluitend mijn stand alones. Ik denk dat ik door het schrijven van beiden een betere schrijfster ben geworden.”

Jaren zeventig
Het nieuwste boek van Laura Lippman is deels gebaseerd op een waar gebeurde misdaad uit 1975, toen twee meisjes spoorloos verdwenen uit een druk winkelcentrum in Washington.
“Ik heb de zaak uitsluitend als uitgangspunt genomen. Verder heb ik het in dezelfde tijd, de jaren zeventig gesitueerd. De rest is allemaal ontsproten aan mijn fantasie. Een groot deel van het verhaal speelt ook in het heden, maar de jaren zeventig van de vorige eeuw waren roerige jaren en ik heb geprobeerd een periode te vinden die niet al te zeer overlapte met de tijd dat er grote historische zaken speelden, zoals de val van Saigon en het tweehonderd jarige jubileum van Amerika.

Vermiste meisjes
In een aantal boeken schrijft Laura Lippman over vermiste en vermoorde tienermeisjes.
“Ik schrijf over de levens en angsten van meisjes en jonge vrouwen en die zijn universeel. De Amerikaanse misdaadroman en met name het subgenre dat bekend staat als PI fictie (private investigators), heeft zich voor het allergrootste gedeelte geconcentreerd op de vraag wat het betekent om een man te zijn in onze cultuur. Gelukkig hebben mannen en vrouwen zich gerealiseerd dat vrouwen minstens zo'n grote rol spelen. Mannen zijn ook gaan beseffen dat de rol van vrouwen niet alleen minstens zo belangrijk is, maar misschien wel belangrijker. Mannen hebben moeders, vrouwen, zusters, dochters. Ikzelf ben niet in staat om over jonge mannen onder moeilijke omstandigheden te schrijven met even veel autoriteit als George Pelecanos of Dennis Lehane. Ik voel daarentegen dat ik wel iets te zeggen heb over vrouwen en hun levens.”

Bloed en smerig geweld
Hoewel Lippman vol overtuiging heeft gekozen voor het misdaadgenre, heeft zij geen enkele zin in gedetailleerde en bloedige taferelen. “Naar mijn mening zijn uitvoerige beschrijvingen van geweld absoluut niet spanningverhogend. In tegendeel, ik vind dat dergelijke beschrijvingen voor een anticlimax zorgen. De dood op zich is al afschuwelijk genoeg. Tenminste, dat zou zo moeten zijn, als het goed is. Lange beschrijvingen van geweld hebben het curieuze effect dat ze de gruwel van de dood op zich ongedaan maken. De fantasie van een lezer is in staat om veel afschuwelijker beelden op te wekken dan ik met mijn woorden kan bereiken. Daarom werk ik met suggestie en laat het smerige gedoe weg. Dat fantaseert de lezer er maar bij.”

Baltimore
Alle verhalen van Lippman spelen zich af in Baltimore, daar waar andere schrijvers hun verhalen in exotische oorden als Hawaï of de Sechellen situeren. Ideale plaatsen voor grondige research. “Ik kan gewoonweg niet schrijven over plaatsen die ik niet door en door ken, tenzij ik ze beschrijf vanuit het perspectief van een bezoeker of een vreemdeling. Ik heb bijvoorbeeld eens een kort verhaal geschreven dat zich in Dublin afspeelde, maar het was een verhaal over een toerist. Dan kan ik het wel. Als je dan fouten maakt is het minder erg. Maar misschien is het wel mijn Achilleshiel, is het mijn grote zwakte. Schrijven is er slot van rekening een kwestie van verbeelding. Maar hoe dan ook, een juiste locatiebeschrijving als decor is belangrijk voor me en ik ben niet in staat om te doen alsof ik een stad of omgeving ken als dat niet het geval is. En ik moet zeggen dat ik ook nooit zo’n reizigster ben geweest. Dus Hawaï was nooit zozeer mijn droomoord voor research. Nu ik ouder word, word ik eindelijk wat avontuurlijker. Als ik nu mijn ideale vakantieoord zou moeten noemen is het een plaats waar ik nog nooit geweest ben en dat soort plaatsen zijn er legio. Veel Europese landen heb ik nog niet gezien en ik ben nog nooit in Azië geweest.”


Ongelimiteerde mogelijkheden
In Amerika krijgen de boeken van Laura Lippman het etiket “crime novel” (misdaadverhaal) opgeplakt. In Nederland is het vervangen door het label “literaire thriller”. Lippman moet er wel om lachen. “Ik houd van de term crime novel, hoewel ik me heel erg gevleid voel dat men in Nederland kennelijk literaire waarde aan mijn boek toekent. Naar mijn gevoel schrijf ik geheel in de traditie van de misdaadroman. Soms schrijf ik over traditionele mysteries, de zogenaamde whodunits en soms schrijf ik boeken die veel meer het karakter van een thriller hebben. Maar hoe dan ook, de misdaad staat altijd centraal. Ik vind het genre ongelimiteerd in haar mogelijkheden en vind bovendien dat de beste schrijvers binnen dat genre 100% literaire thrillers maken. Maar het zou al te onbescheiden zijn om dat ook voor mezelf te claimen. Dat doet de uitgever maar. Kijk, de prijzen die ik heb gekregen zijn overduidelijk voor het genre misdaadroman, niet voor het genre roman. ”

Achtergrondrumoer
Tijdens het schrijven denk ik sowieso niet aan genres. Het schrijven op zich, in al haar facetten, is al moeilijk genoeg. Maar ik ben er dol op. Ik schrijf in een koffiehuis vlakbij mijn eigen huis en het is er altijd rumoerig. Mensen praten, er is muziek en deuren gaan open, maar ik heb geluid op de achtergrond nodig. Dat is het bijeffect van twintig jaar werkzaam zijn in de dagbladjournalistiek. Ik ben niet anders gewend dan te schrijven met allerlei geluid om me heen. Op een redactielokaal is het nooit stil en als je op locatie een stuk moet schrijven dat je wilt doorbellen, heb je ook nooit een rustig moment. Kortom, stilte is aan mij niet besteed. Daarom is schrijven voor mij ook geen eenzaam beroep. Ik doe het temidden van mensen. Het is wel een beroep dat je in je eentje moet doen. Maar eenzaamheid is natuurlijk een innerlijke kwestie. Ik breng veel tijd in mijn eentje door, maar ik beschouw mezelf niet als eenzaam.”

Na het slotakkoord
“Ik ken collega’s die schrijven wel een eenzaam beroep vinden en die na het voltooien van een boek ook geheel uit de band springen. Voor mij ligt dat anders. Als ik klaar ben met een boek, dan smacht ik naar de vrijheid om niets te hoeven doen. Het is vreemd hoor, een jaar doen over een boek schrijven. Heel geconcentreerd. Het is alsof je een sprookjesfiguur bent, iemand wiens werk nooit klaar is, nooit afgerond. Je moet steeds opnieuw beginnen. Na het voltooien van een boek gun ik mezelf drie weken niets doen. Helemaal niets. Maar op de eerste maandag van het nieuwe jaar, ga ik weer zitten en begin ik aan een nieuw boek. En gelukkig ben ik er dan ook altijd weer klaar voor om door te gaan. Want doorgaan, doorzetten is het belangrijkste bij schrijven. Maar de ware reden van mijn schrijverschap is het emotionele gedeelte van mijn karakters. Ik probeer uit te vinden hoe andere mensen zich voelen, om mensen te kunnen begrijpen die anders zijn dan ik. Als mensen elkaar beter zouden begrijpen was er minder ellende op de wereld.”