Maaike Sips: 'Mijn vader was niet dood, maar ik zou Cees nooit meer zien'

'Wat worden de nieuwe namen?'
'Monica, Johanna, Adriana.' Ze is haar afkomst niet vergeten. Johanna naar de moeder van haar vader, Adriana naar de vader van haar moeder.
Erik souffleert zichzelf binnensmonds terwijl hij met zijn wijsvingers de gegevens op het toetsenbord tikt. Met een paar muisklikken wijzigt hij het geslacht van mijn vader. In Monica's nieuwe paspoort zal straks 'V/F' staan, ze kan zich dan eindelijk legitimeren zonder lastige vragen of verbaasde blikken.
De aangifte moet drie keer geprint worden voordat alles er goed in staat. 'Heeft u nog vragen?' vraagt Erik nadat mijn vader het document heeft getekend.
'Ja,' zegt Meintje. 'Met wie ben ik nu getrouwd?' De man die in haar paspoort als echtgenoot staat vermeld bestaat niet meer. Haar verbintenis met mijn vader is met terugwerkende kracht een homohuwelijk, gesloten vijftien jaar voordat dat wettelijk mogelijk was.

- Uit Monica, mijn vader

Met dit boek maak je het levensverhaal van je vader publiekelijk. Vond Monica het meteen een goed idee dat je haar verhaal op papier zou zetten?  

'Aanvankelijk had ik aarzeling om Monica te vragen, omdat ik bang was dat ze het misschien te persoonlijk zou vinden. Maar ze vond het meteen goed. De vragen die ik had – bijvoorbeeld waarom ze pas zo laat uit de kast kwam – hielden haar ook bezig en ze hoopte dat ik al schrijvend het antwoord zou vinden. Bovendien had ze het idee dat ze met haar verhaal andere transgenders van haar generatie zou kunnen helpen.'

In je boek beschrijf je vooral de worstelingen van Monica, maar waar heb je zelf het meest mee geworsteld sinds je vader als vrouw door het leven gaat?  

'Het moeilijkste vond ik het feit dat de man die mijn vader ooit was, Cees, in één klap uit mijn leven verdween, zonder dat ik afscheid kon nemen. Mijn vader was niet dood, maar ik zou Cees nooit meer zien. Daar kwam bij dat Monica haar mannelijke verschijning zo snel mogelijk uit de weg wilde hebben. In het begin ging me dat soms iets té snel. Ook dit proces beschrijf ik in het boek.'

Kon je je eigen emoties goed uitschakelen tijdens het schrijven van dit boek? En was dat überhaupt nodig?  

'Ik heb mijn emoties niet uitgeschakeld, maar heb ze juist zoveel mogelijk ingezet om me in te kunnen leven in Cees. Vooral tijdens het schrijven van de scènes over mijn vaders jeugd kwam het verdriet en de onmacht die Cees voelde over zijn anderszijn heel hard binnen. Dat het boek geen tearjerker is geworden, komt door het feit dat ik vooral verwondering voelde voor die nieuwe vrouw in mijn leven, ik was oprecht nieuwsgierig naar waar ze vandaan kwam. Bovendien kon ik met Monica wel de relatie opbouwen die ik met Cees nooit had gehad. Naast het verlies dat ik voelde, stond dus ook heel veel positiefs en nieuws.'

Je wilde Monica met dit boek met terugwerkende kracht een geschiedenis geven. Daarvoor moest je ook intieme gesprekken met haar voeren. Gesprekken die je normaal gesproken misschien liever niet met je ouders voert. Wat vond je het moeilijkst om te bespreken of te ontdekken?

'Ik voelde me soms wel ongemakkelijk als we episodes bespraken die over seksualiteit gingen, dat zijn dingen die je van je ouders liever niet wilt weten. Maar boven alles was het boek juist een prachtig excuus om mijn vader alles te vragen wat ik ooit nog wilde weten. Ik kan het iedereen aanraden: wacht niet tot er een reden is, maar vraag je ouders naar vroeger. En praat dan niet alleen over de hoogte- en dieptepunten, maar juist ook over de ‘gewone’ dingen.'

Je geeft in het boek aan dat je een stroeve band had met je vader en daarom blij bent met de nieuwe vader die Monica voor je is. Zijn er toch dingen van Cees die je nu mist?  

'Gaandeweg het schrijven heb ik ontdekt dat de problemen die ik met Cees had vooral te maken hadden met zijn gedrag, iets dat voortkwam uit het feit dat hij nooit zichzelf kon zijn. Nu zie ik dat Monica er altijd geweest is. De belangrijkste dingen die ik met Cees deelde, zoals onze voorliefde voor lekker eten en koken, zijn in mijn relatie met Monica overeind gebleven. Dat neemt niet weg dat ik nog steeds met weemoed naar foto’s kan kijken waarop mijn vader nog Cees is. Ik vind het jammer dat ik nooit met hem heb kunnen praten over wat hem toen dwars zat.'

Wat is het mooiste dat je vaders transformatie van Cees naar Monica jou heeft gebracht?

'Dat ik mijn vader nu echt heb leren kennen en dat onze relatie veel hechter is dan voorheen.'

Het boek is af, Monica heeft een verleden, een heden en een toekomst gekregen. Betekent dit voor jou dat je dat verleden nu ook kunt afsluiten? Of heb je nog steeds veel vragen?  

'Voor mij is de cirkel nu echt rond. Ik zie hoe Monica er altijd al is geweest en hoe heftig de worstelingen waren die ervoor zorgde dat Cees niet altijd even prettig in de omgang was. In die zin geeft het boek niet alleen een verleden aan Monica, maar is het op een bepaalde manier ook een rehabilitatie van Cees.'

Je hebt ook veel videobeelden gemaakt tijdens de research voor dit boek. In het programma De Wereld Draait Door gaf je aan dat je waarschijnlijk geen documentaire wil maken van deze beelden. Waarom niet?  

'Ik ben in eerste instantie begonnen met het maken van een documentaire, daarom heb ik zoveel gefilmd. Gaandeweg kwam ik er echter achter dat het verhaal dat ik wilde vertellen veel beter uit de verf kwam in boekvorm. Ik wilde geen achteraf terugkijkende Monica aan het woord laten, maar wilde in de huid van Cees kruipen en door zijn ogen meekijken. Inmiddels zijn we een hele ontwikkeling verder en het lijkt me lastig om nu, achteraf, alsnog die documentaire te maken. Het verhaal dat in het boek staat, is het verhaal dat ik heb willen vertellen. Mocht er ooit belangstelling zijn om dat ook op een scherm te laten zien, dan kunnen ze dus beter het boek verfilmen, haha.'

Monica, mijn vader wordt enthousiast ontvangen. De Duitse vertaalrechten zijn zelfs al verkocht! Heb je plannen voor een volgend boek? Zo ja, wordt het wederom een persoonlijk verhaal?  

'Er komt zeker een volgend boek en de kans is groot dat ook daar weer een persoonlijk verhaal centraal staat. Wat mensen beweegt, hoe ze zich tot elkaar verhouden en waarom ze bepaalde keuzes maken interesseert mij nou eenmaal. Waarover het zal gaan weet ik nog niet, ik ben me op dit moment aan het oriënteren op mogelijke onderwerpen. En daarbij kijk ik nu wel verder dan mijn eigen leven.'

Wat voor boeken lees je zelf graag? En welk boek kan jij Hebban lezers absoluut aanraden?

'Ik ben een echte lettervreter en lees door alle genres heen. Daarbij vind ik de ontwikkeling die een personage doormaakt vaak boeiender dan het avontuur dat ze al dan niet beleven. Zo ben ik een grote fan van J.J. Voskuil, met name van Het Bureau. Hij is een meester in het schetsen van karakters en de (vaak ongemakkelijke) situaties waarin ze bewegen, en zet daarnaast een prachtig tijdsbeeld neer.'